سرویس تاریخ «انتخاب»: نیمه دوم تیرماه ۱۳۳۲ دکتر حسین فاطمی، وزیر امور خارجه دولت ملی دکتر مصدق، برای معالجه به سوئد عزیمت کرد و به مدت سه هفته در این کشور تحت معالجه قرار گرفت. دکتر فاطمی در طول این مدت به توصیه پزشکان هیچ خبرنگاری را نپذیرفت و به استراحت پرداخت، اما در روز آخر اقامتش در این کشور در یک کنفرانس مطبوعاتی شرکت کرد و در حالی که به عصار تکیه داده بود به زبان فرانسه به پرسش‌های خبرنگاران این کشور در مورد موضوعات مختلف مربوط به ایران و به ویژه مسئله نفت پاسخ داد. این مصاحبه در تمام مطبوعات سوئد منتشر شد و رادیو استکهلم آن را پخش کرد.
بخشی از مصاحبه مطبوعاتی دکتر فاطمی با خبرنگاران سوئدی را که به همت خبرگار سیار باختر امروز تنظیم و روز سه‌شنبه ششم مرداد ۱۳۳۲ در این روزنامه منتشر شد، در پی می‌خوانید:
به کدام مریض‌خانه سوئدی مراجعه نمودید و دکتر معالج شما که بود؟
به مریض‌خانه کارولینسکاشوکه هوست رفتم و به وسیله دکتر نورلاند تحت معالجه قرار گرفتم.
کی و به کجا خواهید رفت؟
فردا از استکهلم حرکت می‌کنم و به اسلو، هامبورگ، لاهه می‌روم که در آن‌جا کنفرانسی از دیپلمات‌ها و سفرا و وزرای مختار ایران در اروپا تشکیل می‌شود حضور داشته باشم.
چه مدت در سوئد بودید؟
سه هفته، ایام نقاهت را گذراندم.
چه کالای سوئدی مورد احتیاج ایران است؟
لوازم صنعتی و الکتریکی و اشیای مورد لزوم راه‌آهن و کاغذ.
روابط اعلیحضرت شاه با جناب آقای دکتر مصدق چگونه است؟
روابط صمیمانه است.
راجع به پاسخ اخیر آمریکا چه می‌فرمایید؟
ایران از کمک‌های فنی اصل چهارم و کمک نظامی استفاده می‌کند. ما خواستار کمک‌های اقتصادی نیز بودیم بنابراین آن‌چه سابق بوده همچنان خواهد بود.
آیا هیچ سوئدی خریدار نفت ایران بوده است؟
چند پیشنهاد شده، ولی هیچ‌یک هنوز به مرحله قطعی نرسیده است.
آیا در این مسافرت به اروپا راجع به نفت اقدامی فرموده‌اید؟
خیر هیچ اقدامی در این مسافرت که فقط به منظور معالجه و استراحت بوده است نکرده‌ام.
اثر نفت در اقتصادیات ایران چیست؟
در اول قطع درآمد نفت موثر بود، ولی اکنون بعد از دو سال منابع دیگر مملکت توسعه یافته و رفع احتیاج شده و بودجه ما تقریبا تعادل یافته است.
چه منابعی توسعه یافته است؟
منابع کشاورزی و صنعتی توسعه داده شده است.
رابطه بازرگانی چه مملکتی با ایران بیشتر است؟
آلمان، آمریکا، روسیه.
وضع و رابطه با روسیه چیست و آیا کمونیست‌ها در ایران زیاد هستند؟
رابطه ما با شوروی دوستانه است و طبق قانون، تشکیلات کمونیستی در ایران ممنوع است.
آیا متخصص آلمانی در ایران هست؟
در ایران عده‌ای متخصصین آلمانی هستند.
آیا متخصصین سوئدی در ایران هستند؟
تصور می‌کنم چند نفری باشند.
با توسعه منابع دیگر ایران وضع نفت چیست و آیا به کار انداختن تصفیه‌خانه‌ها مورد نظر هست؟
واضح است که تصفیه‌خانه‌ها به کار خواهند افتاد.
آیا در نظر هست که صادرات نفت را به مقدار سابق برسانید؟
هرقدر مشتری باشد نفت فروخته خواهد شد.
می‌گویند یک کمپانی آمریکایی در نظر دارد تمام نفت ایران را بخرد این حرف چه اندازه صحت دارد؟
طبق قانون ما نمی‌توانیم تمام محصول را به یک کمپانی بفروشیم، زیرا در نتیجه تجربه دیده‌ایم که چنین امتیازی به کمپانی خارجی دادن چه زیانی دارد.
وقتی نفت ملی شد آیا تمام کشتی‌های نفت‌کش را بردند؟
بلی و همین مشکل بزرگ ما است.
آیا اقدامی برای خرید نفت‌کش به عمل آورده‌اید؟ از چه ممالکی؟
بلی از ایتالیا و ژاپن.
آیا به علت منع قانونی بوده که پیشنهاد شرکت کئوپراتیو سوئدی برای خرید نفت رد شده؟
در جریان امر نیستم و از قرار معلوم این کمپانی هیچ‌گاه پیشنهاد قطعی نداده است.
چند کشتی نفت‌کش دارید؟
کشتی نفت‌کش اقیانوس‌رو نداریم؛ خریداران نفت‌کش خود را می‌آورند چند کشتی کوچک هست که در خلیج‌فارس حرکت می‌کنند.
آیا ایتالیا و ژاپن تنها خریداران نفت ایران هستند؟
فعلا بلی. در این‌جا باید توجه داشته باشید که ملی کردن نفت تنها به علل اقتصادی نبوده بلکه به علت سیاسی بوده است، زیرا کمپانی سابق در تمام امور سیاسی ایران دخالت‌های مضر و زیان‌بخش داشت.
آیا مذاکرات با انگلیس به بن‌بست رسیده است؟
در حال حاضر بلی، زیرا ما پیشنهادهایی کردیم که هیچ‌کدام را نپذیرفتند.
آخرین پیشنهاد قطعی که به انگلیس‌ها شده چه بود؟
ما گفتیم که «حاضریم به دادگاه بین‌المللی لاهه برویم به شرط این‌که اولا موضوع دعوا را معلوم سازند ثانیا مبلغی را که بابت خسارت ادعا می‌کنند معین نمایند تا ما هم دعاوی متقابل خود را اعلام داریم»، ولی به این پیشنهاد پاسخ داده نشد. پیشنهاد کردیم «اگر ایران حاضر شود سالیانه ده میلیون تن که سابق نفت از ایران جهت انگلستان می‌بردند بدهد تا چند سال می‌خواهید بگیرید که رفع ادعای شما شده باشد؟» پاسخ ندادند. پیشنهاد کردیم که «چون طبق قانون ملی کردن صنعت نفت باید بیست‌وپنج درصد منافع خالص را برای پرداخت مبالغ مورد ادعا کنار بگذاریم، بگویید تا چند سال این بیست‌وپنج درصد به شما پرداخته شود برای ادعا‌های شما کفایت خواهد کرد؟» باز پاسخی داده نشد.
آیا ایران بدون توجه به وضع سیاسی و نوع حکومت‌ها حاضر است نفت به هر خریداری بفروشد و آیا نفت به کشور کمونیست چین فروخته می‌شود؟
طبق قانون ملی شدن صنعت نفت گویا مشتریان سابق تا مدتی حق تقدم داشتند و کشور‌های مورد نظر شما جزء مشتریان سابق نفت ما نبودند.
آیا همکاری خاورمیانه با انگلیس و آمریکا مورد نظر شما هست؟
تا موقعی که اختلاف ما با انگلیس‌ها حل نشده حتی مطالعه یک چنین پیشنهادی نیز مورد بحث قرار نخواهد گرفت.
رئیس: «حالا رای می‌گیریم به گزارش کمیسیون نفت و تبصره‌هایی که بدان ملحق شد. آقایانی که موافق‌اند قیام کنند.» کلیه نمایندگان حاضر در جلسه قیام کردند و به مجرد قیام نمایندگان ناگاه صدای کف از جایگاه تماشاچیان و لژ جراید برخاست...، چون احساسات و تظاهرات بسیار شدید و دامنه‌دار بود نمایندگان از آقای رئیس خواهش کردند که جلوی آن گرفته نشود و اجازه بدهند ادامه پیدا کند. مدت سه یا چهار دقیقه کلیه حاضرین در مجلس فریاد می‌زدند «زنده باد نمایندگان دوره شانزدهم مجلس شورای ملی»، «زنده باد نمایندگان اقلیت». این تظاهرات یک محیط پر از شوری ایجاد کرده بود و تا موقعی که نمایندگان تالار جلسه را ترک کردند دنباله آن هنوز ادامه داشت. به مجرد تصویت گزارش کمیسیون نفت آقای دکتر مصدق روی چند نفر از جمله آقای دکتر بقایی و دکتر شایگان را بوسید و وکلا در ساعت دوازده‌ونیم در حالی که هنوز صدای کف و فریاد هورا شنیده می‌شد تالار جلسه را ترک گفتند و جلسه ختم گردید.
