آب شور به یزد رسید

چند صباحی است در صورت سفر به تعدادی از شهرها و روستاهای استان یزد برای دیدار اقوام و دوستان یا گردش، همه جا صحبت از آب است، ماده ای که منشا حیات، آبادانی و شکل گیری تمدن ها در اقصی نقاط جهان خصوصا در نواحی مرکزی ایران از جمله یزد است.

امروزه سئوال شهروندان یزدی این است که در گذشته نه چندان دور میزان طعم و مزه آب چگونه بود، امروز چگونه است.
این در حالی است که به گفته مسئولان و کارشناسان صنعت آب و مصرف کنندگان این کالای با ارزش اقتصادی بالا، میزان شوری آن در حال افزایش است.
برخی شهروندان یزدی این روزها در مورد کیفیت آب می گویند: آیا تاکنون برای فرار از گرمای تابستان کولر نو خریده اید و به فاصله یک ماه پوشال های نو آن را به خاطر وجود املاح و نمک تعویض کرده اید؟
آنها می افزایند: آیا شیرهای اهرمی نو در منزل نصب کرده اید که در فاصله کمتر از 6ماه مجبور به تغییر واشر و قسمت های داخلی آن به دلیل وجود املاح و شوری آب شده باشید؟!
آیا در یکی از روزها به خاطر آشامیدن آب بی کیفیت دچار دل درد شده اید؟، موضوعی که برای کودکان برخی مناطق بویژه مرکز و اطراف باغ دولت آباد رخ داد که این محل در فهرست جهانی هم ثبت شد.
به گزارش ایرنا، استان یزد با 10شهرستان و یک میلیون و 138هزار نفر جمعیت در ناحیه مرکزی ایران قرار دارد و به همین دلیل مردمان آن کمتر شاهد نفوذ ابرهای باران زا هستند.
دوری و دسترسی نداشتن یزد به دریا یکی از عوامل پایین بودن میزان بارندگی است و به همین دلیل مردمان این بخش از ایران پهناور از لحاظ تامین آب متکی به منابع آبی خارج از استان هستند.
گفتنی است، موضوع آب در چند سال گذشته و بویژه بهار سال 97برای مردم برخی مناطق شهر یزد تکراری شده است و در بعضی روزها هم قادر به نوشیدن آب و استفاده از آن برای دم کردن چای هم نیستند.
این ایام که گرمترین روزهای مناطق مرکزی ایران از جمله یزد است ، بازار فروش بطری های آب معدنی ، دستگاه های تصفیه آب و آب شیرین کن هم داغ ،داغ شده است .
تا جایی که در این تب گرما ، شرکت آب و فاضلاب استان یزد هم با خرید چهار دستگاه آب شیرین کن قرار است اولین نمونه آن را در یکی از مناطق شهر 600 هزار نفری یزد نصب کند.

** تغییر الگوی بارش در کنار کاهش 30 درصدی
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای یزد در تشریح شرایط کنونی استان با بیان کاهش 30 درصد میزان بارش ها در 30سال گذشته می گوید: این موضوع موجب تغییر الگوی بارش ها از کوهستان به دشت ، باران به جای برف در کوهستان ها و جاری شدن آب از کوهسارها به دشت ها شده است.
محمدمهدی جوادیان زاده می افزاید: در گذشته بیشترین میزان بارش ها به ‌صورت برف مربوط به مناطق کوهستانی بود و عمدتا زمان تبخیر هم پایین بود.
وی یادآور شد: اما امسال با تغییر الگوی بارش ، بارندگی ها ، در فصل بهار و ماه‌های پایانی سال با قدرت تبخیر بالا و در دشت ها اتفاق است.
وی ادامه داد: از سوی دیگر، عمده بارندگی مربوط به دشت هاست، اگر در کوهستان شاهد بارش برف نباشیم، برای ادامه حیات در روستاهای کوهستانی و کوهپایه ای باید با تانکرهای سیار آبرسانی شود.
مدیرعامل آب منطقه ای یزد تاکید کرد: با توجه به کاهش میزان بارندگی ها سالانه 45 سانتی‌ متر از سطح آب‌های زیرزمینی کاهش می‌یابد و این امر موجب بیلان منفی سالانه 250 میلیون مترمکعب آب سفره های زمینی شده است.

** 30 درصد اضافه برداشت سالانه
این کارشناس ارشد صنعت آب استان با بیان اینکه سالانه 130 درصد از آب های تجدید شونده یعنی 30 درصد مازاد بر ظرفیت مصرف می شود ، افزود : این اتفاق در حالی است که هر سال بر جمعیت استان اضافه ، مشکل تامین آب و نیاز به آب هم بیشتر می شود.

** چو دخلت نیست خرجت آهسته تر کن
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای یزد در ادامه به شعر سعدی با این مضمون که « چو دخلت نیست، خرج آهسته تر کن ، که می گویند ملاحان سرودی ؛ اگر باران به کوهستان نبارد ،به سالی دجله گردد، خشک رودی« اشاره می کند و معتقد است: وقتی شرایط جغرافیایی و اقلیمی این همه مشکل ساز شده باید در مدیریت مصرف تلاش کرد.
محمد مهدی جوادیان زاده می گوید: یزدی ها در گذشته نه چندان دور از پنکه و قبل از آن از بادگیرها و سرداب ها برای خنک کردن خانه‌ های خود استفاده می‌کردند و امروز هم با توجه به اقلیم استان باید مدیریت مصرف گذشتگان را سرلوحه زندگی خود قرار دهند.
وی به برخی راهبردهای مجموعه تحت مدیریت خود برای مدیریت مصرف آب اشاره کرد و یادآور شد: در شرایط کنونی تا پنج سال آینده هیچ راهکار دیگری حتی انتقال آب از خارج از استان به جز مدیریت مصرف نداریم و در این مدت باید نیازهای آبی استان را از منابع آب داخلی تأمین کنیم.
مدیرعامل آب منطقه ای یزد یکی از راهکارهای استان را طرح 100 درصد مدیریت مصرف آب اعلام کرد و گفت: بر اساس این طرح ، باید نیمی از آب مصرفی بخش کشاورزی، 30 درصد صنعت و 20 درصد بخش شرب نیز کاهش یابد.
جوادیان زاده لازمه کاهش میزان مصرف این ماده حیاتی در بخش کشاورزی را همکاری دستگاه هایی همچون جهاد کشاورززی و کشاورزان و ترغیب آنها به استفاده از جایگزینی کشت‌های کم آبخواه و استفاده از شیوه‌های نوین آبیاری و در بخش صنعت لزوم استفاده از طرح بازچرخانی آب عنوان کرد.
به گفته این مسئول، برای کاهش 20 درصد مصرف در این بخش باید ترویج استفاده از لوازم کاهنده ، درست مصرف کردن را تبلیغ کرد.
وی تصریح کرد: باید با مردم صادق بود و آگاه سازی آنها را با استفاده از رسانه ها و ابزار رسانه ای در باره مدیریت مصرف آب افزایش داد و تلاش کنیم هر شهروند یک رسانه شود.
جوادیان زاده با تأکید بر لزوم افزایش مسئولیت اجتماعی در قبال صرفه جویی و مدیریت مصرف آب هم اظهار کرد: باید شرایطی در جامعه فراهم شود که مشترکان پرمصرف مجبور به مصرف درست این ماده حیاتی با ارزش اقتصادی بالا شوند.
این مسئول مهمترین و بهترین راهکار برای برخورد با مشترکان پرمصرف را درج تبصره 3 در قبض آب دانست و گفت: اگر اداره های استان هم هزینه کمی برای آبیاری قطره ای فضای سبز خود اختصاص دهند، 30 درصد در این بخش هم کاهش مصرف خواهیم داشت.
اما در کنار همه این مشکلات و وظایف در مدیریت مصرف آب ، موردی که موجب نارضایتی مردم استان شده در کنار تداوم پدیده خشکسالی و کاهش بارندگی و حتی قطع آب انتقالی در دهمین حمله به خط لوله آب انتقالی از کوهرنگ ، شوری بیش از حد آب شرب است.
بهتر است وصف شوری را از زبان شیرین برخی مدیران بشنوید که این روزها به جد و با تلاش شبانه روزی پیگیر حل مشکلات مردم بویژه بعد از چند بار تخریب بخش هایی از تاسیسات مربوط به آب انتقالی از منبع کوهرنگ و سد زاینده رود هستند.

** میانگین شوری آب یزد 2 تا 3 برابر شد
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب (آبفا) یزد هفته قبل گفته بود: میانگین شوری آب استان در سال 1396، 600 تا 700 ای سی بود که امسال این عدد از لحاظ شوری به یک تا 2 هزار رسیده است.
علی اسلامی افزود: در سال جاری آبی (مهر 96 تا شهریور 97) مجموع بارش ها در سد زاینده رود اصفهان به عنوان منبع تامین آب انتقالی به یزد تقریبا به نصف کاهش یافته است .
وی ادامه داد: همین امر موجب شد که فروردین امسال 17 درصد ، اردیبهشت 31 درصد و در خرداد حدود 50 درصد شاهد کاهش آب انتقالی از این منبع باشیم که نتیجه آن در کاهش میزان ای سی آب یزد شاهد هستیم .
مدیرعامل آبفا یزد اضافه کرد: به این دلیل 90 حلقه چاه در شهر از سوی شرکت آب منطقه ای معرفی شد که 30 حلقه آن امکان اتصال به آب شهر را داشت که تنها 16 حلقه کیفیت لازم را از لحاظ بهداشتی و شوری داشته است.
اسلامی تصریح کرد: تاکنون با وجود تمام مشکل از آب هشت حلقه چاه بعد از کلرزدایی و اطمینان از سلامت، برای شرب استفاده می شود که با افزایش سهیمه آب انتقالی در ماه ها تیر و مرداد از این آب استفاده نخواهد شد.

** شوری آب در برخی نقاط یزد تا یکهزار و 800 است
مدیر دفتر کنترل کیفیت آب‌ شرکت آبفا استان هم یادآور شد: سختی طبیعی آب 500 و شوری آن 800 است که در بلوارهای جمهوری اسلامی ، 17 شهریور ، مناطق امامشهر و آزادشهر با ای سی 600 بهترین آب را داریم.
ابراهیم علیدوست افزود: البته حد مجاز سختی آب، 2 هزار تا 2 هزار و 300 اعلام می شود که در هیچ نقطه‌ای از یزد این میزان بیشتر از یکهزار و 800 نیست که آن هم محدود و در حد سه درصد از شبکه آبرسانی را در بر می‌گیرد.
وی با بیان اینکه در مجموع به طور متوسط، سختی آب در یزد یکهزار و 100 تا یکهزار و 200 ای سی است، خاطرنشان کرد: در مقطعی در خیابان انقلاب ، شهید رجایی و بخش هایی از بلوار نواب صفوی ای سی آب به یک هزار و 800 نیز رسید ولی با خاموشی یکی از چاه ها هم اکنون به یکهزار و یکهزار و 100ای سی کاهش یافت .
این مسئول در باره آب قناتها و چشمه ها نیز گفت: آب این منابع آلودگی های میکروبی و مدفوعی دارد و عمدتا به دلیل جوشانده نشدن قبل از مصرف موجب بیماری های مختلفی شده است.

** شوری بالای آب برای کودکان مشکل ساز است
مدیر کنترل کیفیت آبفا‌ یزد در عین حال اظهار کرد: طبیعی است، وقتی سختی و شوری آب که سال قبل زیر 600 بود امسال به حدود یکهزار ، یکهزار و 500 و تا 2 هزار برسد مشکلاتی را بویژه برای کودکان ایجاد می کند ولی فراگیر و گسترده نبود.
علیدوست همچنین در باره استفاده از تصفیه کننده ها هم اظهار کرد: ای سی آب تولیدی این دستگاه ها اگر زیر 500 و در حد آب مقطر باشد مناسب نیست ضمن آنکه در برخی موارد ، به دلیل عوض نکردن فیلترها ، آب آلوده تولید و موجب بیماری می شود.

** شوری آب روستاها در حال افزایش / تصور غلط از وضعیت آب یزد در کشور
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب روستایی (آبفار) یزد هفته گذشته با بیان اینکه میزان شوری آب در مناطق مختلف استان به دلیل کاهش بارندگی و تداوم 2دهه خشکسالی رو به افزایش است ، گفت: شوری آب در پایدار ترین سفره های زیرزمینی منطقه بیش از یک هزار و 500 است.
محمد فاتحی به خبرنگاران گفته بود: هم اکنون مناطق روستایی با کمبود شدید آب روبروست و بدون مشارکت مردم عبور از این پدیده امکان پذیر نیست.
وی افزود: تصور مسئولان برخی استان ها در مورد یزد این است که این منطقه بر روی سفره های زیرزمینی غنی و با کیفیت آب قرار دارد در حالی که بالا بودن میزان شوری آب خلاف گفته های آنان را ثابت می کند.
مدیرعامل آبفار یزد اضافه کرد: به علت افزایش ای سی آب در مناطق زیر مجموعه شرکت از جمله در عقدا اردکان ما را مجبور به مخلوط کردن آب انتقالی با آب هایی با ای سی چهار هزار کرد.
فاتحی با بیان اینکه علاوه بر کیفیت پایین آب ، سالانه 45 سانتی متر سطح سفره های زیرزمینی استان در حال کاهش است.
وی یادآور شد: قبلا در روستاها در عمق 80 متری زمین به آب برخورد می شد، هم اکنون عمق چاه ها به 120 متری زمین رسیده است.
وی با اشاره به اینکه هم اکنون تخصیص آب انتقالی به استان یزد 40 درصد است ، گفت: با توجه به مشکل و محدودیت های آبی هیچ انشعابی برای گلخانه ها و صنایع در مناطق زیر پوشش آبفار استان داده نمی شود.

** وضعیت آب یزد تنشی ولی مصرف عادی است
گله و انتقادی که مسئولان در این شرایط از مردم استان دارند، بی توجهی به مدیریت مصرف است به گونه که مدیر عامل آبفا یزد معتقد است : با وجودی که آمارها بیانگر کاهش 2 درجه ای هواست ولی در ماه های فروردین و اردیبهشت میزان مصرف 12درصد کاهش یافت ولی در خرداد ماه هیچ تغییری نسبت به سال قبل در مصرف اعلام نشده است.
این مسئول تأکید کرد: وضعیت آب استان در شرایط تنشی قرار دارد ولی مصارف بر این اساس نیست، علی رغم میل باطنی احتمالا در آینده با قطعی گسترده و جیره بندی آب مواجه خواهیم شد.

** هم افزایی دستگاه ها برای مدیریت آب ضروری است
معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری یزد راهکار اساسی در حل مشکلات آب استان را در ارایه برنامه های منظم، حذف چند گانگی و ایجاد هم افزایی میان دستگاه های اجرایی مختلف برای مدیریت در مصرف آب استان دانست.
محسن صادقیان هفته گذشته در نشست کارگروه تخصصی سازگاری با کم آبی استان اظهار کرده بود: باید با ارایه برنامه های عملیاتی ، منظم و اطلاعات صحیح به مردم و مسئولان در اهداف مدیریت مصرف آب گام برداشته شود.
وی افزود: عمده تلاش استان تامین آب شرب است و وقتی آب انتقالی به دلایلی قطع شود، علاوه بر مصارف خانگی به سایر بخش ها نیز فشار وارد خواهد شد.
معاون استانداری یزد با تأکید بر لزوم حفظ امنیت خط انتقال آبرسانی به یزد تصریح کرد: در کنار تمام این تلاش ها باید در مسیر مدیریت آب منابع داخلی در میان مشترکان خانگی ، اداره ها ، فضای سبز، صنایع و کشاورزی برنامه جدی ارایه شود.
صادقیان با تاکید بر وجود راهبرد مشخص در حوزه آب عنوان کرد : اجرای برنامه برای رسیدن به این اهداف باید از سوی تمام بخش ها صورت گیرد و از سوی دیگر به گونه ای اطلاع رسانی شود که کمبود آب و شرایط خاص استان توسط مردم به خوبی احساس شود.
وی با اشاره به وضعیت ذخیره آب در کوهرنگ و سد زاینده رود اظهار کرد: سال های قبل ذخیره آب حدود یک میلیارد و 700 میلیون مترمکعب بود که هم اکنون به کمتر از 500 میلیون متر مکعب کاهش یافت ، بنابراین کمبود آب متوجه چهارمحال و بختیاری، اصفهان و یزد است.
رئیس کارگروه تخصصی سازگاری با کم آبی یزد با بیان اینکه بخش های صنعت و ساختمان استان همکاری لازم را ندارند ، تأکید کرد: اگر در حوزه مدیریت مصرف آب اداره ها ، برخورد با مشترکان پر مصرف ، آب ژرف و تجهیز چاه ها به کنتورهای هوشمند برنامه ریزی شود مشکل آب شرب استان رفع خواهد شد.
به نظر می رسد با وجودی که مردم یزد از قدیم به قناعت و صرفه جویی شهره بوده اند و مصرف انرژی در این استان مطلوب ارزیابی می شود ولی باید همت بیشتری به خرج دهند.
البته نرخ تعرفه ها برای پرمصرف ها بیشتر شود تا تابستان بدون جیره بندی - که در برخی مناطق روستایی اتفاق افتاده- در شهرها رخ ندهد و سلامت مردم هم با استفاده از آب با کیفیت تامین شود.