روزنامه اینترنتی فراز نوشت: وقتی در آشفته بازار لوازم خانگی، خبر از افزایش تولید منتشر می‌شود، یک معنی ساده دارد. یعنی عرضه به اندازه کافی هست، اما حالا یک پرسش جدی نیز مطرح می‌شود، چرا با وجود تولید کافی، همچنان قیمت‌ها بالاست؟ این پرسشی است که در پاسخ به آن عده‌ای پای احتکار را به میان می‌کشند. اما معمای گرانی لوازم خانگی در بازار با وجود افزایش تولید چیست؟
تولید بیشتر شده است
شب گذشته بود که کیوان گردان، مقام وزارت صمت درباره وضعیت تولید لوازم خانگی گفت «در پنج ماهه اول امسال ۵۸۲ هزار دستگاه یخچال و فریزر تولید شده بود که در مدت مشابه سال جاری با ۱۳ درصد افزایش به ۶۶۰ هزار دستگاه رسیده است.» او افزود: «تولید ماشین لباسشویی نیز در پنج ماهه اول امسال با ۵۸ درصد افزایش از ۲۳۳ هزار دستگاه در مدت مشابه سال گذشته به ۳۶۸ هزار دستگاه رسیده است. همچنین با وجود اینکه بعد از جنگ اقتصادی دو شرکت کره‌ای که قطعات و خدمات فنی مهندسی برای شرکت‌های داخلی فراهم می‌کردند، کشور را ترک کردند، تولید تلویزیون ۶۳.۵ درصد افزایش داشته است و تولید آن از ۲۹۵ هزار دستگاه در پنج ماهه اول سال گذشته به ۴۸۲ هزار دستگاه در مدت مشابه امسال رسیده است. این درحالی است که قبلا تقریبا ۷۰ تا ۸۰ درصد بازار تلویزیون در اختیار برندهای کره‌ای بود.»
پیش از این نیز سرپرست وقت وزارت صنعت، معدن و تجارت در حاشیه جلسه اقتصادی دولت در جمع خبرنگاران در این زمینه گفته بود: «ظرفیت‌های تولید لوازم خانگی رو به افزایش است.» مدرسی خیابانی معتقد بود: «به سرعت جای واردات این کالاها با تولیدات داخلی گرفته می‌شود.»
بر اساس آمارها در دو ماهه نخست امسال با وجود بحران کرونا، از بین ۴۴ قلم کالای صنعتی ۱۶ قلم از جمله ماشین لباسشویی، محصولات پتروشیمی، یخچال و فریزر، سیمان، کامیون و کامیونت با رشد تولید مواجه بوده است. همچنین بررسی آمارهای منتشره معاونت طرح و برنامه وزارت صنعت، معدن و تجارت حاکی از تولید ۱۲۱ هزار و ۲۰۰ دستگاه ماشین لباسشویی از ابتدای امسال تا پایان اردیبهشت‌ماه و رشد ۱۵۰.۷ درصدی آن در مقایسه با مدت مشابه پارسال است. در این مدت، تولید انواع تلویزیون با رشد ۴۹.۹ درصدی به ۱۰۹ هزار و ۲۰۰ دستگاه رسید. تولید یخچال و فریزر نیز رشد ۴.۳ درصدی تجربه کرد و به ۱۶۱ هزار و ۷۰۰ دستگاه رسید. بر اساس این گزارش‌ها، تولید تلویزیون که تا پایان دی ماه سال گذشته همواره روندی کاهشی در مقایسه با مدت مشابه سال ۹۷ داشت، در ماه یازدهم بالاخره افزایشی شد و با حفظ این روند، سال ۹۸ را با رشد ۶.۳ درصدی به پایان برد. کارخانجات داخلی توانستند سال گذشته ۸۲۵ هزار و ۴۰۰ دستگاه تلویزیون تولید کنند. بررسی آمارهای رسمی منتشره وزارت صنعت، معدن و تجارت حاکی است در ۱۲ ماهه ۹۸، تعداد یک میلیون و ۱۶۸ هزار و ۷۰۰ دستگاه یخچال فریزر در کشور تولید شد که در مقایسه با سال ۹۷ رشد ۷.۸ درصدی داشته است. در سالی که گذشته کارخانجات داخلی موفق به تولید ۷۳۲ هزار و ۲۰۰ دستگاه ماشین لباسشویی شدند که رشد ۳۲ درصدی در مقایسه با سال قبل از آن داشته است. همچنین تولید کولر آبی در این مدت با رشد ۶.۳ درصدی به ۹۰۴ هزار و ۹۰۰ دستگاه رسید.
این‌ها همه در حالی است که با وجود این افزایش تولید، مساله گرانی لوازم خانگی در بازار همچنان پابرجاست. اما گره این معما در کجاست؟
چرا همچنان لوازم خانگی گران است؟
«یا کالا در انبارها مانده یا افرادی لوازم خانگی را خریدند و در گوشه منازل احتکار کرده‌اند.» این بخشی از پاسخ مدیرکل صنایع برق و الکترونیک وزارت صنعت، معدن و تجارت (صمت) در پاسخ به این سوال بود که چرا با وجود افزایش تولید، لوازم خانگی ارزان نمی‌شود.
تلاطم در بازار لوازم خانگی از چند ماه قبل آغاز شد. گزارش‌های میدانی از بازار لوازم خانگی در آن زمان نشان می‌داد، کالاهای ایرانی تا حدود ۲۵ تا ۳۰ درصد و کالاهای خارجی که عمدتا به صورت قاچاق وارد شدند تا ۱۰۰ درصد افزایش قیمت داشته است. بر اساس این گزارش‌ها، قیمت یخچال و فریز سایدبای‌ساید ایرانی حدودا بین ۱۵ تا ۲۱ میلیون تومان و کالای خارجی از ۲۵ تا ۸۵ میلیون تومان است. یکی از مغازه‌داران در آن زمان گفت که نمایندگی یک شرکت خارجی در ولنجک یخچال و فریزر سایدبای‌ساید ۳۰۰ میلیون تومانی هم می‌فروشد. برخی دیگر از گزارش‌ها حاکی از آن بود که قیمت لوازم‌خانگی نسبت به اوایل فرودین ماه امسال شاهد افزایش ۳۰ تا ۶۰ درصدی است و تولیدکنندگان هم عرضه خود را به بازار کاهش داده‌اند. به عنوان نمونه یک اجاق گاز ایرانی که اسفند ماه ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار تومان بود، الان به ۳ میلیون و ۷۰۰ هزار تومان رسیده و یخچال ۱۴ فوت از ۲ میلیون و ۴۰۰ تومان به ۳ میلیون و ۴۰۰ هزار تومان رسیده است.
یک ماه پیش نیز گزارش شد که سخنگوی سازمان تعزیرات از احتکار بین ۶۰ تا ۷۰ درصد لوازم خانگی وارداتی و تولیدی در یک سال گذشته خبر داده بود. جواد احمدی، معاون بازرسی و رسیدگی به تخلفات سازمان حمایت مبنای آمار ۷۰ درصدی احتکار را استناد به گفته تولیدکنندگان و اعضای اتحادیه لوازم خانگی دانسته بود. او همچنین دریافت فهرست توزیع از تولیدکنندگان را از دیگر اقدامات سازمان حمایت و تمرکز بر بازرسی از انبارها و مراکز نگهداری کالا را از جمله اقدامات نظارتی انجام شده اعلام کرد و گفت: «امسال تاکنون ۱۱ هزار بازرسی از انبارها صورت گرفته و بیش از ۷۰۰ پرونده تخلف به تعزیرات ارسال شده است.» با این حال عباس هاشمی، دبیرکل انجمن صنایع لوازم‌خانگی در آن زمان در گفت‌وگو با ایرناپلاس گفته بود: «احتکار در حوزه کار تولیدکننده معنی ندارد. تولیدکننده آن قدر گرفتار مواد اولیه و مباحث فروش است که احتکار نمی‌کند. عمده احتکارها در بخش توزیع و فروش یا خریدارانی است که برای حفظ ارزش پول خرید می‌کنند. در همان زمان، دبیرکل انجمن صنایع لوازم‌خانگی نیز درباره علت افزایش تولید نسبت به مدت مشابه پارسال اظهار داشت: «هرچند دولت بر صنایع مادر نظارت کند اما افزایش قیمت‌ها و کمبود عرضه به صورت ناگزیر اتفاق خواهد افتاد.»
حالا افزایش تولید در کنار افزایش قیمت‌ها که با منطق عرضه و تقاضا در بازار لوازم خانگی، ظاهری تناقض آمیز پیدا کرده، به معمایی پیچیده تبدیل شده است. اگر پای احتکار در میان باشد، طبیعتا ورود دستگاه‌های نظارتی چاره ساز است اما اگر به گفته تولیدکنندگان، احتکار بی معنی باشد، ماجرا را باید در سایر معضلات ساخترای بازار جستجو کرد. این‌ها همه در حالی است که نهاد اصلی رسیدگی به این بازار، چند ماه‌ای است که حتی وزیر ندارد.
