در روز چهارشنبه، ۷ شهریورماه جاری سیل مخربی در مسیر دره "گزنک" به قله دماوند (دره "تلو" نیز نامیده می‌شود) رخ داد که تا دو روز بعد از آن نیز ادامه داشت. این سیل در روستای "گزانه" موجب تخریب کامل پارک این مرکز جمعیتی شد و با گذر از روستای "گزانه" و تخریب دیواره آبراهه، در تلاقی با رود "هراز" و مسیر جاده هراز، به باغات منطقه گزنک آسیب وارد کرد.
مسیر عبوری سیل، دره نه چندان وسیع گزنک به قله "دماوند" در محدوده بخش "لاریجان" استان مازندران است. این مسیر، راه دسترسی به قله دماوند از یال شرقی است که به حالت کمانی از قله به سمت شرق و جنوب شرق تا جاده هراز و رودخانه هراز ادامه دارد.
در وسط دره، مسیر رودخانه محلی "تلخاب" قرار دارد که مسیر سیل نیز در راستای همین رودخانه بوده است. مسیر رودخانه از "گزنک" در کناره جاده هراز تا قله دماوند که مسیر آبراهه‌ای مشرف به گزانه و گزنک را تشکیل می‌دهد، دارای طولی معادل ۱۳ کیلومتر است.
در مسیر "گزنک" به قله در آبراهه طویل که مسیل شناخته شده منطقه نیز است، تغییر ارتفاع در ابتدا چندان زیاد نیست، ولی در طول ۶ کیلومتر حدود ۱۰۰۰ متر به ارتفاع افزوده می‌شود (حدود ۱۷ درصد شیب)؛ ولی در ادامه، شیب به شدت تند می‌شود، به گونه‌ای که از ارتفاع حدود ۲۶۰۰ متر در فاصله تقریبی ۷ کیلومتری به حدود ۵۶۰۰ متری در مجاورت قله می‌رسد (حدود ۴۳ درصد شیب). چنین مورفولوژی و شیب تندی، قدرت تخریب بالایی به این سیل داده است.
به باور محققان این امر به دلیل تغییرات اقلیم و گرم شدن هوا بوده است، به گونه‌ای که در تابستان سال جاری در ارتفاع ۲ هزار متر قله آتشفشان دماوند دمای هوا ۲۶ درجه سانتی‌گراد بوده است.
اخیرا دکتر زارع، عضو هیات علمی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله با همکاری محققانی از کشور فرانسه بررسی فرضیه جدیدی درباره ذوب شدن یخچال‌های دماوند را در دستور دارند.
فرضیه‌ای که محققان دو کشور را به سمت دماوند کشاند
دکتر مهدی زارع، استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله و عضو وابسته شاخه زمین‌شناسی فرهنگستان علوم در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به اتاقک ماگمایی آتشفشان دماوند، توضیح داد: اتاقک ماگما در حداقل ژرفای ٣ هزار متری در قله دماوند واقع است و بررسی آن به این دلیل با اهمیت است که جا به جا شدن ماگما می‌تواند با فشار به سنگ‌های در برگیرنده ماگما راهی را برای خروج ماگما به سطح زمین ایجاد کند. ضمن آنکه نزدیک شدن ماگما به سطح زمین می‌تواند به داغ‌تر شدن ناحیه‌ای در سطح زمین در محدوده سامانه آتشفشانی دماوند بیانجامد
وی از اجرای طرح مطالعاتی مشترک بر روی آتشفشان دماوند خبر داد و خاطرنشان کرد: اکنون پژوهش‌هایی با همراهی موسسه و رصدخانه علوم زمین "استراسبورگ" فرانسه و با هدایت و همکاری مشترک من و دکتر "ژک هیندرر" (Jacques Hinderer) استاد و پژوهشگر برجسته "گرانی سنجی" در حال اجرا است.
به گفته این محقق، نتایج اولیه این تحقیقات نشان می‌دهد که ناهنجاری‌های مغناطیسی و گرانشی به صورت روند شمالی -جنوبی در پیرامون قله در ژرفای ٣ تا ٧ کیلومتری وجود دارد.
وی در این باره توضیح داد: مواد مذاب (ماگما) از راه شکستگی‌ها به دلیل چگالی کمتر نسبت به سنگ‌های در برگیرنده پیرامون خود به سمت بالا حرکت می‌کند. زمانی که ماگما نمی‌تواند به بیرون از اتاقک راه بیابد، فشار با افزایش جابه‌جایی در شکستگی‌ها می‌تواند رخ دهد.
زارع تاکید کرد: این امر یکی از منشاهای تولید و رخداد خرد لرزه‌ها در محدوده قله آتشفشانی است.
عضو هیات علمی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی با بیان اینکه موقعیت اتاقک‌های ماگما را می‌توان با مطالعات لرزه‌شناسی مشخص کرد، یادآور شد: امواج لرزه‌ای ناشی از زمین‌لرزه در ماگما با سرعت کمتر از سنگ‌های پیرامونی عبور می‌کنند و این تغییر سرعت امواج لرزه‌ای که از جنس امواج صوتی هستند، می‌تواند محل و موقعیت دقیق اتاقک ماگمایی را برای ما مشخص کند.
وی در پاسخ به این سوال که آیا سیل هفته اول شهریور ۹۷ گزنک که به صورت سیلاب ناگهانی موجب خسارت شد، می‌واند با فعالیت‌های ماگمایی کوه آتشفشان دماوند مرتبط باشد یا خیر، پاسخ داد: هفته اول شهریور سال جاری در دره "هراز" و پیرامون قله دماوند باران نبارید؛ ولی اولین مشاهدات از ذوب بخشی از یخ‌های دماوند در ارتفاع ۳ هزار متری و در نتیجه وقوع سیل‌های ناگهانی را در پی داشت.
زارع خاطر نشان کرد: اولین ارزیابی‌ها دلیل این ذوب شدن را گرم بودن هوای مازندران و ناحیه پیرامون قله دماوند در تابستان سال جاری (حدود ۲ تا ۳ درجه بیش از متوسط سال‌های دیگر) بیان می‌کرد. بنابراین در یکی از دره‌های قله دماوند، یخ‌ها آب شدند و این موضوع باعث ایجاد سیل شد.
وی در عین حال از بررسی فرضیه جدیدی در این زمینه خبر داد و در این باره توضیح داد: فرضیه دیگری که اکنون مشغول بررسی آن هستیم، گرم‌تر شدن سطح زمین (در ناحیه قرارگیری یخچال‌ها) به دلیل جابه‌جا شدن مواد مذاب در اتاقک ماگمایی و احتمالا در راستای شکستگی‌هایی است که با روش‌های ژئوفیزیکی پی‌جویی شده‌اند.
به گفته وی، بر اساس این فرضیه جابه‌جایی مواد مذاب آتشفشان دماوند منجر به ایجاد پدیده‌های مختلف از جمله ذوب یخ‌ها و یخچال‌ها و سیل "گزنک" شد.
بعد از ماجرای وقف جنگل، حالا برای بخشی از قله دماوند به‌عنوان مهم‌ترین اثر ملی طبیعی سند وقفی صادر شده است. تصور کنید قله دماوند یک کیک است که به ۱۱ قسمت تقسیم شده و حالا برای ۱۰ قسمت از آن یک سند به نام منابع طبیعی صادر شده و یک قسمت آن نیز با صدور سند به تملک اوقاف در آمده است.
