رضا نصری، تاکید کرد: حکم دیوان لاهه چنانچه به نفع ایران صادر شود، ظرفیت‌های فراوانی برای دیپلماسی عمومی و دستگاه سیاست خارجه ایران به همراه دارد و تهران باید با ابتکارعمل و هوشمندی در بهره‌برداری از آن تلاش کند .
این حقوقدان موسسه عالی مطالعات بین‌المللی ژنو در پاسخ به این سوال که با توجه به این که دیوان بین‌المللی لاهه روز چهارشنبه رای خود را در مورد شکایت ایران از آمریکا به خاطر نقض پیمان نامه مودت 1955 از سوی دولت واشنگتن، اعلام می‌کند به نظر وی در صورتی که این دیوان با درخواست ایران جهت صدور«قرار موقت» موافقت کند این موضوع چه دستاوردهایی از نظر حقوقی و دیپلماتیک برای ایران به همراه خواهد داشت؟ اظهار کرد : اگر دادگاه با درخواست ایران موافقت کند، ایران به یک سند الزام‌آور حقوقی بسیار ارزشمند از جانب مهم‌ترین مرجع قضایی بین‌المللی دست یافته است. اما اینکه این سند چه سودی به حال ایران خواهد داشت، بسته به این دارد که از آن چگونه استفاده کنیم. به عبارت دیگر، فایدهٔ این حکم به ابتکار عمل و هوشمندی ایران در بهره‌برداری از آن بستگی خواهد داشت. به عنوان مثال، ایران می‌تواند اجرای تمام و کمال این حکم را به عنوان «پیش‌شرط مذاکره» با آمریکا مطرح کند. یعنی اعلام کند تنها زمانی با آمریکا به مذاکره خواهد نشست که آمریکا تن به اجرای حکم دادگاه لاهه دهد و از این طریق پایبندی خود به حقوق بین‌الملل را ثابت کند.
وی ادامه داد: درواقع، ایران می‌تواند به کمک این حکم به آمریکا این فرصت را بدهد که آبرومندانه از موضع تند خود عقب‌نشینی کند و پای میز مذاکره بیاید. علاه بر این، ایران می‌تواند رایزنی کند تا اتحادیه اروپا و سایر کشورها نیز با استناد به این حکم از آمریکا بخواهند تا موضعش را در مورد ایران و اِعمال تحریم‌ها تغییر دهد. به بیان دیگر، این حکم می‌تواند به یک محور جدید برای حمایت از ایران تبدیل شود. در هر حال، ظرفیت‌های این حکم برای ایران فراوان است.
نصری درپاسخ به این سوال که با توجه به قرائن و شواهد فکر می‌کنید رای دیوان در مورد این شکایت چه خواهد بود؟ تصریح کرد: دادگاه باید چندین استدلال حقوقی در باره موضوع «صلاحیت» خود و چندین استدلال را در باره ضرورت صدور «قرار موقت» بررسی کند. هرکدام از این موارد پیچیدگی‌های فنی و حقوقی خاص خود را دارد و در مورد هر کدام می‌شود ساعت‌ها بحث و تحلیل کرد. در هر حال، تا چند ساعت دیگر رای دادگاه مشخص می‌شود و امیدوارم خروجی آن برای ایران مثبت باشد.
این حقوقدان در ادامه در پاسخ به این سوال که برخی می‌گویند با توجه به این که حکم دیوان لازم الاجرا است ولی ضمانت اجرایی ندارد حتی اگر دیوان رای به صدور قرار موقت هم بدهد، آمریکا آن را اجرا نمی‌کند و در پایان ماجرا، اتفاق مثبتی برای ایران رخ نمی‌دهد و اقدام ایران برای انجام این شکایت بیشتر جنبه نمایشی دارد ؟ اظهار کرد :اتفاق مثبت به خودی خود رخ نخواهد داد. در عالم دیپلماسی و سیاست خارجه «اتفاق مثبت» را باید ایجاد کرد. این حکم هم - چنانچه به نفع ایران صادر شود - ظرفیت‌های فراوانی برای دیپلماسی عمومی و دستگاه سیاست خارجه ایران در بر دارد. در هر حال، آمریکا کشور قدرتمندی است که نمی‌شود آن را با ابزار کلاسیک به تمکین به حقوق بین‌الملل و تعهدات خود وادار کرد. در نتیجه، باید از اهرم‌های موجود به شکل هوشمندانه و خلاقانه استفاده کرد. به بیان دیگر، در مورد آمریکا باید هوشمندی و خلاقیت «مضاعف» به‌کار برد، اما به هیچ عنوان شایسته نیست قدرت آمریکا را برای توجیه انفعال و بی‌عملی بهانه کرد.
وی افزود: در واقع، همانطور که ایران - برخلاف تمام پیش‌بینی‌های منفی - موفق شد با یک دیپلماسی هوشمندانه و فعال، اروپا را در مورد موضوع برجام با خود علیه آمریکا همراه کند؛ یا همانطور که ایران موفق شد - علیرغم همه منفی‌بافی‌ها - اروپا را به سمت ایجاد سازوکارهای ویژه مالی برای مهار تحریم‌های آمریکا سوق دهد، در این مورد نیز دستگاه دیپلماسی کشور می‌تواند از این سند حقوقی برای پیش‌برد منافع خود استفاده کند. در واقع، اگر احکام دیوان بین‌المللی دادگستری برای آمریکا هیچ اهمیتی نداشت، هرگز میلیون‌ها دلار برای حضور در دادگاه و دفاع از خود هزینه نمی‌کرد. پس قطعاً دریافت حکم و عدم اجرای آن برای این دولت هزینه‌هایی دارد.
نصری همچنین در واکنش به این سوال که گفته می شود در صورت عدم اجرای حکم دیوان از سوی هریک از طرفین دعوا ، طرف دیگر می‌تواند این موضوع را به شورای امنیت ارجاع دهد، با توجه به این موضوع اگر رای دیوان به نفع ایران بود و آمریکا آن را اجرا نکرد به نظر شما ارجاع این موضوع از سوی ایران به شورای امنیت سازمان ملل راهکار درستی است با توجه به این که آمریکا یکی از اعضای دائم شورای امنیت است؟توضیح داد : قاعده کُلی این است که در صورت عدم اجرای حکم از جانب یک دولت، دولت دیگر می‌تواند موضوع را به شورای امنیت ارجاع دهد. اما شورای امنیت «موظف» به اتخاذ تصمیم نیست، ضمن اینکه معمولاً این نهاد در صورتی قطعنامه صادر می‌کند که عدم تمکین به حکم را ناقض «صلح و امنیت بین‌المللی» ارزیابی کند. علاوه بر همه اینها، آمریکا در شورای امنیت از «حق وتو» برخوردار است و می‌تواند مانع صدور قطعنامه به نفع ایران شود. اما باز باید دید ارجاع به شورای امنیت از نظر «سیاسی» چه فرصت‌هایی برای ایران در بر خواهد داشت؟
وی افزود: یکی از این فرصت‌ها می‌تواند این باشد که در صورت اِعمال «وتو» از جانب آمریکا، ایران موضوع را - در قالب قطعنامه «اتحاد برای صلح» - به مجمع عمومی سازمان ملل ارجاع دهد و در آنجا احیاناً علیه آمریکا قطعنامه بگیرد. اما باز باید دید آیا طی کردن این مسیر برای دریافت یک قطعنامه مقرون به صرفه است یا خیر. در هر حال، همانطور که ذکر شد، این حکم درهای زیادی برای ایران باز می‌کند که باید دید کدام‌یک بیشتر به نفع کشور است.
این حقوقدان تاکید کرد: آنچه مسلم است این است که مجهز شدن ایران به حکم مهم‌ترین مرجع قضایی بین‌المللی، اتفاقی نیست که بتوان به راحتی آن را دست‌کم گرفت.
