آلودگی هوا یکی از معضلات زندگی مدرن و صنعتی است. مردم کشورهای در حال توسعه بیشتر در معرض هوای آلوده قرار دارند. در این مطلب نگاهی مختصر به آلودگی هوا و برخی راهکارهای مقابله با عوارض آن می‌پردازیم.
وجود هر ذره معلق نامعمول در هوا، می‌تواند باعث بروز مشکلاتی در عملکرد طبیعی ارگان‌های بدن شود که به این ذرات سموم موجود در هوا گفته می‌شود. طبق داده‌های موجود، از اصلی‌ترین آثار این سموم یا همان آلودگی هوا بر بدن می‌توان به مواردی همچون تنفس، قلب و عروق، چشم، پوست، اعصاب، خون، سیستم ایمنی و سیستم تولیدمثل بدن اشاره کرد.
گفتنی است قرار داشتن در معرض آلودگی هوا در طولانی‌مدت می‌تواند انواع سرطان‌ها را نیز در پی داشته باشد. البته طبق گزارشی که در سال 2016 در مرکز ملی اطلاعات بیوتکنولوژی امریکا منتشر شده است، خودروها در بیش از 80درصد آلودگی هوای ایران دخیل هستند. همچنین در این مقاله اشاره شده است که هر موتورسیکلت در ایران 60 برابر بیشتر از یک خودرو، تولید آلودگی می‌کند. نکته جالب‌توجه دیگر این است که در گزارش بانک جهانی در سال 2005 آمده است که مرگ‌ومیر ناشی از آلودگی هوای شهری در ایران، منجر به هدر رفتن 640 میلیون دلار در سال می‌شود. البته توجه داشته باشید که این گزارش بانک جهانی متعلق به سال 2005 است.
تأثیر آلودگی هوا بر سلامت
هوای آلوده می‌تواند سلامت تمامی افراد اعم از پیر، جوان، بیمار یا سالم را تحت تأثیر قرار دهد. مشکلات تنفسی از عمده آثار آلودگی هواست. علاوه بر مشکلات تنفسی، شرایط و بیماری‌های دیگری نیز ممکن است رخ دهد که این شرایط و بیماری‌ها به برخی عوامل بستگی دارند.
در واقع خطر بالقوه و جدی‌ای که آلودگی هوا می‌تواند بر یک فرد داشته باشد، به شرایط سلامت فعلی فرد، نوع آلاینده‌ها، غلظت و طول زمان قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا بستگی دارد.
میزان آلودگی هوای زیاد می‌تواند فوراً منجر به بروز مشکلاتی در سلامتی افراد شود که شامل موارد زیر است:
-- تشدید بیماری‌های قلبی، عروقی و تنفسی
-- فشار مضاعف بر قلب و ریه‌ها؛ در واقع قلب و ریه‌ها باید سخت‌تر کار کنند تا اکسیژن‌رسانی کافی به بدن داشته باشند.
-- صدمه به سلول‌ها در سیستم تنفسی
لازم به ذکر است قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض آلودگی هوا می‌تواند خطرات جدی‌تر و دائمی از قبیل موارد زیر در بر داشته باشد:
-- سرعت بخشیدن به فرایند پیر شدن ریه‌ها
-- از بین رفتن ظرفیت ریه‌ها و کاهش عملکرد ریه و اثرگذاری منفی بر روی آن
-- افزایش شیوع بیماری‌هایی مثل آسم، برونشیت، آمفیزم و همچنین افزایش احتمال سرطان
-- طول عمر کمتر
برخی افراد، بیشتر از سایرین در معرض مشکلات ناشی از آلودگی هوا قرار دارند و با خطرات جدی‌تری مواجه‌اند از قبیل:
-- افرادی که دارای بیماری قلبی، بیماری عروق کرونر و یا نارسایی احتقانی قلب هستند.
-- افرادی که بیماری ریوی از قبیل آسم، آمفیزم، بیماری مزمن انسدادی ریه دارند.
-- خانم‌های باردار
-- افرادی که در بیرون و فضای باز کار می‌کنند.
-- افراد سالخورده
-- کودکان زیر 14 سال
-- ورزشکارانی که در فضای باز ورزش می‌کنند.
بنابراین افرادی که در این گروه قرار می‌گیرند ممکن است در مقابل آلودگی‌های هوای کم نیز آسیب‌پذیر باشند و یا نسبت به افرادی که در این گروه نیستند، آسیب‌های شدیدتری را متحمل شوند.
چه عواملی باعث آلودگی هوا می‌شوند؟
بیشتر عوامل آلودگی هوا ناشی از مصرف و سوزاندن انرژی است. سوزاندن سوخت‌های فسیلی باعث رهاسازی گازها و مواد شیمیایی به داخل هوا می‌شود. گفتنی است مصرف انرژی نه‌تنها باعث ایجاد آلودگی هوا می‌شود، بلکه چرخه مصرف انرژی و رهاسازی گازها و مواد شیمیایی، باعث افزایش و تشدید آلودگی نیز می‌شود. خودروها، موتورسیکلت‌ها، کارخانه‌ها و فعالیت‌های صنعتی و از این قبیل موارد بیشترین سهم آلودگی هوا را دارا هستند. گفتنی است آلودگی هوای ناشی از کربن دی‌اکسید و متان، دمای زمین را نیز افزایش می‌دهند.
حال بیایید به چند مورد از کارهایی که برای مقابله با آلودگی هوا و مضرات آن می‌توانیم انجام دهیم نگاهی بیاندازیم.
مواقع آلودگی هوا چه باید کرد؟
1- باید اخبار آلودگی هوا را دنبال کنیم تا از شرایط هوای محیط زندگی خود باخبر باشیم.
2- در مواقعی که هوای محل زندگی‌مان آلوده اعلام می‌شود، از فعالیت‌های بدنی و ورزش در فضای باز اجتناب کنیم و حتی‌الامکان از خانه بیرون نرویم.
3- همیشه به یاد داشته باشید که از انجام فعالیت‌های بدنی و ورزش در مکان‌های پرترافیک به‌شدت پرهیز کنید چراکه حتی وقتی هوا پاک باشد، ترافیک خیابان‌ها و بزرگراه‌ها می‌تواند تا فاصله یک‌چهارم کیلومتری را آلوده سازد.
لیکوپن نوعی آنتی‌اکسیدان است که از بدن در مقابل بیماری‌های تنفسی محافظت می‌کند. گوجه‌فرنگی، حاوی لیکوپن است.
4- از انرژی کمتری در خانه خود استفاده کنیم؛. مصرف هرگونه انرژی می‌تواند در آلوده‌تر شدن هوا تأثیرگذار باشد. بنابراین می‌توانیم با کاهش مصرف انرژی، به کاهش آلودگی هوا، محدود کردن انتشار گازهای گلخانه‌ای و همچنین ذخیره منابع مالی خود کمک کنیم.
5- سعی کنیم در طول سال بیشتر راه برویم، دوچرخه‌سواری کنیم و از وسایل نقلیه عمومی استفاده کنیم. به یاد داشته باشید که با استفاده از ترکیب وسایل نقلیه عمومی مثل اتوبوس، مترو و یا وسایل نقلیه پاک، به‌جای رفت‌وآمد با خودروی شخصی خود می‌توانیم آلودگی هوای شهر خود را کاهش دهیم.
6- از سوزاندن چوب و زباله خودداری کنیم؛ سوزاندن چوب و زباله یکی از عوامل اصلی آلودگی هوا از نوع ذرات معلق است.
7- اجازه ندهیم کسی در منزل و فضاهای بسته از سیگار، قلیان و یا هر نوع دیگری از این قبیل مواد استفاده کند.
لازم به ذکر است در برخورد با پدیده آلودگی هوا، نیازمند یاری مردم و مسئولین به‌طور هم‌زمان هستیم. بنابراین هرکدام از ما به‌عنوان یک شهروند باید تمام تلاش خود را جهت بهبود شرایط زندگی و آب‌وهوای محل زندگی خود به کار بگیریم. همان‌طور که می‌دانیم، پیشگیری از هر مشکلی، بهتر از درمان آن است و آلودگی هوا نیز یکی از مهم‌ترین این مشکلات است. حالا به معرفی برخی خوراکی‌ها که می‌توانند در مواقع آلودگی هوا به کمک ما بیایند می‌پردازیم.
خوراکی‌های مؤثر در شرایط هوای آلوده
1- روغن زیتون
ویتامین E موجود در روغن زیتون عملکرد ریه‌ها را بهبود می‌بخشد. همچنین اسیدهای چرب موجود در روغن زیتون برای کاهش التهاب مفید هستند. بهترین راه مصرف روغن زیتون به جهت بهره‌مندی حداکثری از فواید آن، استفاده آن روی سالاد است چراکه استفاده از روغن زیتون برای پخت‌وپز و حرارت دادن آن می‌تواند تغییراتی شیمیایی در آن ایجاد کرده و برخی از فواید آن را برای سلامتی از بین ببرد.
2- تخم کتان
تخم کتان دارای مقادیر زیادی از فیتواستروژن‌ها و اسید چرب امگا 3 است. فیتواستروژن‌ها دارای خواص آنتی‌اکسیدانی هستند که به کاهش علائم آسم و سایر واکنش‌های آلرژیایی کمک می‌کنند.
3- گوجه فرنگی
افرادی که در معرض آلودگی هوا قرار دارند بهتر است از گوجه فرنگی در رژیم غذایی خود استفاده کنند. گوجه فرنگی دارای لیکوپن است. لیکوپن نوعی آنتی‌اکسیدان است که از بدن در مقابل بیماری‌های تنفسی محافظت می‌کند.
4- بروکلی
طی یک تحقیق 12 هفته‌ای مشخص شد افرادی که از کلم بروکلی استفاده می‌کنند، سموم مرتبط با آلودگی‌های لایه اوزون و ذرات معلق را بیشتر از سایرین دفع می‌کنند. این اتفاق به دلیل وجود سولفورفان، نوعی ترکیب ضد سرطان است که در کلم بروکلی وجود دارد.
به این منظور محققان به شرکت‌کنندگان در این تحقیق دو نوع نوشیدنی برای مصرف دادند. نوشیدنی گروه اول شامل آب، آب‌لیمو، آناناس و پودر جوانه بروکلی و نوشیدنی گروه دوم شامل همین ترکیب بدون پودر جوانه بروکلی بود. در انتها مشخص شد گروهی که نوشیدنی با پودر جوانه بروکلی خورده بودند میزان بیشتری از مواد سرطان‌زای معروف به بنزن و ماده مضر برای ریه‌ها به نام آکرولین دفع کرده بودند.
5- آووکادو و اسفناج
گروه تحقیقات محیطی دانشگاه کینگ کالج لندن یک بررسی برای یافتن چگونگی تأثیرگذاری ویتامین E بر کاهش آثار آلودگی هوا بر ریه‌ها انجام دادند. طبق این تحقیق مشاهده شد، مصرف غذاهایی که دارای مقادیر زیاد ویتامین E هستند مثل آووکادو و اسفناج می‌تواند به مقابله با آثار و عوارض انواع آلودگی‌ها کمک کند.
تبیان
