اضافه وزن و چاقی در کودکان به یک مشکل سلامت عمومی تبدیل شده، کم‌تحرکی و آپارتمان‌نشینی، زنگ خطر شیوع بیماری‌های غیرواگیر در آنها را در آینده‌ای نزدیک به صدا در آورده و از سوی دیگر در شرایط کرونایی کودکان چاق بیشتر مستعد ابتلا به این ویروس هستند.
کارشناسان تغذیه معتقدند که افراد چاق بیش از سایر افراد جامعه در معرض انواع بیماری ها قرار دارند چرا که اضافه وزن و چاقی منجر به کاهش ایمنی بدن می شود و کاهش ایمنی بدن نیز فرد را مستعد ابتلا به انواع بیماری های واگیر و غیر واگیر می کند.
گزارش‌های وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نشان می دهد حدود ۱۴ درصد کودکان ۱۵ تا ۲۳ ماهه در ایران اضافه وزن دارند و این میزان در استان‌های شمالی مانند گیلان، مازندران، اردبیل، آذربایجان شرقی و غربی به ۲۰درصد می رسد.
۲۰ درصد دانش آموزان ۷ تا ۱۸ ساله ایرانی اضافه وزن دارند و با توجه به تغذیه نامناسب، افزایش مصرف غذاهای آماده، چرب و شور سایر تنقلات و کم تحرکی در کشور شیوع چاقی و اضافه وزن در بین همه گروه های سنی در حال افزایش بوده و ۷۶ درصد بار بیماری ها و مرگ و میر در ایران ناشی از بیماری های غیر واگیر است که علت اصلی آن تغذیه نامناسب است.
به گفته برخی از کارشناسان حوزه سلامت، کودکان به دلایل مختلف دچار اضافه‌وزن و چاقی می‌شوند که مهم‌ترین آنها عوامل ژنتیکی، کم‌تحرکی و الگوهای غذایی نامناسب یا ترکیبی از این عوامل هستند، در مواردی اندک، اضافه وزن یا چاقی به دلیل مشکلات هورمونی است و معاینه فیزیکی و آزمایش خون می‌تواند نقش و احتمال ابتلا به چاقی در اثر مصرف دارو را مشخص کند.
آنها بر این باورند اگر چه چاقی و اضافه‌وزن زمینه ارثی دارد اما همه کودکان در خانواده‌هایی که سابقه چاقی دارند به اضافه‌وزن مبتلا نخواهند شد، خطر ابتلا به چاقی در کودکانی که والدین یا خواهر و برادر چاق دارند، بیشتر است و می‌تواند با رفتارهای خانوادگی مانند عادات غذایی و فعالیت جسمی مرتبط باشد.
این کارشناسان می گویند رژیم غذایی و میزان فعالیت جسمی کودک نقش مهمی در وزن وی دارد. امروزه کودکان به دلیل شیوع ویروس کرونا، تحرک جسمی کمی دارند برای مثال، متوسط زمانی که یک کودک تلویزیون تماشا می‌کند حدود چهار ساعت در روز است و بقیه ساعات را نیز به بازی‌های رایانه ای می‌گذراند که میزان ساعات کم‌تحرکی را افزایش می‌دهد.
مرگ و میر ناشی از کرونا در افراد چاق ۴۰ درصد بیشتر از سایر افراد است
مرجان عجمی متخصص تغذیه در این زمینه می گوید: احتمال ابتلا و مرگ و میر بر اثر کرونا در کودکان و نوجوانانی که چاق هستند، بیشتر است. طبق مطالعات، مرگ و میر ناشی از کرونا در افراد چاق ۴۰ درصد بیشتر از سایر افراد است و باید به روند افزایشی و هشداردهنده چاقی در کودکان و نوجوانان توجه داشته باشیم. چاقی با تضعیف عملکرد سیستم ایمنی بدن، می‌تواند خطر مرگ و میر بر اثر کرونا را افزایش دهد.
وی اضافه می کند: اینکه چرا کودکان و نوجوانان چاق شدند نیز به دو علت عمده برمی گردد که نیاز است والدین به آن توجه داشته باشند، یکی از دلایل، الگوی غذایی و مصرف بی رویه غذاهای آماده، مصرف نوشیدنی‌های گازدار و مواد غذایی شیرین نیز یک علت اصلی برای افزایش روز به روز چاقی و اضافه وزن است و تماشای تلویزیون، بازی با رایانه و موبایل و فعالیت‌های نشسته و تحرک بدنی کم و الگوی غذایی نامناسب، باعث شده کودکان و نوجوانان ما روز به روز چاق‌تر شوند.
مرجان عجمی متخصص تغذیه در این زمینه می گوید: مواجهه زود هنگام با شیوه زندگی ناسالم همچون مصرف زیاد غذاهای پرچرب، پر نمک یا سرشار از قند و شکر مثل انواع غذاهای آماده و شیرینی جات، آب میوه های صنعتی، نوشابه، آب نبات، چیپس و پفک همراه با کاهش وزن، چاقی و ابتلاء به بیماری های مزمن مانند دیابت ملیتوس و بیماری های قلبی- عروقی در سال های بعدی زندگی مرتبط است.
وی می افزاید: پیروی از یک برنامه غذایی متنوع و متعادل از اصول مهم یک رژیم غذایی سالم است. مصرف گروه های غذایی مختلف در روز از جمله نان و غلات، میوه و سبزی، شیر و لبنیات، حبوبات، گوشت، مغزها و دانه ها برای تامین نیاز به مواد مغذی همچون کلسیم، روی، ویتامین A، آهن، ریبو فلاوین و سایر ویتامین ها و املاح ضروری خواهد بود.
کمبود آهن از عوامل مهم چاق شدن
عجمی اظهار می دارد: کودکانی که در معرض خطر کمبود آهن هستند، این کمبود آهن پیامدهای طولانی مدت دارد و می تواند باعث اختلال در تمرکز و توجه و عملکرد شناختی مغز شود. کمبود این ریز مغذی در کودکان یک ساله ای که مصرف شیر جای غذای اصلی آن ها را می گیرد، شایع تر است و همچنین کودکانی که گوشت نمی خورند و آهن موردنیاز بدن را عمدتا از منابع گیاهی مثل غلات غنی شده، لوبیا و عدس دریافت می کنند ممکن است در معرض کمبود آهن قرار بگیرند.
وی با بیان اینکه کلسیم یکی از املاح ضروری برای رشد استخوانی کودکان است، ادامه می دهد: مصرف شیر و فرآورده های لبنی به میزان کافی برای پیشگیری از کمبود کلسیم مهم است. عنصر روی نیز یکی از عناصر مهم در رشد و تکامل است و کمبود آن علاوه بر اختلال رشد، می تواند باعث کاهش اشتها شود. گوشت و غذاهای دریایی از منابع خوب روی در رژیم غذایی است.
عجمی می افزاید: کودکان ماهانه دوبار در هفته مصرف ماهی را در رژیم غذایی شان داشته باشند بخصوص ماهی هایی که حاوی اسید چرب یا سالمون هستند. چرا که مغزها و دانه ها، پروتئین گیاهی دارند.
وی می گوید: بهتر است کودکان از مواد غذایی تازه و فرآوری نشده همچون انواع مختلف سبزیجات و حبوبات مثل انواع لوبیا، عدس، مغزها، دانه ها و غلات کامل استفاده کنندو گنجاندن این مواد غذایی در رژیم غذایی کودکان حایز اهمیت است. مصرف منابع غذایی حیوانی مثل گوشت، مرغ، ماهی، تخم مرغ و فرآورده های لبنی (شیر و ماست) نیز برای کودکان مفید است.
فضاهای بسته کمبود ویتامین d را افزایش می دهد
وی اظهار می دارد: امروزه کودکان زمان زیادی را به تماشای تلویزیون یا انجام بازی های کامپیوتری به صورت نشسته می پردازند و همین امر باعث افزایش وزن و چاقی در این گروه سنی می شود. علاوه بر این صرف زمان زیاد در زیر سقف های بسته به احتمال زیاد کمبود ویتامین d را افزایش می دهد. یکی از منابع اصلی تامین این ویتامین از طریق تابش مستقیم نور خورشید بر پوست است و از آنجا که مقدار کافی این ویتامین در بدن برای عملکرد کلسیم و رشد استخوانی ضروری است، توصیه می شود این گونه سرگرمی هایی که عمدتا بدون صرف انرژی و در فضای بسته است به حدود ۲ ساعت در روز و کمتر محدود شود.
وی می گوید: پیروی از اصول تغذیه سالم در خانواده و خصوصا توسط مادر که نقش اصلی را در تهیه غذا برای اعضای خانواده برخوردار است، بر سر یک سفره غذا خوردن و اهمیت دادن به وعده صبحانه نقش کلیدی در شکل گیری عادات صحیح غذایی و تغذیه سالم کودکان دارد.
زهرا عبداللهی مدیر کل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نیز در این زمینه می گوید: اکنون از حدود هشت میلیون کودک زیر پنج سال در کشور، حدود یک میلیون و ۱۲۰ هزار نفر یعنی حدود ۱۴ درصد کودکان زیر پنج سال، دچار اضافه وزن و چاقی هستند. در نوجوانان نیز ۲۰ درصد دچار چاقی شکمی و ۲۲ درصد دچار اضافه وزن و چاقی هستند.
ایرنا
