استاد دانشگاه کالیفرنیا: کشف یک واکسن موثر برای کرونا پایان راه نیست/ «کرونا» با ما خواهد ماند، همانطور که «آنفلوآنزا» ماند نرخ ابتلا و مرگ کرونا در ایران بالاتر از متوسط جهانی است / هیچ مدرکی مبنی اثربخشی و بی خطر بودن واکسن روس‌ها وجود ندازد

دکتر "علی میرزازاده" در گفت و گوی تفصیلی با ایسنا درباره ویژگی های ویروس کرونا ۲۰۱۹ و وضعیت همه گیری (پاندمیک) این ویروس در دنیا گفت: بیماری ویروس کرونا ۲۰۱۹ که به اختصار «کووید ۱۹» نامیده می شود توسط نوع جدیدی از کروناویروس ایجاد می شود که تا قبل از پاندمی اخیر شناخته نشده بود.

وی با بیان اینکه کرونا ویروس‌های شناخته شده زیادی هستند که در انسان و حیوانات تولید بیماری می کنند اظهار کرد: کرونا ویروس‌ها در انسان می توانند باعث بیماری‌های تنفسی با شدت خفیف مشابه یک سرماخوردگی معمولی تا یک بیماری شدید تنفسی (سندرم حاد تنفسی یا سارس) شوند.

کرونا در همه سنین می تواند بیماری شدید تولید کند

میرزازاده ادامه داد: بیماری کووید ۱۹ حاصل از ویروس کرونای جدید یک بیماری متفاوت و کاملا جدید بوده که می تواند در انسان از یک بیماری بدون علامت، تا یک بیماری با علایم خفیف مانند تب و سرفه و یا یک بیماری منتشر در قسمتهای مختلف بدن در بزرگسالان و همچنین سندرم التهابی شدید در کودکان تولید کند.

این عضو گروه اپیدمیولوژی و آمار زیستی موسسه علوم بهداشت جهانی با تاکید بر اینکه شدت این بیماری از هر فردی به فرد دیگر متفاوت است اظهار کرد: شدت بیماری بستگی به «مقدار ویروس وارد شده به بدن»، «وضعیت ایمنی فرد» و همچنین «بیماری‌های زمینه ای» دیگر فرد مانند بیماری‌های ریوی، قلبی و دیابت دارد اما علی‌رغم تصور غلط عموم، ویروس کرونا در همه سنین می تواند بیماری شدید تولید کند.

بیماری کرونا، در دنیا روند کاهشی به خود گرفته است

وی در تشریح وضعیت پاندمیک کرونا در دنیا گفت: طبق آمار رسمی سازمان جهانی بهداشت (تا تاریخ ۲۹ اگوست) بیش از ۲۴.۵ میلیون نفر مبتلا به ویروس و بیش از ۸۳۰ هزار نفر مرگ ناشی از کرونا ۱۹ در دنیا گزارش شده است.

این استادیار اپیدمیولوژی دانشگاه UCSF آمریکا با بیان اینکه تنها در طی یک هفته قبل بیش از ۱.۷ میلیون فرد مبتلای جدید و تعداد ۴۰ هزار مورد مرگ جدید ناشی از این ویروس در دنیا گزارش شده است افزود: تعداد موارد ابتلا در هفته حدود ۵ درصد و تعداد موارد مرگ ناشی از این ویروس نیز در هفته حدود ۱۲ درصد کاهش نسبت به آمارهای هفته های قبل داشته است که نشان می دهد در حال حاضر بیماری در دنیا روند کاهشی به خود گرفته است.

میرزازاده افزود: تا تاریخ ۲۹ اگوست در منطقه مدیترانه شرقی (شامل ۲۱ کشور از جمله ایران)ِ، تعداد کل موارد ابتلای گزارش شده برابر با ۱.۹  میلیون نفر و تعداد مرگ گزارش شده برابر با ۵۰ هزار مورد بوده که نشان می دهد برخلاف روند کلی بیماری در دنیا، تعداد افراد مبتلا به بیماری کووید ۱۹ در این منطقه در حال افزایش می باشد (۴ درصد افزایش در هفته اخیر نسبت به هفته های قبل)، همچنین تعداد مرگ ناشی از کووید ۱۹ کاهش کمتری نسبت به آمار جهانی دارد (۵ درصد کاهش هفتگی در منطقه در مقایسه با ۱۲ درصد کاهش هفتگی در دنیا).

نرخ ابتلا و مرگ ناشی از کووید ۱۹ در ایران بالاتر از متوسط جهانی

وی با بیان اینکه آمار سازمان جهانی بهداشت در مورد کووید ۱۹ در ایران نشان از ۳۷۰ هزار نفر مبتلا و بیش از ۲۱ هزار نفر جان باخته (تا تاریخ ۲۹ اگوست) را دارد افزود: در طی یک ماه گذشته تعداد ابتلا و مرگ کووید ۱۹ در ایران روند کاهشی داشته است به طوری که در مقایسه با هفته های گذشته، تعداد موارد مبتلا در هفته ۴ درصد کاهش و تعداد مرگ در هفته ۱۸ درصد کاهش داشته اند.

این عضو گروه اپیدمیولوژی و آمار زیستی موسسه علوم بهداشت جهانی افزود: بر طبق تعداد کل ابتلا و مرگ گزارش شده تا تاریخ ۲۹ آگوست، نرخ ابتلا به بیماری کووید ۱۹ در ایران ۴۴۰۴ در یک میلیون نفر جمعیت (کل دنیا ۳۱۴۳ در میلیون) و نرخ مرگ ۲۵۳ در یک میلیون نفر جمعیت (کل دنیا ۱۰۷ در میلیون) می باشند که بالاتر از نرخ ابتلا و مرگ در کل دنیا است.

میرزازاده در بخش دیگری از گفت و گوی خود با ایسنا با اعلام این خبر که گسترش کووید ۱۹ در دنیا تا به حال سه فاز را طی کرده است اظهار کرد: فاز اول که تا اواسط اپریل ادامه داشت، شامل گسترش شدید و با سرعت بالای پاندمی کووید ۱۹ در دنیا بود به طوری که «ووهان چین»، «ایران»، «ایتالیا»، «اسپانیا» و «نیویورک آمریکا» به شدت در این فاز گرفتار شدند.

وی با بیان اینکه در طی کمتر از ۱.۵ ماه تعداد افراد مبتلا از حدود ۱۰۰۰ مورد جدید در هفته به حدود ۸۰ هزار مورد جدید در هفته رسید افزود: تعداد مرگ نیز از حدود ۷۰ نفر در هفته به بیش از ۷۰۰۰ نفر در هفته در اواسط اپریل افزایش یافت و سرعت و شدت گسترش بیماری در این فاز به حدی بود که بسیاری از کشورها اقدام به اعمال اقدامات کنترلی وسیع شامل محدودیت مسافرت، فاصله گیری فیزیکی، بستن مدرسه ها و محل‌های کار، اجبار ماندن در خانه و نهایتا اجباری کردن استفاده از ماسک کردند.

کنترل فعلی اپیدمی در دنیا

این استادیار اپیدمیولوژی دانشگاه UCSF آمریکا در ادامه با اشاره به اینکه با انجام این اقدامات، اپیدمی وارد فاز دوم شد که در آن روند پیشرونده اپیدمی کاهش محسوسی داشت تصریح کرد: در این فاز تعداد ابتلا در هفته به نسبت در طول دو ماه (آپریل و می) ثابت باقی ماند و همچنین تعداد موارد مرگ در هفته به شدت کاهش یافت (تعداد ۳۸۰۰ مرگ در هفته) اما در ادامه با برداشته شده اقدامات کنترلی، باز شدن نسبی مدارس و محل‌های کار، کمرنگ شدن فاصله گیری فیزیکی و استفاده از ماسک و شروع مسافرتهای تابستانی در طول دو ماه (جون و جولای)، فاز سوم اپیدمی شروع شد که در آن تعداد موارد ابتلا را به تعداد بیش از ۲۵۰ هزار نفر در هفته و تعداد موارد مرگ در هفته را به تعداد ۶۰۰۰ هزار نفر رساند.

وی با بیان اینکه خوشبختانه تعداد موارد ابتلا به کووید ۱۹ در یک‌ماه اخیر تقریبا ثابت بوده و تعداد مرگ در حال کاهش است افزود: این شرایط نشان دهنده کنترل فعلی اپیدمی در دنیاست هرچند که باید عنوان کرد که روند بیماری در کشورها و مناطق مختلف، بسیار متفاوت است.

آینده اپیدمی کرونا به «سیاست‌ دولت‌ها» و «تعهد مردم» بستگی دارد

میرزازاده روند ابتلا به کووید ۱۹ در کشورهای جنوب شرقی آسیا را افزایشی و در منطقه آمریکا به حالت ثابت عنوان کرد و به ایسنا گفت: افزایش مجدد بیماری در آینده کاملا به «سیاست دولت‌ها در انجام اقدامات پیشگیرانه» و «تعهد مردم در انجام اقدامات پیشگیرانه و پایبندی آنها»، بستگی دارد. روند بیماری در ماه‌های گذشته به ما آموخت که با رعایت موارد بسیار ساده مانند «فاصله گذاری اجتماعی» و «استفاده از ماسک» می توان گسترش اپپدمی را کنترل کرد. 

استادیار اپیدمیولوژی و آمارزیستی دانشگاه کالیفرنیای سانفرانسیکو آمریکا در واکنش به این سوال که "محققین انگلیسی عنوان کرده اند که زمستان خیلی سختی در سال ٢٠٢١ خواهیم داشت که حتی می تواند از بهار ٢٠٢٠ نیز سخت‌ترو احتمال درگیری بالای بیمارستان ها با این بیماری بیشتر شود، پس آینده را چگونه ارزیابی می کنید؟" گفت: اگرچه ما هنوز تجربه ای بیماری کووید ۱۹ در فصل زمستان را نداریم، ولی می توان پیش بینی کرد که مانند بقیه بیماری‌های تنفسی این بیماری نیز در زمستان و اوایل بهار انتشار بیشتری داشته باشد.

وی ادامه داد: زمستان و هوای سرد باعث می شوند که افراد بیشتر در فضاهای بسته بمانند و در نتیجه تعداد ویروس در هوای بسته و خطر انتقال ویروس افزایش پیدا خواهد کرد به طوری که یک مطالعه مروری از ۱۷ مقاله نشان می دهد که سرما و هوای خشک می توانند به انتشار ویروس کوید کمک کنند.

این عضو هیات علمی دانشکده پزشکی دانشگاه کالیفرنیا در پاسخ به این سوال که "چه مواردی ضروری است انجام شود تا پاییز و زمستان امسال را بتوانیم مدیریت کنیم؟" گفت: «رعایت فاصله گذاری اجتماعی در محل‌های بسته»، «زدن ماسک»، «کاهش تعداد افراد در واحد سطح در فضای بسته»، «ضدعفونی سطوح» و «شستن مرتبط دست ها» می توانند خطر انتقال گسترده را در زمستان کم کند و باید این اقدامات جدی گرفته شوند.

«کرونا» با ما خواهد ماند، همانطور که «آنفلوآنزا» ماند

میرزازاده در پاسخ به این سوال که "دنیا تا چه زمانی با کرونا دست و پنجه نرم خواهد کرد؟" به ایسنا گفت: ویروس  کرونا ۱۹ با ما خواهد ماند همانطوری که آنفلوآنزا و بقیه ویروس‌های کرونا مانده اند. ما هستیم که باید یاد بگیریم با آنها زندگی کنیم و با رفتار خود خطر انتقال آنها را کم و کمتر کنیم تا آنها را از وضعیت پاندمی به حالت کنترل شده درآوریم.

این عضو گروه اپیدمیولوژی و آمار زیستی موسسه علوم بهداشت جهانی در بخش دیگری از این گفت و گو به تحلیلی از وضعیت تولید واکسن کرونا در دنیا پرداخت و گفت: بیش از ۳۵ واکسن در دنیا مراحل مختلف مطالعات انسانی را طی می کنند که ۹ مورد از آنها وارد فاز ۳ مطالعات انسانی شده اند.

وی با بیان این نکته که در مطالعات فاز ۳ انسانی، اثربخشی واکسن در مقایسه با دارونما (آب مقطر یا سالین) در چندین هزار نفر (معمولا ۲۰ تا ۳۰ هزار نفر) اندازه گیری می شود تصریح کرد: همچنین فاز ۳ انسانی امکان این را فراهم می کند که عوارض نادر واکسن که تنها در مطالعات بزرگ ممکن است دیده شوند، کشف شوند.

میرزازاده درباره آخرین وضعیت واکسن هایی که وارد این فاز شده اند گفت: از واکسن هایی که وارد فاز ۳ مطالعات انسانی شده اند، می توان به واکسن «مدرنا» تولید شده توسط کمپانی «مدرنا» با همکاری و حمایت موسسه ملی سلامت آمریکا، واکسن «آسترازنکا» تولید شده توسط کمپانی «آسترازنکا» با همکاری دانشگاه آکسفورد کشور انگلستان و چندین واکسن تولید شده توسط کشور چین اشاره کرد.

هیچ مدرکی مبنی اثربخشی و بی خطر بودن واکسن روس‌ها وجود ندارد

این استادیار اپیدمیولوژی دانشگاه UCSF آمریکا درباره جزییاتی از واکسن های تولیدی توسط کشورهای روسیه و چین گفت: تاکنون، کشور روسیه واکسن «سپوتنیک ۵» و کشور چین واکسن «کن سینو بیو» را به عنوان واکسن موثر تایید کرده اند.

وی با بیان اینکه واکسن تولید شده توسط کشور روسیه به نام «سپوتنیک ۵» (Sputnik V) در ۱۱ آگوست توسط وزارت بهداشت روسیه به عنوان واکسن مورد تایید این کشور اعلام شد، ادامه داد: این واکسن تنها در فاز ۱ و ۲ مطالعات انسانی بر روی ۳۸ نفر تست شده و نتایج این دو فاز واکسن نیز هنوز منتشر نشده اند و هنوز این واکسن وارد فاز ۳ انسانی نشده است تا اثر بخشی آن مشخص شود. لذا هیچ مدرکی مبنی اثربخشی و بی خطر بودن این واکسن هنوز وجود ندارد.

این استادیار اپیدمیولوژی و آمار زیستی دانشگاه کالیفرنیای سانفرانسیکو آمریکا درباره وضعیت نهایی واکسن چینی ها نیز به ایسنا گفت: نتایج مطالعات انسانی فاز ۱ و ۲  واکسن «کن سینو بیو» ساخته شده توسط چینی ها نیز نشان داده که این واکسن بی خطر (عارضه جدی به دنبال استفاده نداشته هستند) بوده و قابلیت ایجاد پاسخ ایمنی بالا در انسان را دارد هرچند که اثربخشی این واکسن که باید در مطالعات فاز ۳ انسانی مشخص شود هنوز منتشر نشده است.

وی با تاکید بر اینکه کشف یک واکسن موثر و البته بی خطر اگرچه مرحله مهمی در کنترل پاندمی کووید ۱۹ می باشد، ولی اتمام راه نخواهد بود افزود: «تولید انبوه این واکسن»، «توزیع آن به طوری که اثربخشی آن کم نشود»، «پذیرش مردم برای دریافت واکسن تزریقی»، «تکرار آن در صورت نیاز» و «اثربخشی آن در طول زمان» مسایلی هستند که باید درباره واکسن کرونا در نظر گرفته شوند.

ویروس کرونا سرعت جهش بالایی ندارد

میرزازاده در بخش دیگری از این گفت و گو درباره قدرت انتقال و جهش ویروس کرونا نسبت به اوایل پاندمیک شدن گفت: خوشبختانه تا به حال بیش از ۸  نوع فرعی مختلف از ویروس کرونا جدید کشف شده است، که این ساب تایپ ها (نوع فرعی) هنوز بسیار به هم شبیه هستند. 

این عضو گروه اپیدمیولوژی و آمار زیستی موسسه علوم بهداشت جهانی با بیان اینکه «قدرت سرایت و بیماری‌زایی»، «شدت بیماری» و «عوارض» این ۸ نوع فرعی ویروس کرونا جدید؛ چندان با یکدیگر تفاوتی ندارند افزود: مطالعات نشان داده است که ویروس کرونا سرعت جهش بالایی ندارد و در مقایسه با ویروس آنفلوآنزا ۸ تا ۱۰ برابر سرعت جهش کمتری دارد لذا تغییر در تعداد موارد ابتلا و مرگ ناشی از این ویروس را نمی توان به تغییر ویروس یا جهش آن ربط داد، بلکه مربوط به رفتار انسان‌ها و مواجهه آنها با موارد بیماری‌زا می باشد.

وی همچنین در مقایسه ای، تفاوت های بین ویروس آنفلوآنزا و کرونا را براساس شاخص های بیماری‌زایی و علائم بالینی تشریح کرد.

این استادیار اپیدمیولوژی دانشگاه UCSF آمریکا در بخش دیگری از این گفت و گوی تفصیلی خود با ایسنا نسبت به هرگونه تجمعات بدون رعایت فاصله فیزیکی در محیط های بسته هشدار داد و گفت: تجمع افراد به هر شکلی و به هر دلیلی می تواند باعث انتقال عفونت و گسترش اپیدمی شوند. مثال‌های متعددی از بروز اپیدمی در بین دانش آموزان، دانشجویان، محل‌های بسته کار و کارگری، خانه های سالمندان و زندان ها در طول چند ماه گذشته در دنیا نشان داده که چقدر این ویروس در بین این تجمعات به راحتی منتشر می شود.

وی با تاکید بر اینکه تجمعات در فضای باز و مخصوصا وقتی که افراد ماسک پوشیده باشند و تا حد امکان رعایت فاصله اجتماعی را بکنند، چندان خطری ندارند افزود: هرگونه تجمعی که تعداد زیادی را در یک محیط بسته گرد هم می آورند خطر بالقوه مهمی برای بروز اپیدمی محسوب شده و در شرایط پاندمیک باید به صورت غیر حضوری یا در محیط های باز مراسمات و تجمعات برگزار شوند.

ماسک موثر است به شرط آنکه ....

میرزازاده درباره تاثیر استفاده از ماسک و اجباری شدن زدن ماسک در ایران از ۱۵ تیرماه نیز گفت: اجباری شدن پوشیدن ماسک در مکان‌های عمومی در ایران به کنترل انتشار بیماری کمک خواهد کرد به شرطی که اکثر مردم (بیش از ۹۰ درصد) در تمام اوقاتی که خارج از منزل هستند ماسک را بر روی صورت خود داشته باشند و همچنین به طور مرتب دست‌های خود را بشویند (به مدت ۳۰ ثانیه با آب و صابون) یا با محلول الکل دار ضد عفونی کنند.

این استادیار اپیدمیولوژی و آمار زیستی دانشگاه کالیفرنیای سانفرانسیکو آمریکا ادامه داد: مطالعه انسانی روی ۱۴۰۰ فرد جوان نشان داده اند که پوشیدن ماسک و شستن دستها میزان خطر ابتلا به عفونت تنفسی در مدت ۱.۵ ماه استفاده را به میزان ۵۱ درصد کاهش می دهد.

وی در بخش پایانی گفت و گو با ایسنا درباره ارزیابی خود از روند درمانی این بیماری گفت: هنوز درمان مشخص تایید شده ای برای بیماری کووید ۱۹ وجود ندارد. تمامی درمان‌ها درحال حاضر نقش حمایتی دارند و بیشتر شدت و دوره بیماری را کوتاه می کنند.

میرزازاده با اشاره به اینکه دانش ما در مورد  این بیماری و درمان‌های ضد ویروسی قابل استفاده برای آن هنوز بسیار محدود هستند اظهار کرد: خوشبختانه سرعت تولید علم برای کووید ۱۹ در دنیا بی نظیر بوده، به طوری که در مورد هیچ بیماری دیگری چنین سرعت تولید علمی دیده نشده است. ۵۲۹ مطالعه انسانی ثبت شده در ClinicalTrials.gov و ۴۶ هزار مقاله چاپ شده در PubMed تا به حال در سال  ۲۰۲۰ نشان از تلاش دانشمندان دنیا در این زمینه دارد که خود مایه امیدواری است و باید منتظر خبرهای علمی و اکتشافات بیشتری در آینده نزدیک در مورد پیشگیری و یا درمان این بیماری باشیم.