سرویس تاریخ «انتخاب» / فهیمه نظری: ساعت هفت و نیم صبح پنجشنبه دهم فروردین ۱۳۴۰ آیت‌الله العظمی بروجردی، مرجع عام شیعیان، بدرود حیات گفتند. مراسم تشییع پیکر ایشان عصر همان روز در قم برگزار شد.
به گزارش اطلاعات، مورخ پنجشنبه ۱۰ فرودرین ۴۰ حضرت آیت‌الله ناگهان ساعت ۷ و نیم شامگاه چهارشنبه نهم فروردین سردفتر شماره ۸ قم را احضار فرموده، وصیت کردند و پس از آن حال‌شان منقلب شد.
صبح همین روز پزشکان معالج آیت‌الله بروجردی درباره جزئیات درگذشت ایشان اعلامیه‌ای به شرح زیر در قم منتشر کردند:
«دیروز [چهارشنبه ۹ فروردین ۱۳۴۰] ساعت ۱۱ صبح حال حضرت آیت‌الله العظمی بروجردی منقلب شد و با انجام تزریقات وریدی و ماساژ قلبی که به وسیله آقایان دکتر نبوی و دکتر مدرسی انجام گرفت حال معظم‌له رو به بهبودی رفت و ایشان تا صبح به خوبی استراحت فرمودند ولی ساعت ۷ صبح مجددا حال حضرت آیت‌الله منقلب گردید و مجددا تزریقات وریدی و ماساژ قلبی انجام گرفت. متاسفانه معالجات به نتیجه نرسید و ساعت ۷ و نیم صبح امروز دار فانی را وداع گفتند.»
اعلامیه‌های دربار، دولت و شهربانی
در پی درگذشت آیت‌الله بروجردی، حسین علاء وزیر دربار، دولت به نخست‌وزیری شریف‌امامی و شهربانی کل کشور اعلامیه‌هایی به شرح زیر صادر کردند:
اعلامیه دربار شاهنشاهی؛ دربار سه روز عزادار
«خبر درگذشت حضرت آیت‌الله العظمی حاجی آقا حسین طباطبایی بروجردی موجب تاسف و تاثر عمیق اعلیحضرت همایون شاهنشاه گردید. بدین مناسبت حسب‌الامر مطاع همایونی دربار شاهنشاهی سه روز عزادار و پرچم سلطنتی نیمه‌افراشته خواهد بود. وزیر دربار شاهنشاهی – حسین علاء»
ساعت ۹ و نیم همین روز حسین علاء، وزیر دربار، به نمایندگی از طرف شاه به سوی قم حرکت کرد تا مراتب تسلیت و تاسف شاه را به جامعه علمیه قم و خانواده آیت‌الله ابلاغ نماید.
اعلامیه دولت؛ امروز کلیه وزارتخانهها تعطیل
«با کمال تاسف اطلاع حاصل شد که عالم ربانی و پیشوای روحانی شیعیان جهان حضرت آیت‌الله العظمی حاج آقا حسین بروجردی قدس‌سره و طاب ثراه، مرجع تقلید ایرانیان و پیروان مذهب تشیع، در ساعت هفت و سی دقیقه صبح امروز دعوت حق را لبیک گفتند و از این دار فانی رخت بربستند. مسلم است که دولت و ملت ایران در این عزای بزرگ شریک بوده و به مناسبت این عزای ملی امروز (دهم فروردین ۱۳۴۰) کلیه وزارتخانهها و بنگاه‌های دولتی را تعطیل می‌نماید. نخست‌وزیر – مهندس شریف‌امامی»
شریف‌امامی ساعت ۹ صبح به اتفاق چند تن از وزرا به طرف قم حرکت کرد تا از جانب دولت رحلت آیت‌الله بروجردی را به جامعه علمیه قم تسلیت گوید.
اعلامیه شهربانی کل کشور؛ کلیه کاباره‌ها تعطیل
«به مناسبت ضایعه تاسف‌انگیز رحلت حضرت آیت‌الله العظمی بروجردی و عزادار شدن عالم تشیع امروز و امشب کلیه کاباره‌ها و کافه دانسینگ‌ها و تئاترها و سینماها تعطیل است و به مامورین پلیس دستور داده شد که در اجرای این منظور مراقبت لازم به عمل آورند. شهربانی کل کشور.»
تعطیلی سفارتخانه‌ها
به دنبال انتشار خبر درگذشت آیت‌الله بروجردی کلیه اعضای سفارت عراق به دستور سرلشکر عبدالمطلب امین، سفیرکبیر عراق در تهران، به قم عزیمت و در مراسم تشییع پیکر آیت‌الله بروجردی شرکت کردند. سفارت‌های عراق و پاکستان نیز به همین مناسبت تعطیل شد و باقی سفارت‌خانه‌های خارجی در ایران نیز پرچم‌های خود را به حالت نیمه‌افراشته درآوردند.
واکنش بازار تهران
صبح همین روز به محض انتشار خبر رحلت آیت‌الله بروجردی، بازار تهران به سرعت تعطیل شد. این خبر ابتدا در بازار زرگرها انتشار یافت و بلافاصله کسبه و مغازه‌داران درهای آهنی را پایین کشیدند. صدای لااله الا الله و کل نفس ذائق‌الموت در سراسر این بازار پیچید و چند لحظه بعد بازار بزرگ سپس سراسر بازار ظرف چند دقیقه تعطیل شد. کسبه بازار زرگرها چند اتوبوس را در مقابل بازار آماده و مردم را برای رفتن به قم دعوت کردند عموم کسبه لباس سیاه به تن کرده و پارچه سیاهی به علامت عزا بر روی یقه کت خود زدند.
پس از تعطیل مغازه‌های بازار عده‌ای مشغول نصب پرچم‌های سیاه در بازار شدند و سراسر بازار و خیابان بوذرجمهوری سیاه‌پوش شد.
یکی از تجار به خبرنگار اطلاعات خبر داد که «بازار تهران حداقل به مدت سه روز تعطیل خواهد بود و ممکن است این تعطیلی بیش از آن هم طول بکشد و در کلیه سراها و پاساژها و مساجد بازار مراسم یادبود و مجالس ختم و عزاداری تشکیل خواهد شد.»
وضعی که در این روز در بازار تهران به وجود آمد، کاملا بی‌سابقه بود؛ در سراسر بازار اجتماعات عظیمی تشکیل شد و روحانیون به مردم عادی توضیح می‌دادند، کسبه‌های بازار نیز قرار مجالس ختم و عزاداری را می‌گذاشتند. جمعیت در سراسر بازار موج می‌زد و به طرف خیابان سرازیر بود.
پیام تسلیت آیت‌الله کاشانی
آیت‌الله سید ابوالقاسم کاشانی در همین روز ضمن ارسال پیام تسلیت، از مردم دعوت کرد که در مراسم ترحیمی که فردای آن روز در مسجد خود (پامنار) برگزار خواهد کرد شرکت کنند. متن پیام ایشان به این شرح بود:
«با کمال تاسف و با قلبی آکنده از تاثر و اندوه رحلت حضرت آیت‌الله العظمی آقای حاج آقا حسین طباطبایی بروجردی اعلی‌الله مقامه و رفع فی‌الخلد اعلامه را به عموم شیعیان خصوصا آقازادگان و خانواده آن مرحوم تسلیت عرض نموده صبر عظیم و اجر جزیل را در این مصیبت بزرگ برای عموم از درگاه حضرت باریتعالی مسئلت می‌نمایم.
مجلس ترحیمی به منظور تجلیل از آن عالم زاهد و روحانی جلیل‌القدر روز جمعه ۱۱ فروردین از ساعت ۹ الی ۱۲ در مسجد این‌جانب (پامنار) منعقد خواهد بود.
انتظار می‌رود که برادران مسلمان برای تعظیم شعائر الهی و شادی روح آن عالم بزرگ در این مجلس شرکت جویند. سید ابوالقاسم کاشانی»
پ ن: اطلاعات فوق را از روزنامه اطلاعات، مورخ پنجشنبه ۱۰ فروردین ۱۳۴۰ گرفته ام.
