خواب دیده‌ها که معمولا به دو گروه خواب شیرین (رویا) و خواب ناخوشایند (کابوس) تقسیم می‌شوند از دیرباز نزد همه افراد در فرهنگ و سنن مختلف تعابیر مخصوصی داشته است. درواقع حتی نگاهی به داستان‌های باستانی نیز نشان می‌دهد اهمیت خواب دیده‌ها تا چه حد است. با این وجود یکی از جذاب‌ترین موضوعات پس از دیدن خواب، تعبیر خواب است.
به گزارش سرویس خواندنی‌های انتخاب، از روانشناسان تا علمای دینی برای موضوع خواب اهمیت زیادی قائلند. شاید علت این موضوع را بتوان عدم تسلط مستقیم افراد روی آن چه در خواب می‌بینند دانست. اما تعبیر خواب کاری بسیار مهم است و نمی‌توان به سادگی از کنار آن گذشت.
بیشتر بدانید:
جالب است بدانید که سلاطین و پادشاهان نیز از دیرباز در دربار خود افرادی را برای تعبیر رویا‌ها و کابوس‌های خود استخدام می‌کردند تا پرده از اسرار ضمیر خود بردارند. گاهی مضمون خواب به حدی شیرین است که نیازی به تعبیر آن نمی‌بینیم، اما گاهی خواب‌ها تا حدی ترسناک و اضطراب آورند که مایلیم بدانیم این خواب وحشتناک قرار است چه مفهومی داشته باشد.
زمان خواب مهم است
جالب است بدانید به لحاظ علمی ما تا مرحله‌ای که به خواب عمیق فرو نرویم نمی‌توانیم رویا و کابوس ببینیم و بر اساس بررسی‌های امواج مغزی از طریق دستگاه الکتروآلفانسوگرام این اتفاق معمولا در مراحلی رخ می‌دهد که ساعاتی از خوابمان گذشته باشد، نکته جالب و مهم‌تر این که این موضوع دقیقا در تعابیر دینی نیز صحت دارد و تاکید شده است. خواب رم مرحله پایانی خواب است و افراد در این مرحله تصاویر و داستان‌هایی را می‌بینند. خواب رم با علائمی مثل افزایش ضربان قلب، فشار خون و تغییر ریتم تنفس، تحریک شدن اندام جنسی و افزایش آدرنالین مشخص می‌شود.
برخی معتقدند که تمامی خواب‌ها قابل تعبیر هستند و بعضی دیگر می‌گویند که تنها خواب‌های هدفمند و با انگیزه، حامل پیام یا آگاهی بخش هستند. یعنی تنها خواب‌هایی که اغلب پس از استراحت کامل بدن، در ساعات آخر شب دیده می‌شود. بر اساس برخی از روایات، پیامبر اسلام و امام جعفر صادق صحیح‌ترین خواب‌ها را خواب روز (حدود یک ساعت قبل از اذان ظهر) و خواب سحر ذکر کرده اند.
خواب بعد از نماز صبح چه تعبيری دارد؟
زمان خواب دیدن مثل سر شب یا وسط شب یا آخر شب یا بعد از نماز صبح فرق دارد. معمولاً خواب‌های صادقه نیمه های شب می‌باشد و معمولاً خواب‌های بعد از نماز صبح قابل تعبیر نیست، حتی فصلهای سال هم در تعبیرخواب تأثیر دارد؛ مثلاً فردی در پاییز ببیند که درختان او میوه کرده است، این دلالت بر ضرر وی دارد و اگر هنگام بهار ببیند دلالت بر منفعت او دارد. حتی شخصی که خواب می‌بیند فرق دارد مثلاً اگر کاسب خواب ببیند کاسه شیر مینوشد دلالت بر کسب مال دارد؛ ولی اگر دانشجو و طالب علم چنین خوابی ببیند، دلالت به تحصیل علم دارد و….
به طور کلی خواب و رؤیا بر سه قسم است، چنان که رسول گرامی اسلام (ص) میفرماید: «الرؤیا ثلاثة: بشری من الله، و تحزین من الشیطان، والذین یحدث به الانسان نفسه فیراه فی منامه؛ خواب و رؤیا سه گونه است. گاهی بشارتی از ناحیه خداوند است، گاه وسیله غم و اندوه از سوی شیطان و گاه مسائلی است که انسان در فکر خود میپروراند و آن را در خواب می‌بیند»، (میزانالحکمه، ج. ۴، ص. ۱۶، انتشارات مکتبه الاسلامی).
به هر ترتیب تشخیص این که چه خوابی صادق است کار دشواری است و اساسا تعبیر نمودن خواب جنبه الهامی دارد و با صفای باطنی به دست می‌آید.
در هر صورت اگر رؤیا صادقه باشد بیانگر واقعیت است و از گذشته یا آینده به درستی خبر می‌دهد و یافتن برخی پاسخ‌ها و دستیابی به منابع می‌تواند از این نمونه باشد.
تعبیر خواب در روز از نگاه امام صادق (ع)
امام صادق علیه السّلام در روایتی فرموده اند: «خوابی که در روز ببینید تأویل و تعبیر آن در فاصله چند روز ظاهر می‌شود و خوابی که در شب بینید تأویل و تعبیر آن ۶ ماه و بیشتر می‌باشد، مانند خواب حضرت یوسف علیه السّلام ـکه بعد از ۲۰ سال تعبیر شد، و خواب پیامبر اسلام صلّی اللّه علیه و آله و سلّم درباره شهادت امام حسین علیه السّلام که بعد از ۴۰ سال تعبیر شد.
انواع خواب
علامه محمد باقر مجلسی در بحار الانوار به نقل از شیخ مفید، خواب را چهار نوع ذکر کرده است و بر همین اساس، حاج شیخ عباس قمی در سفینة البحار می‌نویسد که خواب بر چهار قسم است:
۱. رؤیای صادقه یا خواب رحمانی که قابل تأویل و دارای اثر خارجی است.
۲. رؤیای کاذبه یا خواب شیطانی که وسوسة ابلیس است.
۳. خوابی که نتیجة غلبة اخلاط اربعه و عدم اعتدال مزاج است.
۴. خوابی که نتیجة فکر و اندیشه و تخیل و توهم خود شخص است
نظر امام صادق (ع) درباره زمان خواب
امام صادق (ع) در پاسخ به ابوبصیر که پرسید آیا خوابِ راست و دروغ، هر دو یک منشأ دارد؟ فرمود: «درست است، [با این تفاوت که]رؤیای دروغ و جور واجور را، انسان در آغاز شب، که هنگام تسلّط [شیاطین]رانده شده و نابکار است می‌بیند. این گونه رؤیاها، تخیّلات آدمی است و دروغ و درهم و بر هم و بی ارزش‌اند. اما رؤیای صادق را بعد از گذشت دو سوم شب می‌بیند که فرشتگان فرود می‌آیند و آن پیش از سحر است. این گونه رؤیاها راستند و به خواست خدا تحقّق می‌یابند، مگر آن که بیننده خواب جُنُب یا بی وضو خوابیده باشد و خداوند عزّ و جلّ را چنان که شاید یاد نکرده باشد؛ در این صورت، رؤیا با تأخیر و درنگ تحقّق می‌یابد».
امام صادق (ع) دستورالعملی برای هنگام کابوس دیدن نیز فرموده اند که بهتر است انجام شود. ایشان می‌فرمایند: «هرگاه کسی خواب ناخوشایندی دید از پهلویی که خوابیده به پهلوی دیگر خود برگردد و بگوید: "إنَّمَا النَّجْوی مِنَ الشیطانِ لِیَحْزُنَ الذینَ آمنوا و لَیْسَ بضارِّهِم شیئا إلاّ بِإذْنِ اللّه"؛ همانا نجوا کردن کار شیطان است، تا بدان وسیله مؤمنان را اندوهگین سازد و تا خدا نخواهد، هیچ زیانی به آنان نرساند. سپس بگوید: "عُذْتُ بما عاذَتْ به ملائکةُ اللّه ِ. المُقرَّبُونَ و أنبیاؤهُ المُرسَلُونَ و عِبادُهُ الصالِحونَ، مِن شرِّ ما رَأیتُ، و مِن شَرِّ الشیطانِ الرَّجیمِ". از شرّ خوابی که دیدم و از شرّ شیطان رجیم به همان کسی پناه می‌برم که فرشتگان مقرّب خدا و پیامبران مرسل او و بندگان نیکو کارش بدو پناه می‌برند.»
نظر پیامبر (ص) درباره خواب
پیامبر (ص) درباره خواب می‌فرمایند: «هر زمان که یکی از شما خواب خوبی دید آن را تعبیر کرده و برای دیگران بازگو کند و اگر خواب بدی دید آن را تعبیر نکند و به کسی هم نگوید.»
پیامبر در روایتی دیگر فرمودند: «خواب تا زمانی که تعبیر نشود، همچون پرنده روی سر خواب بیننده در پرواز است، و همین که تعبیر شد، فرود می‌آید. خواب خود را جز برای دوست و کسی که اهل فکر و نظر است بازگو نکنید»
خواب بعد از طلوع آفتاب
به طور کلی از دیدگاه اسلام خواب موضوعی ساده و پیش پا افتاده نیست و نباید توسط هر شخص ناآگاهی مورد بررسی قرار گیرد. دواقع برای تفسیر و تعبیر خواب به علم و درایت فقهی نیاز است و نباید هر شخص کم اطلاعی وارد موضوع مهم خواب شود. در احادیث و روایات ساعاتی در شبانه روز مناسب خوابیدن نیست؛ مثلا خوابیدن هنگام غروب آفتاب، یا زمان طلوع آفتاب مکروه است.
چرا برخی افراد خواب نمی‌بینند؟
جالب است بدانید که مقطع بودن خواب می‌تواند در خواب ندیدن موثر باشد. درواقع وقتی بدن به مرحله خواب عمیق نمی‌رسد خواه، ناخواه با مشکل خواب دیدن رو به رو می‌شود. در مقابل، گروهی از افراد نیز هر شب خواب می‌بینند، این خواب دیده‌ها گاهی بسیار ترسناک و مهیجند و در نتیجه حتی فرد در خواب دست و پا می‌زند یا رفتار‌های عجیبی از خود نشان می‌دهد. پلک‌های او تکان می‌خورند و گویی در حال یک تجربه خاص است. البته فراموش نکنیم که گاهی مصرف برخی دارو‌ها یا غذا‌های پر ادویه یا حتی ابتلا به برخی بیماری‌ها همراه با تب منجر به دیدن کابوس می‌شود.
