آیت‌الله جوادی آملی: وقتی دین اجازه نمی‌دهد که آدم اسبی یا حماری را اهانت کند چگونه اجازه می‌دهد آبروی کسی را ببرد!؟

حضرت آیت الله العظمی جوادی آملی گفت: وقتی دین اجازه نمی‌دهد که آدم اسبی یا حماری را اهانت کند، چگونه اجازه می‌دهد با قلم و بنان و بیان خود، آبروی کسی را ببرد!؟ اینها جزء احکام و حِکَم است.

این مرجع تقلید در جلسه درس اخلاق این هفته خود که به روال هر پنجشنبه، در نمازخانه بنیاد بین المللی علوم وحیانی اسراء برگزار شد، به ادامه شرح کلمات قصار حضرت امیرعلیه السلام در نهج البلاغه پرداخت و بیان داشت: در کلمه قصار چهل و هفتم حضرت می‌فرماید: «قَدْرُ الرَّجُلِ عَلَى قَدْرِ هِمَّتِهِ وَ صِدْقُهُ عَلَى قَدْرِ مُرُوءَتِهِ وَ شَجَاعَتُهُ عَلَى قَدْرِ أَنَفَتِهِ وَ عِفَّتُهُ عَلَى قَدْرِ غَیرَتِهِ»؛ فرمود ارزش هر کسی به اندازه همت اوست و هر کسی به اندازه همّتش می‌ارزد.

او ادامه داد: همت یعنی چیزی که انسان به آن اهتمام می‌ورزد و آن را اصل می‌داند و سایر امور را نسبت به او فرع می‌داند و فدای آن می‌کند. شارحان این جمله نورانی، قصه دار الانذار را نقل کردند؛ وقتی این آیه مبارکه نازل شد که ﴿وَ أَنْذِرْ عَشیرَتَکَ الْأَقْرَبینَ﴾، وجود مبارک پیغمبر(علیه و علی آله آلاف التحیه و الثناء) سران و بزرگان قریش و غیر قریش را دعوت کرد، وجود مبارک حضرت امیر هم که بیش از ده سال نداشت، در این جلسه حاضر بود. حضرت این آیه قرآن را تلاوت کرد: ﴿وَ أَنْذِرْ عَشیرَتَکَ الْأَقْرَبینَ﴾، رو کرد به بزرگان قبایل و فرمود اگر کسی دعوت من و نبوت من و رسالت مرا پذیرفت و مرا یاری کرد و در اجرای احکام و حِکَم من کوشش کرد او وصی من و خلیفه من است. این را گفت بعد به تک‌تک اینها فرمود که «انقض نفسک من النار، انقض نفسک من النار»، کیست که ندای مرا پاسخ بدهد و جانشین من باشد؟ در این میان تنها کسی که قیام کرد وجود مبارک حضرت امیر بود. چند بار وجود مبارک حضرت این آیه ﴿وَ أَنْذِرْ عَشیرَتَکَ الْأَقْرَبینَ﴾ را تلاوت فرمودند، معنا کردند، تفسیر کردند، بعد فرمودند هر کس اولین نفری باشد که ندای مرا پاسخ دهد و مرا تأیید کند و دستورهای مرا اجرا نماید، او خلیفه من است، در تمام این اعلام‌ها وجود مبارک حضرت امیر با اینکه بیش از ده سال نداشت، قیام کرد. لذا وقتی علی(صلوات الله و سلامه علیه) می‌گوید ارزش هر کسی به همّت اوست: «قَدْرُ الرَّجُلِ عَلَى قَدْرِ هِمَّتِهِ». در حقیقت از خودش دارد سخن می‌گوید.

آیت الله جوادی آملی در ادامه شرح کلمه قصار چهل و هفتم نهج البلاغه، خاطرنشان کرد: حضرت می فرماید «قَدْرُ الرَّجُلِ عَلَى قَدْرِ هِمَّتِهِ وَ صِدْقُهُ عَلَى قَدْرِ مُرُوءَتِهِ»، این مروءت از مرء بودن و مرد بودن نشأت می‌گیرد، چون جبهه‌های جنگ را مردان می‌روند، مروءت دارد یعنی مرد است، مردانگی دارد. عرب به کسی که از نظر سنّی جوان است می‌گوید شابّ در برابر شیخ؛ اما اگر آثار جوانمردی در او باشد نمی‌گوید شاب، می‌گوید فتی. حضرت فرمود مردانگی هر کسی در صدق اوست. صدق تنها در قول نیست؛ اگر شخص فعلش با قولش مطابق باشد صادق است. اگر فعل با نیت مطابق باشد صادق است و اگر قول با نیت و اگر قول با فعل مطابق باشد شخص صادق است. لذا حضرت می‌گوید صدق هر کسی به قدر مردانگی اوست و شجاعت هر کسی به قدر انفیت اوست.

او تصریح کرد: در همین آداب سوار شدن بر مرکب در روایات اطعمه و اشربه هست که اگر کسی مرکوبی دارد و سوار آن مرکوب شد، این مرکوب چندین حق بر عهده او دارد؛ یکی اینکه بار زائد بر او تحمیل نکند، یکی اینکه هر جا که رفت، آبی دید عجله نکند و او را بر آب عرضه کند که اگر تشنه است بنوشد، یکی اینکه اگر خواست برای سرعت او، او را بزند به صورت حیوان نزند، به پهلوی او بزند. صورت حیوان محترم است. اینها جزء آداب اسلام است، وقتی دین اجازه نمی‌دهد که آدم اسبی یا حماری را اهانت کند، چگونه اجازه می‌دهد با قلم و بنان و بیان خود، آبروی کسی را ببرد!؟ اینها جزء احکام و حِکَم است.

این مرجع تقلید ابراز داشت: حضرت در ادامه این جمله فرمود: «وَ عِفَّتُهُ عَلَى قَدْرِ غَیرَتِهِ»، این کلمه غیرت از آن واژه‌های کم‌نظیر است که ما در فارسی هیچ معادلی نداریم. ما غیر را هر چه بخواهیم معنا کنیم ناچاریم سه چهار کلمه بیاوریم تا کلمه غیرت را معنا کنیم. غیرت از پرفضیلت‌ترین فضایل نفسانی است و حضرت امیر می‌فرماید به اینکه عفت هر کسی به اندازه غیرت اوست، غیرت یک واژه‌ای است که از سه عنصر دقیق تشکیل می‌شود؛ یعنی تا این سه عنصر پیدا نشود معنای غیرت ظهور نمی‌کند. غیرت یعنی آدم در حریم غیر دخالت نکند، غیر را به حریم خود دخالت ندهد و مجموع این جمع‌ها هم متفرع است بر اینکه حریم‌شناسی کند. این سه عنصر که جمع شد، این مرد می‌شود اهل غیرت.

او ادامه داد: اگر کسی بیگانه را به داخل منزل راه دارد غیرت ندارد و اگر خود از حریم خود تجاوز کرد غیرت ندارد. این است که حضرت در نهج البلاغه فرمود: «مَا زَنَی غَیورٌ قَطُّ»؛ هرگز آدم باغیرت نامحرم را نگاه نمی‌کند. این یعنی چه؟ یعنی دارد از مرز خودش تجاوز می‌کند. اینکه حضرت فرمود ارزش هر کسی به اندازه غیرت اوست، شخص تا سه این اصل را نشناسد غیور نیست و اگر غیور نبود، از بسیاری فضایل که برای غیرتمندان است محروم خواهد شد.

در پایان این جلسه مداحان اهل بیت علیهم السلام به مدیحه سرایی به مناسبت ایام میلاد با سعادت امام حسن عسکری علیه السلام پرداختند.

منبع: شفقنا