سرویس تاریخ «انتخاب»: محمد لبیب البتنونی، ادیب مصری که در سال ۱۳۲۷ قمری همراه با عباس حلمی پاشا، خدیو مصر، به سفر حج رفته، در کتاب خود به نام سفرنامه حجاز (مشعر، صص ۴۳۶-۴۳۸) ضمن ارائه اطلاعاتی سودمند درباره حرمین شریفین، تاریخ قوم عرب و جغرافیای جزیره‌العرب، آن‌جا که به قرنطینه حجاج در مصر می‌رسد، می‌نویسد:
کلمه «کورنتیه» یا «کارانتینه»، از ریشه فرانسوی Qvaratina می‌باشد و به معنای شیء است که تعداد آن تقریبا به چهل عدد برسد. اروپاییان می‌گویند: جمهوری ونیز (ایتالیا) هنگامی که متوجه شد که بسیاری از بیماری‌ها از سوی شرق به اروپا و از بلاد مغرب به شمال آفریقا سـرایت می‌کند، در سال ۱۳۴۸ میلادی تصـمیم گرفت کلیه کشتی‌هـای خود را که به مرز‌های دریایی این کشور وارد می‌شود، بازرسی بهداشتی نماید. بدین منظور افسرانی را بدین کار گماشت و آنان تمامی مسافران را بازدید بهداشتی می‌کردند.
در سال ۱۴۰۳ میلادی، نخستین قرنطینه بهـداشتی، به نام لازاریت (Lazarette) در جزیره کوچکی به نـام سانت ماری دو نازاریه در نزدیکی دریـای آدریاتیک به وجود آورد. در این قرنطینه، افراد و کالا‌هایی که از شـرق به کشور وارد می‌شد، کنترل بهداشتی می‌گردید. بدین ترتیب سایر کشور‌های اروپایی نیز از آن پیروی کردند و در قرن چهاردهم و پانزدهم، قرنطینه‌هایی در مرز‌های دریای مدیترانه به وجود آورنـد؛ در میان این کشورها، ژنو [منظور کشور سوئیس است]در سال ۱۴۶۷ میلادی و مرسیلا در سال ۱۵۲۶ میلادی قرنطینه احداث کرد. اقدامات بهداشتی بر ضد طاعون اولین بار در زمان پادشاه رینیه پادشاه ناپلو در سال ۱۴۷۶ میلادی صورت گرفت. در سال ۱۶۵۶ میلادی، هنگامی که طاعون در کشور ایتالیا شـیوع پیـدا کرد، اقـدامات بهـداشتی شدیدتر شد، تا آن‌جا که حتی جسد مردگان را - به علت عدم توانایی – برای دفن، می‌سوزانیدند. سپس با شـیوع وبای زرد در کاتولونیا (اسـتانی در اسپانیا که مرکز آن بارسلون می‌باشد)، اروپا اهتمام بیش‌تری برای جلوگیری از آن به خرج داد و فرانسه در آن هنگام قانون قرنطینه را - در سوم مارس سال ۱۸۲۲ میلادی - به تصویب رسانید؛ این قانون تمامی موارد بهداشتی قرنطینه‌ها را در نظر گرفته بود. سـپس این قانون در ۱۷ اگوست سال ۱۸۴۷ میلادی و نیز در تاریـخ ۱۰ اوت سال ۱۸۴۹ میلادی و سـپس در ۲۴ دسامبر ۱۸۵۰ میلادی با تغیراتی، کامل‌ترگردید. بدین ترتیب، در اروپا قرنطینه به وجود آمد.
اما در مصـر، «محمدعلی» آن مصـلح بزرگ، در فکر به وجود آوردن سازمان بهداشتی بود، تـا این‌که در سـال ۱۸۲۰ میلادی اداره‌ای را در این مورد تشـکیل داد و اعضای آن را فرمانـدهان لشـکر و داروسازان تشـکیل می‌دادند. در سال ۱۸۲۵ میلادی «کلوت بـک» قوانین جدیـدی را بر قوانین قبلی اداره اضافه نمود و آن را «اداره بهـداشت عمومی» نام‌گـذاری کرد. در سال ۱۸۳۱ میلادی هنگـامی که وبـا در مصـر شـیوع پیـداکرد، «محمـدعلی» توجه بیش‌تری به این اداره کرد و دسـتورات و قوانین بهـداشتی قرنطینه‌های اروپا را نیز بـدان اضافه کرد و بدین ترتیب به مسایل بهداشتی و تجارتی تمامی کشور‌های واقع در کنار دریای مدیترانه کمک نمود. در ادامه این کار، تمامی کنسول‌های کشورها را در کمیته‌ای گرد هم آورد و دستورات ویژه‌ای را درباره قرنطینه صادر نمود که این فرمان در هشتم اکتبر سال ۱۸۳۱ اعلان گردید و در سال ۱۸۳۲ میلادی، اولین قرنطینه بهداشتی، در کنار ساحل اسکندریه به وجود آمد که تاکنون مردمان اسکندریه، بدان «مظریطه» یا «اظاریطه» می‌گویند. در میان اعضای مجلس یادشده از سوی دولت مصـر عضوی به نام «طاهر بک» وجود داشت که به علت همت عالی و اندیشه والای او، همواره سـخنان او تأثیر بسـزایی در سایر اعضا داشت که با مدیریت و عملکرد نیکوی او بیماری وبا از سـرتاسر ساکنین دریای ایـن منطقه، ریشه‌کن گردیـد. در اواخر سـال ۱۸۳۹ میلادی، «محمـدعلی» مجلس کنسولی یادشـده را منحل کرد و به اصـرار‌های دولت علیه (عثمانی) در این باره، توجهی ننمود. سـپس «اداره بهداشت عمومی» را در مصر، جایگزین آن کرد و رئیس آن را، وزیر کار‌های عمومی و تجارتی قرار داد. این اداره، دارای هفت عضو بود: طاهر بک (که پیش از این یادی از او به میان آمد) و شش نفر دیگر از میان اعیان، بزرگان و بازرگانان و از سوی دولت مصر انتخاب گردیدند. در دوران «عباس پاشای اول»، این نظام بهداشتی دچار ضـعف و سستی گردید و کشورها بازگشت او را به نظام پیشین خواستار شدند، لیکن نام‌برده به خواسته آنان توجهی نکرد، از این پس، دولت فرانسه سـعی نمود که کنگره‌ای بین‌المللی، از کشور‌های همجوار دریای مـدیترانه تشـکیل دهـد، تا این‌که بالاخره این کوشـش‌ها به نتیجه رسـید و کنگره‌ای در پـاریس تشـکیل گردیـد که اعضای آن را کشور‌های فرانسه، مرسـلیا، اتریش، اسـپانیا، ایتالیا، یونان، پرتغال، سردینیه، روسیه، تسکانیا و ترکیه تشکیل می‌دادند. این کنگره، قـانونی را در چهـارم ژوئن سال ۱۸۵۳ میلادی به تصویب رسانیـد که بر طبق آن، سـخت‌گیری‌های قرنطینه، به ویژه دربـاره کالا‌ها کاهش پیدا کند، زیرا در آن زمان علم به این نتیجه رسـیده بود که بیش‌تر بیماری‌ها واگیر نمی‌باشند، لیکن در این میان کشور انگلستان، این قرارداد را به رسمیت نشناخت و همچنان احتیاطات لازم را در قرنطینه‌های خود عملی می‌نمود. در نتیجه این قانون، اداره بهداشتی دولت، در آسـتانه (اسـتانبول) و اداره دیگری در اسـکندریه تشکیل گردید که وظیفه این اداره‌ها اعلان در صورت وجود بیمـاری، اعلان پیش‌گیری و درمان بیماری که در ادامه آن اقـدامات لازم را جهت جلوگیری این بیماری و ورود آن به اروپا نیز به انجام برسانند. همچنین مقرر گردیـد تا برخی از پزشـکان همواره از طریق دریا به کشور‌های شـرق دور مسافرت کننـد و در صورت مواجه شدن با هرگونه بیماری، بلافاصله آن را به اطلاع اداره یادشده برسانند. «سعید پاشا»، در این باره اهتمام ورزیده و در سال ۱۸۵۴ میلادی «اداره بهداشت» را به وجود آورد و در تاریخ ۲۱ آوریل سال ۱۸۵۷ میلادی آن را به وزارت کشور ضمیمه نمود. این اداره دارای صلاحیت نظارت بر کلیه امور بهداشتی داخل کشور گردید. همچنین اداره یـادشـده کمیته‌ای را بر نظـارت بر امور بهـداشتی دریـایی (قرنطینه) تشـکیل داد که تـا سال ۱۸۸۱ میلادی بـدون نظر دولت مصـر در این امور دخالت نمی‌کرد، تا این‌که در سوم ژوئن سال ۱۸۸۱ میلادی بر طبق دستوری که در این باره وضع گردید، کمیته یادشده از اداره بهداشت جدا گردید. این جدایی بر اساس توافقی بود که از سوی دولت‌های ذی‌نفع وضع گردیده بود و از این پس، اداره نخستین به اداره «امور بهداشتی عمومی» نام‌گذاری گردید که جایگاه آن در مصـر بود، و دومی اداره بهداشت دریایی و قرنطینه‌های مصری نامیده شد که مقر اصـلی آن در اسـکندریه بود. پس از این مجددا آیین‌نامه جدیـدی از سوی کنگره پاریس، در تاریـخ ۱۹ ژوئن سـال ۱۸۹۳ میلادی وضع گردیـد و دسـتورالعمل و وظایف اداره یادشـده را کامل‌تر نمود. قرنطینه‌هـای یـادشـده تنهـا مخصوص مواظبت از حاجیـان در سـفرشان به مکه و یا بازگشت از آن نبود، زیرا این افراد، اغلب از راه خشـکی این راه را طی می‌کردنـد و در طول مسـافت راه خود، موجب زدودن آلودگی‌ها و بیماری‌ها از آنان می‌گردیدنـد، لیکن به علت شـیوع (وبایی) که در سال ۱۸۵۸ میلادی، سـرتاسـر سـرزمین حجاز را فراگرفت و مردم برای فرار از آن به سوی مصـر رفتند، دولت مصـر، نـاگزیر و برای اولین بـار قرنطینه‌هـایی را در «بئر عنبر»، در میانه راه «قصـیر» و «قنا» احـداث کرد. اما حاجیانی که همراه کاروان‌هـا از راه «عقبه» مسافرت می‌کردنـد، به هنگام رسـیدن به «سوئز»، از ورود آنان جلوگیری به عمل می‌آمـد و در «عجرود» نیز قرنطینه‌ای برای آنان احداث کرده بودند. از این زمان به بعد، ضـرورت ایجاد قرنطینه بهداشتی در «طور»، آشکار شد، لیکن کنگره «قسطنطنیه»، محل آن را از «طور» به «وجه» تغییر داد، زیرا اغلب حاجیان، از راه خشـکی از این دهکده عبور می‌کردند؛ بنابراین قرنطینه در «وجه» یا «رأس ملعب» به وجود آمد و همراهـان کاروانیـان، در این دو منطقه در قرنطینه بهـداشتی قرار می‌گرفتنـد. امـا مسافران دریایی در «طور» و یا «عیون موسـی» که از سال ۱۸۷۷ میلادی، بیش‌تر این مسیر را برای انجام سفرحج خویش انتخاب می‌کردند، در قرنطینه‌های بهداشتی قرار می‌گرفتند
در این هنگـام بود که دولت مصـر، تمـامی امکانات خویش را نسـبت به قرنطینه‌های بهـداشتی در «طور» مهیا نمود، به طوری‌که در سال ۱۸۹۳ میلادی، به طور کامـل همگی مراکز را تحت پوشـش بهـداشتی قرار داد. از این پس، این مکـان تنهـا جایگاه گسترده و کـاملی، برای قرنطینه حاجیـان مصـری و دیگر حاجیـانی که از مصـر عبور می‌کردنـد، به حسـاب می‌آمـد و تاکنون نیز همچنان این جایگاه قرنطینه باقیمانده است و روز به روز در آن‌جا اصلاحاتی صورت می‌پذیرد.
