همشهری: بهشت‌زهرا تنها یک آرامستان نیست؛ شهری است با قدمت ۵۰ ساله و وسعت ۵۸۴ هکتار؛ شهری که دیر یا زود همه راهی آن می‌شویم؛ شهری که طی ۱۳ ماه گذشته و پس از آمدن کرونا سختی‌ها و فشارهای زیادی را به‌خود دیده، اما خدمت‌رسانی در آن لحظه‌ای متوقف نشده است.
اگرچه کووید-۱۹سبک زندگی‌ها را تغییر داد، اما در این شرایط بحرانی، بهشت‌زهرا جزو معدود جاهایی بود که نه‌تنها اقداماتش کمتر نشد، بلکه تلاش‌های کارکنانش چند برابر هم شد. کرونا جمعیت شهرها را کم کرد، اما ساکنان این شهر خاموش را زیاد. به همین دلیل تطهیرکنندگان لباس جهاد به تن کرده و شبانه‌روز برای تطهیر قربانیان کرونا تلاش کردند و از این‌رو لقب مدافعان خدمت به آنها داده شد؛ کسانی که از ابتدای شیوع کرونا تاکنون حدود ۴۰ درصد قربانیان این ویروس منحوس را تطهیر کرده‌اند، ولی همچنان گمنام و بی‌نام و نشان به‌کار خود ادامه می‌دهند تا چراغ خدمت در خانه آخر روشن بماند.
در این روزهای پایان سال که مردم کنار مزار عزیزان سفرکرده‌شان می‌روند و با قرائت فاتحه و ریختن آب و گلاب و گذاشتن گل و گلدان، یادی از آنها می‌کنند، جای دوری نمی‌رود که برای سلامتی عزیزان مشغول به‌کار در بهشت‌زهرا و سایر آرامستان‌ها نیز دعا کنند؛ هر چند امسال هم مانند سال گذشته به دلیل شیوع کرونا پنجشنبه و جمعه آخر سال محدودیت‌هایی برای حضور در بهشت‌زهرا اعمال خواهد شد، اما به‌گفته مدیرعامل سازمان درهای آرامستان به روی مردم بسته نمی‌شود و شهروندان در یک همراهی شایسته تصمیمات ستاد ملی مقابله با کرونا را جدی خواهند گرفت.
روزهای پایان سال ۹۹ فرصت را غنیمت شمردیم و سراغ مدیرعامل سازمان بهشت‌زهرا رفتیم تا هم جویای اقدامات انجام شده و در دست انجام باشیم و هم از زحمات و تلاش‌های پرسنل این آرامستان و آنچه کرونا بر سر این شهر آورده است، بنویسیم.
**براساس آمارهای سازمان، قبل از کرونا به‌طور میانگین روزانه ۲۰۰ متوفی در بهشت‌زهرا پذیرش می‌شد. با شیوع این بیماری، تعداد متوفیان چقدر افزایش داشته است؟
بیماری کرونا یک بحران است که فقط کشور ما را درگیر نکرده و جهان گرفتار آن شده و هر روز تعداد زیادی از مردم را به کام مرگ می‌کشاند. در مدت یک سالی که از کرونا می‌گذرد، قطعاً با افزایش پذیرش متوفی در بهشت‌زهرا مواجه بودیم و همچنان هم هستیم، اما آمارها ثابت نیست و نمی‌توان قاطعانه اظهارنظر کرد. به‌طور کلی می‌توانم بگویم که آمار متوفیان در روز به ۴۰۰ متوفی هم رسیده که در طول ۵۰ سال اخیر بی‌سابقه بوده است.
**به‌دلیل شیوع کرونا شهرها قرنطینه شدند، اما این آرامستان که چون شهر بزرگی است، قرنطینه نشد. آیا آماری از تردد روزانه شهروندان در آن دارید؟
اگربه‌طور متوسط در شرایط عادی ۲۰۰ متوفی در روز داشته باشیم و به طور متوسط برای خاکسپاری هر متوفی ۱۰۰ نفر وارد بهشت‌زهرا شوند، روزانه ۲۰ هزار نفر می‌شود. البته به این عدد مراجعه‌کنندگانی که برای برگزاری مراسم سوم، هفتم، چهلم و سال هم به بهشت‌زهرا می‌آیند را باید اضافه کرد. اگر این اعداد را کنار هم بگذاریم و یک محاسبه ریاضی انجام دهیم، باید بگویم که روزانه به‌طور متوسط ۱۰۰ هزار نفر به بهشت‌زهرا مراجعه می‌کنند که قطعاً در روزهای کرونایی این آمار افزایش هم داشته است.
**سازمان بهشت‌زهرا در بحران کرونا چه اقدامات مهمی داشته است؟
بهشت‌زهرا تنها آرامستان متمرکز شهر تهران است که هیچ‌وقت تعطیلی ندارد و حتی با شیوع کرونا هم تعطیل نشده است و تلاش کرده‌ایم با رعایت دقیق پروتکل‌ها و ملاحظات شرعی خدمت‌رسانی کنیم. بهمن سال گذشته همزمان با شیوع کرونا، کمیته بحران در این سازمان تشکیل دادیم تا بهترین راهکارها را برای مدیریت این بحران انتخاب کنیم. تجهیز مجتمع عروجیان به سردخانه ۴۰ فوتی و ۲ سردخانه برای پشتیبانی از سردخانه مرکزی و جداسازی از سیستم سردخانه شهر تهران، تجهیز و آماده‌سازی سوله بحران بهشت‌زهرا و اختصاص ۲ دستگاه کانتینر ۱۲ متری یخچالدار برای پشتیبانی از سردخانه مرکزی، طراحی و ساخت فوری نوار نقاله برای انتقال اجساد به داخل کانتینر و سایت ایزوله کرونا، تجهیز پرسنل عروجیان، توزیع ماسک رایگان در میان مردم و پرسنل، طراحی سیستم ضدعفونی به‌صورت مه‌پاش و ضدعفونی مستمر محوطه‌های عمومی و آمبولانس‌ها، اقداماتی بود که در اولویت کارهای سازمان قرار گرفت.
**حرف‌های ضدونقیضی در مورد تطهیر متوفیان کرونایی شنیده می‌شود. امکان دارد صریح توضیح دهید آیا تطهیر با آب انجام می‌شود یا خیر؟
در یک ماه اول به‌دلیل آماده نبودن سایت تطهیر، متوفیان تیمم شدند و پس از فراهم شدن زیرساخت‌ها و تهیه بهترین دستگاه‌های تصفیه آب و کلرزنی، تطهیر متوفیان با آب از عصر ۱۶ فروردین شروع شد و تا همین امروز هم این کار توسط تطهیرکنندگان سازمان و گروه‌های جهادی در حال انجام است.
**در تمام دنیا متوفیان کرونایی را در یک جای مشخص تدفین می‌کنند. چرا این کار در بهشت‌زهرا انجام نمی‌شود؟
هر کشوری دستورالعمل خاصی برای تدفین متوفیان کرونایی دارد؛ در آمریکا متوفیان را در پارک‌های نیویورک دفن کردند، در ایتالیا جسدها را کمپرس کرده و داخل زباله‌ها انداختند و در اوکراین هم جسد متوفیان را سوزاندند. این که در بهشت‌زهرا قطعه خاصی به متوفیان کرونایی اختصاص داده شود، افتخار نیست. ما با یک مدیریت درست و اصولی موفق شدیم، متوفیان کرونایی را با رعایت کامل پروتکل‌های ستاد مقابله با کرونا در هر قطعه‌ای که اعضای خانواده‌شان تقاضا داشتند، خاکسپاری کنیم و این رویه همچنان ادامه دارد. در یک کلام در بهشت‌زهرا قطعه ویژه کرونایی‌ها وجود ندارد.
**با توجه به شرایط کار در آرامستان، قطعاً باید افراد زیادی به کرونا مبتلا شده باشند. آماری از مبتلایان و متوفیان سازمان ارائه می‌دهید؟
حدود ۴۰ درصد متوفیان کرونایی کشور در سایت بهشت‌زهرای تهران پذیرش و تطهیر شده‌اند. با توجه به این حجم از کار قطعاً باید بیشترین آمار متوفیان در مقایسه با سایر سازمان‌ها را می‌داشتیم، اما به اذعان مسئولان وزارت بهداشت، سازمان بهشت زهرا ازجمله مکان‌هایی است که پروتکل‌های ستاد مقابله با کرونا دقیق در آن رعایت می‌شود. درحقیقت به واسطه همین اقدامات است که از ابتدا تاکنون فقط ۱۸۱ مبتلا داشته‌ایم و خوشبختانه فوتی نداشته‌ایم.
**با توجه به افزایش مرگ‌ومیرهای ناشی از کرونا، ظرفیت بهشت‌زهرا چند سال دیگر تکمیل می‌شود؟
این آرامستان تا ۳ سال دیگر ظرفیت دارد و به همین دلیل از حالا به فکر تأسیس آرامستان‌های دیگر در چند نقطه هستیم. مکان‌ها شناسایی و مطالعات اولیه هم انجام شده است، درصورت تأیید استانداری و تصویب دولت قطعاً اعلام می‌کنیم.
**وزیر بهداشت اخیراً صحبتی درباره کارکنان بهشت‌زهرا داشته است. چرا به این صحبت‌ها واکنش نشان ندادید؟
همه پرسنل بهشت‌زهرا در گمنامی تلاش می‌کنند و از همان ابتدا هم به‌دنبال حاشیه و تنش نبودیم و نیستیم. نکته مهم که لازم می‌دانم در دفاع از پرسنل این آرامستان بگویم این است که اگر در مراکز درمانی یک پرستار به ۸ فرد کرونایی خدمت می‌کند در بهشت‌زهرا ۸ نفر فقط به یک متوفی کرونایی خدمات ارائه می‌دهند. بنابراین پرسنل این آرامستان وظیفه خطیری بر دوش دارند و همواره تلاش کرده‌اند خالصانه کارها را به نحو احسن انجام دهند.
فاتحه‌خوانی از راه دور برای اموات
روزهای پنجشنبه و جمعه پایان هر سال به‌گفته مسئولان سازمان بهشت‌زهرا حدود ۳ تا ۵ میلیون نفر به این آرامستان می‌آیند؛ از این‌رو می‌توان این حضور میلیونی را بعد از اربعین، بزرگ‌ترین حرکت خودجوش مردمی در جهان تشیع دانست؛ کسانی که در روزهای پایانی سال کنار مزار عزیزان سفرکرده‌شان حاضر می‌شوند و غبار سنگ‌ها را می‌شویند و گلاب و گل می‌گذارند و فاتحه‌ای می‌خوانند. سال گذشته همزمان با شیوع کرونا، محدودیت‌های سختگیرانه‌ای در این آرامستان اعمال شد و به‌گفته سعید خال، در طول ۵۰ سال خلوت‌ترین پنجشنبه و جمعه آخر سال رقم خورد. امسال هم مسئولان این سازمان تابع دستورات ستاد ملی مقابله با کرونا هستند و درصورت لزوم و شیوع موج چهارم، چون سال گذشته در این آرامستان اعمال محدودیت می‌شود.
ماجرای اتاق پرگل مدیرعامل و آرزوی او
وارد اتاق مدیرعامل بهشت‌زهرا که می‌شوید، فقط گل و گلدان می‌بینید؛ فضای سبزی که مانند یک پارک محلی است. به‌گفته سعید خال حدود ۱۰۰ تا ۱۰۵ گلدان در اتاقش وجود دارد و می‌خواهد به مراجعه‌کنندگان نشان دهد مرگ پایان نیست و زندگی همچنان ادامه دارد. علاوه بر دفتر کار مدیرعامل، همه مدیران و معاونان موظف و مکلف هستند در اتاقشان گلدان داشته باشند و در راستای تکریم پرسنل هم به نام هریک از پرسنل گلدانی وجود دارد که خودشان موظف هستند به آن رسیدگی کنند. او همچنین می‌گوید: متأسفانه اقدامات انجام شده در دوره‌های گذشته مدیریت شهری، چهره تهران را دگرگون کرده است و باید برای رفع این دگرگونی نازیبا کاری انجام می‌شد که خوشبختانه مدیریت شهری با جسارت این گام را برداشت. جلوگیری از شهرفروشی مهم‌ترین کار انجام شده است که قطعاً آیندگان آن را بهتر درک و قضاوت خواهند کرد. آرزوی من برای تهران این است که به‌زودی با اقدامات پیش‌روی مدیریت شهری قابل سکونت شود و بتوانیم زندگی به‌معنای واقعی را در آن تجربه کنیم.
مردم رعایت کنند، ما خسته شده‌ایم
علاوه بر مدافعان سلامت در جبهه‌ای دیگر، هستند کسانی که مشغول خدمت‌رسانی به کرونایی‌ها هستند؛ البته در نقطه پایان زندگی؛ کسانی که مسئولیت تطهیر متوفیان را برعهده دارند، اما مانند مدافعان سلامت در معرض خطر هستند و به‌دلیل افزایش حجم کار این روزها خسته‌اند و تقاضایشان از مردم فقط رعایت پروتکل‌هاست. ح.م، یکی از تطهیرکنندگان بخش آقایان می‌گوید: «هر چند این روزها تعداد متوفیان کمتر شده است، اما از ابتدای سال آن‌قدر حجم کارمان زیاد بود که فرصتی برای استراحت نداشتیم. دیدن این حجم از متوفیان قطعاً در روحیه ما هم تأثیر می‌گذارد و مانند پرستاران دچار فرسایش روحی و جسمی شده‌ایم. برای کنترل آمار متوفیان نیاز نیست کار خارق‌العاده‌ای انجام داد، فقط کافی است مردم به دستورالعمل‌ها عمل کنند.»
او در ادامه به حمایت مسئولان سازمان بهشت‌زهرا هم اشاره می‌کند و می‌گوید: «در این مدت مسئولان بهشت‌زهرا تلاش کردند با فراهم کردن تجهیزات و امکانات بهداشتی مانند لباس و دستکش و ماسک، میزان ابتلای پرسنل سالن تطهیر را به حداقل برسانند.» وضعیت در سالن تطهیر زنان هم مناسب است، اما تطهیرکنندگان خسته‌اند.
یکی از تطهیرکنندگان می‌گوید: «در روزهای اخیر تعداد متوفیان کاهش داشت و این موضوع سبب خوشحالی ما شد. دیدن خانواده‌های داغدار که در سوگ عزیزانشان ضجه می‌زنند، ما را هم منقلب می‌کند. نمی‌دانم چرا مردم کرونا را جدی نمی‌گیرند؛ درحالی‌که هر روز شاهد فوت هموطنانمان هستیم.»
خانم م.ب در ادامه گلایه می‌کند و می‌گوید: «از زمان شیوع کرونا مدام از پرستاران و پزشکان گفتند، اما مسئولان، زحمات ما را ندیدند و از تلاش‌های ما نگفتند. هر چند سازمان بهشت‌زهرا مدام حمایت می‌کرد و از طرق مختلف مسئولان تلاش کردند تا شرایط کار به‌گونه‌ای باشد که کمترین آسیب روحی و جسمی متوجه نیروها شود، اما انتظار داشتیم مسئولان متوجه تلاش‌های پرسنل تطهیر هم باشند.»
با پیگیری‌های مسئولان سازمان بهشت‌زهرا در راستای حفظ سلامت تطهیرکنندگان، این گروه در اولویت تزریق واکسن کرونا قرار گرفتند و در روزهای گذشته این کار انجام و سبب رضایتمندی پرسنل سالن تطهیر بهشت‌زهرا شد.
