از دست‌دادن دندان‌ها دغدغه اصلی خیلی‌هاست؛ این‌که جای خالی آنها را با چه چیزی پر کنند که هم زیبایی ظاهری‌شان را از دست ندهند و هم غذا خوردن‌شان با مشکل مواجه نشود.
متداول‌ترین انتخاب، دندان مصنوعی است؛ این‌که دندانپزشک شما یک دست دندان مناسبِ دهان‌تان بسازد و جای خالی همه دندان‌ها را یک‌باره پر کند، اما زندگی با دندان مصنوعی هم آداب خودش را دارد.
شاید خیلی‌ها ندانند چه مدت بعد از این‌که دندانهای طبیعی‌شان را از دست دادند، باید برای داشتن دندان مصنوعی به پزشک مراجعه کنند، بهتر است چه نوع دندانی داشته باشند و چطور باید از آن مراقبت کنند.
دندان‌ها پیر نمی‌شوند
شاید برایتان این سوال پیش آمده باشد که آیا می‌توان برای دندان هم مثل دیگر اعضای بدن سن پیری قایل شد؟ پاسخ خیر است. دندان‌ها سن پیری ندارند و مثل پوست، کلیه یا قلب نیستند که بگوییم بعد از یک مدت مشخص دچار کهولت سن می‌شوند و به پیری می‌رسند.
بافت دندان سخت است و حتی بعد از هزاران‌سال هم کیفیت خود را حفظ می‌کند، اما در طول زمان ممکن است خصوصیاتش را از دست بدهد و دچار تغییرات شود که زمان این تغییرات مشخص نیست و در هر فردی متغیر است.
شاید فردی ١٠٠ساله دندانهای سالمی داشته باشد. این تغییرات به فاکتورهای زیادی مرتبط است؛ عادت‌های جویدن، دندان‌قروچه، وضع بهداشت، سختی مینا و بعضی عوامل دیگر. به‌هرحال، دندان‌ها در طول زمان دچار تغییر رنگ و ساییدگی می‌شوند، ولی این‌که سن روی آنها تأثیر بگذارد، این طور نیست.
زمانی برای رویش دندان مصنوعی
موضوع دیگر این است که چه مدت بعد از این‌که فرد دندان‌هایش را از دست داد باید برای گذاشتن دندان مصنوعی اقدام کند. به‌طور کلی از زمانی که دندان کشیده می‌شود، عملا فک سیر نزولی و قهقرایی‌شدن را شروع می‌کند تا لحظه‌ای که توسط چیزی مثل ایمپلنت پر شود و استخوانش دوباره تقویت شود.
این‌که چه زمانی خوب است دندان مصنوعی گذاشته شود، به تشخیص پزشک ارتباط دارد. می‌شود بعد از سه تا شش هفته که دندان‌ها از فک خارج شد، از دندان مصنوعی استفاده کرد. بستگی به روند ترمیمی فک دارد.
بهترین دندان برای دهان
دندان مصنوعی انواع مختلف دارد؛ از نظر تعداد یا کامل است یا تکه‌ای. اگر فرد همه دندان‌هایش را کشیده و هیچ دندانی ندارد، باید از دندان مصنوعی کامل استفاده کند، اما اگر تعدادی از دندان‌ها باقی مانده است، حتی اگر تعداد سالم‌ها کم و بین سه تا شش دندان است، بهتر است آنها را حفظ و از دندانهای تکه‌ای استفاده کند. حتی اگر دندان‌هایی که فرد دارد، خراب است، بهتر است آنها را ترمیم کند و نکِشد. هر چقدر دندان طبیعی بیشتر حفظ شود، خیلی بهتر است.
دندانهای تکه‌ای دو مدل فلزی و پلاستیکی دارند. این‌که از چه دندانی استفاده شود، پزشک تشخیص می‌دهد. دندانپزشک با توجه به نوع فک و فاکتورهای دیگری که باید بررسی شود، تشخیص می‌دهد که فرد به چه نوع دندانی نیاز دارد. در نوع فلزی، دندان‌ها قلاب فلزی دارد، ظاهر دندان خیلی زیبا نیست، اما از نظر بهداشتی و سلامتی شرایط بهتری دارد. انواع پلاستیکی کمی زیباتر است، ولی در هر صورت انتخاب دندان مناسب به بررسی دندانپزشک بستگی دارد.
بدون تاریخ مصرف
برای دندان مصنوعی نمی‌توان تاریخ انقضا مشخص کرد. این‌که دندان مصنوعی چقدر می‌تواند عمر داشته باشد، بستگی به عادت‌های جویدن فرد، دندان‌قروچه و رعایت بهداشت دارد.
در بعضی از افراد مثل بیمارانی که به پارکینسون مبتلا هستند و لرزش فک دارند، دندان دچار ساییدگی می‌شود و آنها هر یک سال یک‌بار شاید مجبور شوند دندان‌هایشان را عوض کنند. اما در شرایط عادی بین پنج تا هشت سال می‌شود از دندان‌ها استفاده کرد.
قانون کلی ندارد، حتی می‌شود ١٠سال یک‌بار این کار را انجام داد. لزوما اجباری به تعویض نیست، می‌شود دندان‌ها را ترمیم کرد و به اصطلاح آستر داد.
سیر تحلیل فک
حتی اگر دندان مصنوعی هم در دهان باشد، باز هم جلوی تحلیل فک را نمی‌گیرد. از لحظه‌ای که دندان کشیده می‌شود، تحلیل فک شروع می‌شود. شاید یک فرد ٣٠سال قبل دندان مصنوعی گذاشته باشد ولی در این مدت به قدری فک تحلیل رفته که یک ضربه کوچک می‌تواند باعث شکستگی فک شود.
به همین دلیل است که گفته می‌شود وقتی دندانی کشیده می‌شود، سعی کنید از دندان مصنوعی تکه‌ای استفاده کنید. این کار پروسه تحلیل را کمی کُند می‌کند، ولی بهترین راه این است که داخل فک چیزی گذاشته شود تا استخوان‌های اطراف تحلیل نرود و ایمپلنت بهترین راه حل است.
رازهای نگهداری
کسانی که دندان مصنوعی دارند، محدودیت‌های غذایی خاصی ندارند. غذاهایی که افراد مصرف می‌کنند، بستگی به کیفیت فک خودشان دارد. اگر پهنا و عرض و قدرت فک زیاد باشد، فرد می‌تواند غذاهای متنوع‌تری بخورد. محدودیتی هم وجود ندارد ولی اصول بهداشت و نگهداری باید به‌خوبی رعایت شود.
نخستین چیزی که واضح و مبرهن است، این است که حتما دندان‌ها باید هشت ساعت خارج از دهان بماند و فک استراحت کند. معمولا کسانی که دندان مصنوعی دارند، شب که می‌خوابند این کار را انجام می‌دهند یا کسانی که شب‌کار هستند و روز می‌خوابند، روز دندان‌ها را از دهان خارج می‌کنند.
به‌هرحال لثه باید شش تا هشت ساعت در روز استراحت کند. بهداشت عادی هم باید رعایت شود. کسانی که دندان مصنوعی دارند به هیچ‌وجه نباید از خمیردندان استفاده کنند. چرا که خمیردندان مواد ساینده در حد شن و ماسه دارد و این مواد باعث ساییدگی دندان می‌شود و چون جنس دندان از پلاستیک است، زودتر از بین می‌رود.
خمیردندان‌های سفید‌کننده هم بدترین نوع برای تمیزی این دندان‌هاست. بهتر است دندانهای مصنوعی با صابون و مایع ظرفشویی شسته شود. افرادی هم که دندانهای تکه‌ای دارند به هیچ عنوان از مواد شوینده اسیدی مثل سرکه استفاده نکنند. این مواد روی فلز اثر می‌گذارد و فلز خورده و رنگش تیره می‌شود. افرادی که دندان مصنوعی کامل دارند، می‌توانند برای ضدعفونی دندان‌ها هفته‌ای یک‌بار در یک کاسه بزرگ آب، یک قاشق چایخوری سرکه یا محلول سفید‌کننده بریزند و نیم‌ساعت دندان‌ها را داخل آن بگذارند و بعد آبکشی کنند.
از عاج فیل تا دندان مردگان
جای خالی دندان‌هایی که کشیده شده است، یک دغدغه قدیمی بوده و هست. از یک طرف موضوع جویدن غذاست که بدون دندان سخت و گاهی غیرممکن می‌شود، از طرف دیگر دردسر ظاهر چهره با دهان بی‌دندان است.
امروزه با پیشرفت دندانپزشکی و در کنار آن تکنولوژی، از دست‌دادن دندان‌ها دیگر چندان نگران‌کننده نیست و خیلی راحت می‌توان با ایمپلنت یا گذاشتن یک دست دندان اختصاصی مشکل را حل کرد.
اما در گذشته‌های دور به این سادگی نبود. در قرون وسطی افراد پولدارتر اگر دندانی را از دست می‌دادند، گاهی دست به دامن مرده‌ها می‌شدند. یعنی دندان‌سازها از دهان مرده‌ها و به‌خصوص کشته‌شدگان جنگ‌ها دندان‌ها را خارج می‌کردند و برای زنده‌ها دندان جدید می‌ساختند.
شواهد باستان‌شناسی ثابت می‌کند از ٧٠٠سال قبل از میلاد مسیح دنچر (دست دندان) ساخته می‌شده است. البته در آن دوران این همه مواد شیمیایی و پلیمری برای ساخت دندان وجود نداشته و دندانهای مصنوعی از استخوان یا عاج تراش داده‌شده ساخته می‌شد.
شاید به نظر برسد استخوان یا عاج مواد مناسبی برای این کار بوده‌اند ولی این دندان‌ها پس از مدتی استفاده به دلیل مخلوط شدن با بزاق دهان خراب می‌شدند و بو و حتی مزه ناخوشایندی در دهان ایجاد می‌کردند.
بالاخره در قرن ۱۸ میلادی، دندانپزشکان اروپایی به ایده تازه‌ای برای ساخت دندان دست یافتند و آن استفاده از دندانهای طبیعی انسان بود. به این ترتیب که پایه و اسکلت دست‌دندان‌ها را از عاج ساختند و از دندانهای انسان‌هایی که بر اثر بیماری یا کهولت سن مرده بودند، برای جایگزینی در دست‌دندان‌ها استفاده کردند.
درواقع به همان روش قرون وسطایی رجوع کردند؛ اما این بار هم مشکل دیگری در میان بود؛ معمولا این دندان‌ها به دلیل سن آنها کیفیت بالایی نداشت و اغلب خراب و پوسیده بود. یکی از دلایل این پوسیدگی این بود که در آن دوران، شکر در اروپا مصرف بالایی داشت و باعث پوسیدگی‌های شدید در دندان‌ها شده بود.
روزنامه شهروند
