محسن افشاری / سرویس اجتماعی «انتخاب»: روز نهم دی ماه نخستین تزریق یک واکسن ایرانی انجام شد تا در صورت موفقیت آمیز بودن مراحل بعدی آن، به تولید انبوه برسد.
واکسن مذکور را شرکت شفافارمد ساخته بود. اما صرفا این شرکت نیست که در ایران به دنبال تولید واکسن کروناست. به گفته حسین وطن‌پور، رئیس دفتر توسعه فناوری سلامت وزارت بهداشت در مجموع حدود ۱۶ شرکت در حال فعالیت برای ساخت واکسن کرونا هستند. یکی از این شرکت‌ها نیز تولید واکسن خوراکی کووید-۱۹ را نیز در دستور کار خود دارد.
اما مسئولان کشور از رییس حمهور گرفته تا مقام های وزارت بهداشت بارها اعلام کرده اند که همزمان با تولید واکسن در داخل، به دنبال واردات واکسن نیز هستند. اما این واکسن ها از کدام کشورها و شرکت ها وارد خواهد شد؟
کوواکس (covax) طرحی است که در آن هفتاد و شش کشور ثروتمند جهان متعهد شده‌اند به یک برنامه جهانی واکسن کرونا با هدایت سازمان بهداشت جهانی ملحق شوند. هدف از این برنامه کمک به خرید و توزیع عادلانه واکسن کرونا است.
در این برنامه مجموعه ای از 18 شرکت جهانی ساخت واکسن کرونا و مورد تایید سازمان بهداشت جهانی عضویت دارند.
روز ۲۸ مهر مدیرکل نظارت بر دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو از پیوستن ایران به برنامه جهانی پیش خرید و توزیع عادلانه واکسن کووید۱۹ موسوم به «کوواکس» خبر داد.
روز یازدهم دی ماه محمود واعظی رئیس دفتر رئیس‌جمهور تعداد واکسن هایی که ایران از کوواکس خریده را ۱۶ میلیون و ۵۰۰ هزار دوز عنوان کرده و گفته قرارداد خرید این تعداد واکسن امضا شده است. او گفت: حدود ۲۰۰ میلیون دلار مربوط به این قرارداد نیز به طور کامل تامین شده است؛ این پول نیز پیش از کریسمس آماده شده بود، اما به دلیل تعطیلات کریسمس، امروز یا فردا پرداخت خواهد شد و در این خصوص مشکلی وجود نخواهد داشت.
پاسخ به این سوال هنوز مشخص نیست و اطلاعاتی که از گفته های مسئولان به دست می آید گاه با یکدیگر تناقض دارد. با این حال روز چهارم آذرماه حسین وطن پور رئیس دفتر توسعه فناوری سلامت وزارت بهداشت گفته بود که «ما برای سه مدل مختلف واکسن درخواستمان را در کوواکس ثبت کرده‌ایم.»
اما این سه مدل واکسن احتمالا متعلق به سه کشور هند، روسیه و چین هستند. چراکه سیما سادات لاری، سخنگوی وزارت بهداشت پیشتر گفته بود که ایران در حال خرید واکسن از هند، چین و روسیه است.
واکسنی که عمدتا با نام فایزر شناخته می شود و در حال حاضر مشهورترین واکسن کرونا در جهان است، تولید مشترک شرکت آلمانی بایون‌‌تک که اوگور شاهین ترک تبار مدیر آن است و شرکت آمریکایی فایزر است.
درمورد واردات این واکسن به کشور، بحث های زیادی مطرح شد. مقام های وزارت بهداشت به صراحت گفتند که قید این واکسن را زده اند زیرا برای نگهداری آن به دمای منفی هفتاد درجه نیاز است و چنین یخچال هایی در کشور موجود نیست. اما در مقابل مقام های وزارت راه اعلام کردند که امکانات موردنیاز را دارند و مشکلی در این زمینه وجود ندارد. در نهایت در حالی که ورود واکسن قایرز کاملا منتفی به نظر می رسید، رییس جمعیت هلال احمر اعلام کرد که این جمعیت به عنوان یک نهاد عام‌المنفعه و بشردوستانه ۱۵۰ هزار دوز واکسن کرونای فایزر اهدایی خیرین ایرانی خارج از کشور را وارد ایران می‌کند.
محمود واعظی، رییس دفتر رییس جمهور گفته ایران در حال توافق برای خرید حدود ۴ میلیون دوز واکسن از چین است. او گفته بود که که خرید این واکسن حدود دو ماه طول می‌کشد.
رییس جمعیت هلال احمر هم گفته این جمعیت در حال وارد کردن یک میلیون دوز واکسن از چین است. با این حال دقیقا مشخص نیست که آیا آنچه واعظی گفته، بدون احتساب واکسن هایی است که هلال احمر خریداری می کند یا با احتساب آنها.
مقام های کشور از هند و روسیه نیز به عنوان کشورهایی که قرار است از آنها واکسن خریداری کنند، نام برده اند. با این حال هنوز کم و کیف این خرید مشخص نیست.
روز ۲۹ شهریور سعید نمکی وزیر بهداشت گفته بود که: یک شرکت هندی ۱۰۰ میلیون دُوز واکسن کرونا به آمریکا پیش‌فروش کرده است که مدیرعامل این شرکت هندی، فردی ایرانی الاصل است و به ما قول داده است ۲۰ میلیون دُوز واکسن را با قیمت و با پیش‌پرداخت مناسب‌تر به ما بفروشد.
فرد مورد اشاره نمکی، «کورش پوناوالا»، یک هندی ایرانی‌الاصل و از چهره های شاخص در حوزه تولید واکسن در دنیاست. او مالک مؤسسه سروم در هند است. درباره این مؤسسه کافی است بدانیم که بزرگ‌ترین شرکت تولید‌کننده واکسن از نظر حجم در جهان است و در‌حال‌حاضر روی چندین واکسن آزمایشی ویروس کرونا تحقیق می‌کند. یکی از این واکسن‌ها، «آسترا زنیکا» است که از سوی دانشگاه آکسفورد تولید شده و مورد تایید این کشور نیز قرار گرفته است.
با این حال به نظر می رسد رقم ۲۰ میلیون دور واکس هندی قطعیت ندارد. سخنگوی وزارت بهداشت پیشتر از رایزنی ها برای خرید واکسن هندی خبر داده بود اما آخرین خبر را محمود واعظی، رییس دفتر رییس حمهور داده که گفته برای خرید واکسن از هند و روسیه اقدام کرده ایم اما تاکید کرده بود که «تعداد آن به میزانی که آنها برای فروش تعیین کرده‌اند، بستگی دارد.»
نام کوبا نیز اخیرا به ماجریا واکسن کشیده شده. البته ایران قرار نیست از کوبا واکسن بخرد اما تولید یک واکسن مشترک با این کشور را در دستور کار دارد. واکسنی که دو مرحله اولیه آزمایش آن در کوبا در حال انجام است و به گفته مقام های وزارت بهداشت قرار است مرحله سوم آژمایش این واکسن بهمن و اسفند امسال با حضور 50 هزار داوطلب در ایران انجام شود.
مقام های وزارت بهداشت بارها اعلام کرده اند که نیازی به این نیست که همه جمعیت کشور واکسن کرونا تزریق کنند. مثلا تاکید شده است که زنان باردار و افراد زیر 16 سال نیازی به تزریق واکسن ندارند. از سوی دیگر، تزریق واکسن اولویت بندی شده و طبق آن، گروه های در معرض آسیب بیشتر و نیز 1.8 میلیون فرد بالای 60 سال در اولویت قرار دارند.
رییس جمعیت هلال احمر پیشتر نیاز ایران به واکسن را ۱۹ تا ۲۹ میلیون دوز عنوان کرده و گفته بود: هلال احمر یک میلیون دوز واکسن را خریداری خواهد کرد. مابقی واکسن‌ها که حدود ۲۰ میلیون دوز خواهد بود از سوی وزارت بهداشت تامین خواهد شد. میزان واکسن اهدایی هم حدود ۱۵۰ تا ۲۰۰ هزار دوز است.»
