محسن اسدی: احمد میدری، معاون وزیر تعاون، از صدور کوپن الکترونیکی برای ده میلیون نفر خبر داده. بر این اساس قرار است همان کارت بانکی که افراد با آن یارانه می‌گیرند به «کالا کارت» تبدیل شود تا مردم با استفاده از آن از فروشگاه‌ها سهمیه «کالا‌های اساسی» خود را دریافت کنند.
ماجرا از کجا آغاز شد؟
همزمان با افزایش قیمت دلار و بروز برخی نابسامانی‌ها در اقتصاد کشور، بسیاری از مسئولان و کارشناسان اعتقاد داشتند که این وضعیت، به اقشار پایین جامعه بیشتر آسیب وارد می‌کند. به عبارت دقیق تر، «دارندگان درآمد‌های ثابت» اعم از کارمندان، کارگران و تمامی حقوق بگیران در معرض آسیب بیشتری هستند. علیت این موضوع هم مشخص است. این افراد با وجود ثابت بودن درآمدشان، به دلیل کاهش ارزش پول ملی، از ارزش دارایی‌های آن‌ها کاسته می‌شود. این در حالی است که افرادی که درآمد آن‌ها متغیر است می‌توانند از وضعیت آشفته کنونی حتی سود ببرند و ناگهان ثروتمندتر شوند.
در این شر ایط، گزارش‌ها از افزایش قیمت مواد غذایی و نیز مواد پلاستیکی حکایت داشت. برخی حتی از افزایش ۳۰ درصدی قیمت مواد غذایی خبر می‌دادند. مواد پلاستیکی حتی افزایش قیمت بیشتری را نیز تجربه کردند.
در این شرایط، مجلس طرحی دو فوریتی را تصویب کرد که دولت را موظف کرد حداکثر ظرف مدت دو ماه شبکه توزیع کالا‌های اساسی مورد نیاز خانوار‌ها را طوری ساماندهی کند که نیاز‌های اساسی خانوار‌ها با قیمت سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان و براساس نرخ ارز ترجیحی در اختیار آن‌ها قرار گیرد. به دنبال این مصوبه، محمدباقر نوبخت، رییس سازمان برنامه و بودجه گفت که دولت پنج بسته حمایتی از برنامه جامع مقابله با تحریم‌ها را تدوین کرده که نخستین بسته آن مربوط به تامین کالا‌های اساسی و داروی مورد نیاز مردم است. به گفته او، این بسته شامل مایحتاج عمومی، دارو و نهاده‌های کشاورزی است که بر این اساس ۱۳ میلیارد دلار برای ۲۵ قلم کالای اساسی و مورد نیاز مردم با ارز ۴۲ هزار ریالی تا پایان امسال اختصاص داده می شود.
کالا کارت یا کوپن الکترونیکی چیست؟
کالا کارت یا کوپن الکترونیکی کارتی است که نقش همان کوپ یا کالابرگ در دهه ۶۰ را بازی می‌کند. در طرحی که در دهه ۶۰ و هنگام جنگ پیاده می‌شد، به صورت متناوب و بر اساس یک زمانبدی، کوپن‌های کاغذی به خاواده‌ها بر اساس تعداد افراد خانوار تعلق می‌گرفت. هر کالا، کوپن مخصوص به خود را داشت. این کالا‌ها شامل بنزین، برنج، روغن، قند، شکر، صابون، پودر شوینده، پنیر، تن ماهی، گوشت، مرغ، تخم‌مرغ و ... بود. افراد می‌توانستند با کوپن، سهمیه مربوط به خود را از فروشگاه هایی که کالا‌های مذکور را از دولت گرفته بودند، دریافت کنند.
اکنون نیز کوپن الکترونیکی تقریبا همان نقش را ایفا خواهد کرد. با این تفاوت که «کاغذ» از این میان حذف شده است. آن گونه که از گفته‌های مقام‌های مسئول از جمله معاون وزیر تعاون برمی آید، در این طرح، کوپن‌های الکترونیک سالی سه تا چهار بار شارژ خواهند شد؛ به عبارت دیگر به طور متوسط هر سه یا چهار ماه یک بار این کوپن‌ها شارژ می‌شوند. میدری البته چندی بعد در توضیحاتی تکمیلی درباره میزان شارژ این کارت‌ها گفته بود: «برای خانوار پنج‌نفره که تحت پوشش یکی از این سازمان‌های یادشده باشد، شارژ خرید به مبلغ ۱۵۰ هزار تومان در نظر گرفته‌شده و این رقم برای هر فرد ۴۰ هزار تومان است.»
این در حالی است که پیش از این ناصر موسوی لارگانی، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس، نیز درباره میزان شارژ این کوپن‌های الکترونیکی گفته بود: «کارت‌های الکترونیکی تنها برای عبور از وضعیت امروز به وجود آمده و فعلاً ماهیانه ۱۰۰ هزار تومان شارژ می‌شود. »
البته این گفته‌ها تا حدی ابهام دارد؛ چراکه مشخص نیست کارت ها، هر سه یا چهار ماه یکبار مثلا به اندازه ۳۰۰ یا ۴۰۰ هزار تومان شارژ خواهند شد یا هر ماه ۱۰۰ یا ۱۵۰ هزار تومان.
چند نفر کوپن الکترونیکی می‌گیرند؟
به گفته مقام‌های وزارت تعاون، قرار است دهک‌های پایین‌تر جامعه این کوپن‌های الکترونیکی را دریافت کنند. به طور دقیق تر، طرح کوپن الکترونیک، برای ۱۰ میلیون نفر اجرا می‌شود که تحت پوشش کمیته امداد و بهزیستی هستند؛ بنابراین گستره این طرح بیش از این تعداد از اقشار جامعه نخواهد رفت. به عبارت دیگر حدود ۱۲ درصد از مردم تحت پوشش این طرح خواهند بود.
کوپن الکترونیکی خوب است یا بد؟
درباره کوپن الکترونیکی نظرات متفاوتی در میان کارشناسان وجود دارد. از ویژگی‌های این طرح می‌توان به عدم پرداخت مستقیم پول به مردم اشاره کرد که به گفته وزارت تعاون، اتفاق مثبتی تلقی می‌شود. به گفته میدری، «اگر پول مستقیم به مردم پرداخت شود، آثار مخربی دارد؛ چراکه همه متقاضی دریافت آن می‌شوند.»
بسیاری از کارشناسان و نیز نمایندگان مجلس بر تامین نیاز‌های اساسی و اولیه مردم تاکید دارند. شاید از این نظر، کوپن الکترونیکی مناسب باشد. اما برخی کارشناسان نیز معتقدند این اتفاق باعث افزایش تقاضا بین مردم خواهد شد. آنچه مسلم است اینکه مسئولان کشور تاکید کرده اند این طرح، یک برنامه موقتی است برای عبور از شرایط فعلی. نکته دیگر اینکه صرفا حدود ۱۲ درصد مردم یعنی ۱۰ میلیون نفر مشمول این کوپن‌های الکترونیکی خواهند شد. یعنی شاید این کوپن مانند کوپن‌های دهه ۶۰ و حتی یارانه‌ای که از سال ۸۹ آغاز شد، در تمام جامعه ملموس و فراگیر نباشد. ضمن آنکه هنوز به طور دقیق مشخص نشده این کوپن های الکترونیکی به چه کالاهایی تعلق می گیرند.
با تصمیم دولت قرار بر این است که به‌زودی ۹میلیون نفر از افراد تحت‌پوشش کمیته امداد و بهزیستی، به‌ازای هر نفر ۳۵هزار تومان کارت خرید کالا دریافت نمایند، اما جزئیات طرح دیگر حمایتی دولت در دستور کار است.
