حسین مسافرآستانه که همزمان با پشت سر گذاشتن هفته نخست اجرای عمومی نمایش «برگشتن» در تماشاخانه سرو، حکم دبیری سی‌ونهمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر را دریافت کرده است؛ از دغدغه‌های تولید و اجرای عمومی نمایش در مسیر بازگشایی سالن‌های تئاتری و چالش‌های پیش‌رو در حوزه برنامه ریزی و برپایی جشنواره تئاتر فجر در گام سی‌ونهم سخن گفت.
نمایش «برگشتن» به قلم خیرالله تقیانی‌پور و کارگردانی حسین مسافرآستانه موفق‌ترین نمایش سالن چهارسو در اجراهای عمومی سال ۱۳۹۸ بود. نمایشی که طی دو ماه مهر و و آبان ۹۸ باوجود دو بار تمدید بازهم نتوانست پاسخ‌گوی سیل مخاطبان و مشتاقان برای دیدن این اثر نمایشی باشد. چراکه تقویم فشرده مجموعه تئاترشهر و سالن‌های اقماری آن امکان افزوده شدن به تاریخ اجرای این اثر را نداشت.
دلیل توفیق این نمایش که در گونه دفاع مقدس به رشته تحریر درآمده از یک سو به قلم نمایشنامه‌نویس جوان اما شناخته‌شده آن، خیرالله تقیانی‌پور بازمی‌گردد که همواره در نگارش آثارش، قلمی صریح؛ صادق و پرهیز از نگاه شعارگونه دارد و از سوی دیگر کارگردان آن، حسین مسافرآستانه نیز که هنرمند کارکشته و باتجربه‌ای است، که همواره اثبات کرده در حیطه کارگردانی حتی اگر سال‌ها میان تولید و اجرای آثارش فاصله بیفتد؛ مهم‌ترین مسأله برای او احترام به درک و تعقل مخاطب از یک‌سو و از سوی دیگر وسواس شدیدی است که در ارائه کاری کیفی برای مخاطبان دارد.
از اجرای مجدد نمایش برگشتن تا ابلاغ حکم دبیری جشنواره تئاتر فجر
بعد از اقبال جامعه منتقدان و مخاطبان از این اثر نمایشی که روزهای موفقی را در اجرای عمومی پشت سر گذاشته بود و خیل مخاطبانی که موفق به دیدن این اثر نمایشی نشده بودند؛ انجمن تئاتر انقلاب و دفاع مقدس تصمیم بر آن گرفت تا فصل اجرای اسفند ۹۸ و فروردین ۹۹ تماشاخانه سرو به عنوان سالن اختصاصی این انجمن را به اجرای مجدد نمایش «برگشتن» اختصاص دهد.
به همین سبب گروه نمایشی از ابتدای دی ماه سال گذشته تمرین‌های خود را آغاز کرد که شیوع ویروس کرونا و تعطیلی فعالیت‌های نمایشی باعث به محاق رفتن اجرای این اثر شد. اما با ابلاغ دستورالعمل جدید نسبت به بازگشایی سالن‌های نمایشی از ابتدای تیرماه ۹۹ بار دیگر مدیران تماشاخانه سرو و انجمن تئاتر انقلاب و دفاع مقدس رایزنی خود را با حسین مسافرآستانه و گروه نمایش برگشتن برای اجرای عمومی این اثر از ابتدای تیرماه آغاز کردند و درنهایت بعد از توافقات صورت گرفته و تمرین‌های فشرده گروه، از هشتم تیرماه تماشاخانه سرو میزبان نمایش برگشتن شد.
نکته حائز اهمیت آنکه از همان روزهای نخست اجرا با وجود تمامی اتفاقات این چهار ماه تعطیلی سالن‌های نمایشی از یک سو و از سوی دیگر همزیستی ناگزیر مخاطبان با ویروس کرونا؛ اجراهای این نمایش با وجود ظرفیت ۵۰درصدی تماشاخانه سرو با استقبال باشکوهی از سوی مخاطبان مواجه شده است.
همچنین در همین ایام و تنها سه روز بعد از آغاز اجرای عمومی گروه نمایش برگشتن، در تاریخ ۱۱ تیرماه، حسین مسافرآستانه با حکم دکتر سیدمجتبی حسینی معاون هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و معرفی از سوی دکتر قادر آشنا مدیر کل اداره هنرهای نمایشی وزارتخانه به عنوان دبیر جشنواره سی‌ونهم تئاتر فجر انتخاب شد.
حال مسافرآستانه در کنار تمامی دغدغه‌ها و وسواس‌هایش برای ارائه اثری جذاب و مخاطب پسند به‌ویژه در قالب اثری با محوریت دفاع مقدس باید در کوتاه‌ترین زمان ممکن شرایط برگزاری و اعلام فراخوان سی‌ونهمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر را نیز مدنظر قرار دهد.
در همین روزهای شلوغ و پرکار حسین مسافر آستانه؛ درباره این نمایش و نخستین اقداماتش در راستای برنامه‌ریزی برای برگزاری هرچه باشکوه‌تر سی‌ونهمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر که امسال با توجه به شیوع ویروس کرونا در کشور شرایط متفاوتی را پیش‌رو خواهد داشت به گفت‌وگو پرداختیم که در ادامه از خاطر شما می‌گذرد.
شرطی که همان ابتدا با اعضای گروه گذاشتم
حسین مسافرآستانه در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی ایرنا با بیان آنکه مهم‌ترین دلیل اقبال جامعه منتقدان و مخاطبان به نمایش «برگشتن» در روزهای اجرای عمومی این اثر طی پاییز ۱۳۹۸ در سالن چهارسو مجموعه تئاتر شهر به صداقت و صراحت گروه در ارائه این اثر نمایشی با محوریت دفاع مقدس اختصاص بازمی‌گردد گفت: از همان ابتدا چند شرط را برای بازیگران و عوامل این نمایش مطرح کردم که مهم‌ترین آن کنار گذاشتن تمامی تجربه‌ها، نگرش‌ها و شناخت‌شان از نشانه‌های کلیشه‌شده در عرصه تئاتر دفاع مقدس بود.
وی ادامه داد: درحقیقت روند شکل‌گیری این اثر نمایشی طی یک جریان کارگاهی با هدایت و نظارت من اما باز بودن دست بازیگران صورت گرفت. اتفاقی که خوشبختانه توانست نه تنها رضایت مخاطبان که نگاه مثبت جامعه منتقدان را نیز با این اثر نمایشی همراه کند.
چرا «برگشتن»؛ موفق بود؟
دبیر سی‌ونهمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر با تاکید بر آنکه نمایش «برگشتن» قصه ساده‌ای دارد گفت: این نمایش تلاش می‌کند تا به مخاطب خود یادآوری کند که جایگاه شهدا در کشور ما بویژه طی ماه‌های اخیر که شاهد بیشترین هجمه از سوی کشورهای همیشه معاند با نظام، آرمان و کیان جمهوری اسلامی هستیم بیش از همیشه باید مدنظر ما قرار گیرد.
آستانه یادآورشد: خط داستانی «برگشتن» روایت ساده‌ای داردو در این نمایش ما با مادر شهیدی همراه می شویم که شهادت فرزندش به نام «عزت» را قبول نمی‌کند و لحظه به لحظه با فرزندش زندگی می‌کند. او نه معتقد است که «عزت» مفقود شده و نه شهید شده است! همین درگیری مستمر و ذهنیت و روحیات مادر در همراهی با یگانه فرزندش مدام این نکته را به مخاطب یادآوری می کند که شهدا زنده هستند و ما می‌توانیم با این نگاه و تفکر؛ فصل مهم مبارزه، مقاومت و ایثار همیشه همراه با فرهنگ ایران و ایرانی را بیش از همیشه بر پیشانی‌نوشت فعالیت‌های خود قرار دهیم.
این مدیر هنری با تاکید بر آنکه از سوی دیگر آغاز اجراهای عمومی به‌ویژه در دوران کرونا در کشورمان نیازمند توجه به ریزترین نکات در عرصه عدم به خطر افتادن سلامت مخاطبان و گروه اجرایی است خاطرنشان کرد: مسئله‌ای که نسبت به آن بسیار وسواس دارم و جزو نخستین شروطم با مدیران تماشاخانه سرو و مسئولان انجمن تئاتر انقلاب و دفاع مقدس بود آن بود که پیش از اجرای عمومی نمایش هرروز تمام نقاط تماشاخانه سرو دو بار ضدعفونی شود. با آغاز اجراهای عمومی نیز پیش و پس از اجرا شاهد ضدعفونی شدن تمامی بخش‌های این تماشاخانه هستیم.
وی ادامه داد: همچنین مواد ضدعفونی‌کننده، دستگاه تب سنج، ماسک و دستکش نیز برای مخاطبان فراهم کردیم تا افرادی که شاید فراموش کرده‌اند تا ماسک و دستکش را به همراه خود داشته باشند در همراهی با این اثر نمایشی شاهد بالاترین درصد رعایت شیوه‌نامه اجرایی و بهداشتی حضور مخاطبان در سالن نمایش باشند.
تمهیدات کارگردانی برای رعایت شیوه‌نامه بهداشتی
کارگردان نمایش «برگشتن» تصریح کرد: همچنین در حوزه میزانسن نیز شاهد بیشترین فاصله‌گذاری بهداشتی و اجتماعی در طراحی این نمایش هستیم. بالای ۹۰درصد از صحنه‌های این اثر نمایشی شاهد حضور دو یا حداکثر سه بازیگر هستیم که اغلب میزانسن‌ها به میز مرکزی بزرگ صحنه بازمی‌گردد که بازیگران پشت این میز با فاصله از یکدیگر نشسته‌اند و خط داستانی نمایش را پیش می‌برند.
مسافرآستانه ضمن تقدیر از عوامل این نمایش به‌ویژه بازیگران آن تاکید کرد: تردیدی وجود ندارد که اگر این گروه بازیگری در کنار نمایش برگشتن نبودند و اگر تلاش آن‌ها برای این نکته که در لحظه به لحظه ایفای نقش‌شان از تحمیل کردن مفاهیم موجود در این اثر نمایشی به مخاطب پرهیز کنند، نمی‌توانستیم شاهد چنین توفیقی در کسب رضایت مخاطبان و جامعه منتقدان به شکل توامان با این اثر نمایشی باشیم. چراکه متأسفانه طی یکی دو دهه اخیر به دلیل تأکید نمایشنامه‌نویسان، کارگردانان و هنرمندان فعال در عرصه تئاتر دفاع مقدس بیشتر شاهد تولید آثاری کلیشه شده هستیم که در ارتباط‌گیری با مخاطب نتوانستند توفیق بالایی را به‌دست آورند.
بالاخره کار باید از جایی شروع می‌شد
مسافرآستانه همچنین در بخش دیگری از این گفتگو با توجه به مسئولیتش در حوزه دبیری سی‌ونهمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر به‌ویژه در سال جاری که ملت ایران همسو با دیگر مردمان جهان به یک همزیستی سخت اما ناگزیر با ویروس کرونا رضایت داده‌اند یادآور شد: نکته مهم آنست که بعد از پشت سر گذاشتن چندین ماه تعطیلی فعالیت نمایشی بالاخره باید فعالیت‌های اجتماعی در تمامی عرصه‌ها ازجمله در حوزه هنر از جایی آغاز می‌شد.
وی ادامه داد: برداشتن گام در راستای آغاز اجراهای عمومی و باز شدن درهای تماشاخانه‌ها، خود نویدبخش گامی مهم در راستای فعالیت فرهنگی؛ تزریق نشاط و شور اجتماعی و تلاش برای ارتقاء سطح روحیه عمومی مردم با استناد به کار فرهنگی و تولیدات هنری است.
امید به انتشار فراخوان جشنواره تئاتر فجر تا پایان تیرماه
مدیر تماشاخانه ایرانشهر یادآور شد: بعد از پذیرش دبیری سی‌ونهمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر و اعتمادی که معاون امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و مدیرکل اداره هنرهای نمایشی وزارتخانه به من داشتند در کنار تلاش برای عدم خدشه وارد شدن به اجرای عمومی نمایش «برگشتن» این روزها تمام تمرکز خودم را بر حوزه مطالعاتی و پژوهشی برای برگزاری جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر در سال جاری و همراهی با بیماری کرونا قرار داده‌ام.
آنچه که بیشترین زمانم را طی یک هفته اخیر و با ابلاغ دبیری جشنواره به خود اختصاص داده است؛ تحقیق، پژوهش و کار مطالعاتی برای تنظیم فراخوان جشنواره است. امیدوارم که با مشخص شدن بخش‌های مختلف و شیوه‌هایی که جشنواره امسال ملزم به رعایت آن است حداکثر تا پایان تیرماه فراخوان جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر را تدوین، تهیه و آماده انتشار کنیم.
مسافرآستانه در پاسخ به این پرسش خبرنگار ایرنا که مهم‌ترین تغییرات جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر در گام سی‌ونهم نسبت به دوره‌های پیشین چه خواهد بود؟ گفت: تردیدی در این مسئله وجود ندارد که سال سختی را تمامی بخش‌های جامعه ازجمله فعالان عرصه فرهنگ و هنر، خاصه هنرمندان تئاتر پیش رو خواهند داشت. جشنواره امسال چه در حوزه فراخوان و چه در شیوه برپایی تفاوت‌های متعددی را به دلیل چالش‌های فراوانی که با مواجه هستیم پیش رو خواهد داشت.
وی ادامه داد: اما درحال حاضر صرفاً بر کار مطالعاتی، مشورت با افراد مسئول و هنرمندان پیش‌کسوت در این عرصه متمرکز هستم تا بتوانیم در سایه همدلی و همفکری، بهترین مسیر را برای دستیابی به بالاترین نتیجه در برگزاری جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر در گام سی‌ونهم انتخاب کنم.
