سرویس تاریخ «انتخاب»: روز شنبه ۲۲ شهریور ۱۳۴۸ نشریه «ایونینگ نیوز» چاپ عصر لندن مصاحبه‌ای را از شاه منتشر کرد، این مصاحبه به وسیله «روی روبث» نماینده مجلس عوام انگلستان و عضو حزب کارگری بریتانیا در تهران انجام شده و نکته محوری آن بر سر خروج نیرو‌های انگلستان از خلیج‌فارس و آینده این منطقه بود. در حین گفتگو بحث به بحرین رسید و ادعای مالکیت ایران بر آن، شاه به وضوح بیان کرد که بحرین به ملت ایران تعلق دارد و کوتاه آمدنش از این حق بدون انجام رای‌گیری از اهالی بحرین، از جانب ملت نوعی خیانت تلقی خواهد شد، اما در پسِ جملاتش استیصال و از دست رفتنِ کار بحرین کاملا نمایان بود، به ویژه وقتی گفت: «ما شیوه رای‌گیری خاصی را پیشنهاد نمی‌کنیم».
همین هم شد و در نهایت نظرسنجی‌ای به طور سرسری در فاصله ۱۰ تا ۲۹ فروردین ۱۳۴۹ توسط هیات اعزامی سازمان ملل به بحرین انجام گرفت، نام رفراندوم بر آن نهادند و گزارش ریچاردی ریاست همین هیات شد مبنای جدایی همیشگی ایران از بحرین. یک سال بعد از آن روز جمعه ۲۲ مرداد ۱۳۵۰ شاه در پاسخ به پیام شیخ عیسی بن سلمان آل خلیفه، حاکم وقت بحرین، که خواستار حمایتش از استقلال بحرین شده بود، پشتیبانی و حمایت تمام‌قد ایران را در مورد اعلام استقلال و عضویت این امارت‌نشین در سازمان ملل متحد و همچنین پشتیبانی از همه درخواست‌های اهالی آن اعلام کرد!
گفتگوی روی روبث با شاه درباره بحرین در نشریه «ایونینگ نیوز» که روز یکشنبه ۲۳ شهریور ۱۳۴۸ در روزنامه اطلاعات بازنشر شد به این شرح بود:
س: مهم‌ترین مسئله‌ای که تاکنون در خلیج‌فارس لاینحل مانده است موضوع بحرین است که دویست هزار نفر جمعیت آن تقریبا معادل مجموع جمعیت بقیه هشت امارت‌نشین این منطقه است که انگلستان با آن‌ها معاهداتی دارد. ایران در یکصد سال اخیر نسبت به بحرین ادعای حاکمیت می‌کند و انگلستان پیوسته از طرف حکام عرب بحرین با این ادعا مخالفت کرده است. اما این سوال اکنون مطرح می‌شود که پس از خروج انگلستان از این منطقه تکلیف چه خواهد بود؟ همان‌طوری که در ژانویه گذشته ضمن مقاله‌ای در روزنامه ایونینگ نیوز نتیجه‌گیری کرده‌ام شاهنشاه با اعلام این‌که ایران ادعای خود را با توسل به قدرت نظامی تعقیب نخواهد کرد ۱ گام بزرگی در راه حل این موضوع برداشتند. شاهنشاه این مطلب را بیان فرموده‌اند که ایران حاضر است نتیجه تمایل مردم بحرین را که به وسیله سازمان ملل متحد آزمایش می‌شود بپذیرند. بسیاری از صاحب‌نظران بر این عقیده هستند که مردم بحرین ضمن رفراندوم تمایلی نسبت به پیوستن به ایران نشان نخواهند داد. لیکن این حقیقت مسلم باقی است که حاکم بحرین تاکنون از این پیشنهاد استقبال نکرده است؛ بنابراین آیا شما [شاه]قادر به فیصله دادن این موضوع از طریق انصراف از ادعای خود نیستید؟
شاه: هرگز، زیرا تا آن‌جایی که امکان داشت در این ماجرا گذشت نشان داده‌ایم و نوعی آزمایش اراده مردم ضرورت دارد. ما شیوه رای‌گیری خاصی را پیشنهاد نمی‌کنیم و این موضوع را به سازمان ملل متحد واگذار می‌کنیم. هرگاه من بدون چنین آزمایشی با انصراف ادعای ایران نسبت به بحرین موافقت کنم این نوعی خیانت به ملتم تلقی خواهد شد.
بحرین به ملت ایران تعلق دارد. ما فدراسیون پیشنهادی امارت‌نشین‌های عربی خلیج‌فارس را در صورتی که بحرین در آن عضویت داشته باشد به رسمیت نخواهیم شناخت و هرگاه بحرین به صورت یک کشور مستقل درآید ما آن را نخواهیم شناخت و اگر به سازمان ملل متحد راه یابد ما عضویت آن سازمان را ترک خواهیم کرد.
پی‌نوشت:
۱- اشاره به سخنان شاه درباره بحرین در کنفرانس خبری عصر روز ۱۴ دی ۴۷ در دهلی نو که گفت:
این اولین بار است که من رسما درباره این مسئله سخن می‌گویم و دقیقا به شما و به سوالاتی که در این زمینه می‌کنید پاسخ می‌دهم. این جزیره صد و پنجاه سال پیش توسط انگلیسی‌ها از وطن ما جدا شد و انگلیسی‌ها یک امپراطوری با یک سیاست استعماری برپا کردند [..]نمی‌توانیم بپذیریم جزیره‌ای که توسط انگلیسی‌ها از کشور ما جدا شده توسط ایشان، ولی به حساب ما به کسانی دیگر داده شود. این اصلی است که ایران نمی‌تواند از آن صرف نظر کند. ایران از سوی دیگر پیوسته به این سیاست خود دلبستگی داشته است که هرگز برای به دست آوردن اراضی و امتیازات ارضی علی‌رغم تمایل مردم آن سامان به زور متوسل نشود. من می‌خواهم بگویم که اگر مردم بحرین مایل نباشند به کشور ما ملحق شوند ما هرگز به زور متوسل نخواهیم شد. زیرا این خلاف اصول سیاست دولت ما است که برای گرفتن این سرزمین خود به زور متوسل شود. دوما گرفتن و حفظ کردن سرزمینی که مردم آن با شما ضدیت داشته باشند چه فایده‌ای خواهد داشت. قبل از هر چیز این عمل اشغال محسوب می‌شود؛ در هر اشغالی شما باید مراقب سلامت و امنیت نیرو‌های اشغال‌گر خود باشید و در تمام اوقات سربازان شما باید در خیابان‌ها پاس بدهند و پیوسته در معرض خطر گلوله نارنجک و این قبیل مخاطرات باشند. سیاست و فلسفه ما این است که با اشغال و گرفتن سرزمین‌های دیگر از طریق زور مخالف باشیم این روشن‌ترین چیزی است که من می‌توانم در این زمینه به شما بگویم، اما نمی‌توانیم تحمل کنیم که چیزی را که به ما متعلق بوده است به کسان دیگری بدهند... [در پاسخ به یکی از خبرنگاران که پرسید: به این ترتیب مراجعه به آرای عمومی یا رفراندوم را در بحرین پیشنهاد می‌کنید؟]هر کاری که بتواند اراده مردم بحرین را به نحوی که نزد ما، شما و همه جهان به رسمیت شناخته شود نشان دهد خوب است. (منبع سخنان شاه: اطلاعات ۱۵ دی ۴۷).
پزشک‌پور: جناب آقاى وزیر امور خارجه! مى‌بینم اشک در چشمان شما حلقه زده، در چشم‌هاى ما هم همین‌طور. نمى‌بایست شما این گزارش را با این کیفیت در مجلس شوراى ملى ایران مطرح مى‌کردید این‌ها است لحظات غم‌انگیز... غم‌انگیز است... چگونه است که دولت نسبت به جزئى لاینفک از میهن ما با وجود این همه دلایل متقن به آن مرحله از تردید در حاکمیت ملى نظر دوخته است که تعیین سرنوشت این جزء انفکاک‌ناپذیر «شاهنشاهى ایران» را، آن هم با این کیفیت به عهده آقاى اوتانت و یا شوراى امنیت گذارده است؟ هویدا: آقای پزشک‌پور! شما که در اظهارات خود صحبت از وطن می‌کنید باید بدانید که... وطن‌پرستی آن نیست که از راه تعصب و اندیشه‌های باطل، به ایجاد اختلاف بین ملت‌ها و مخصوصا بین ما و برادران مسلمان خود دامن زنیم.
