نتایج یک پژوهش میراثی در روسیه/ میراث ایرانی‌ها در قفقاز

مرتضی رضوانفر، عضو هیات علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری با اعلام این مطلب ماموریت خود به شهر ولادی قفقاز، پایتخت جمهوری خودمختار اوستیای شمالی در کشور روسیه را تشریح کرد و گفت: هدف از این سفر ارایه مقاله در همایش تاریخ روابط مشترک ایران و قفقاز شمالی و بررسی میراث مشترک ایران و اوستیا بود.

به گفته وی، منطقه اوستیا از چند جهت برای ایرانیان اهمیت دارد اول آنکه خاستگاه اقوام آریایی بوده و منطقه ای است که گروه‌هایی از اقوام آریایی بیش از سه هزار سال قبل از آن منطقه به سمت نجد ایران حرکت کردند.

او در توضیح علت دوم این اهمیت گفت: ادامۀ حضور میراث فرهنگی مشترک در این تاریخ چند هزار ساله در منطقۀ مزبور است و در نهایت مهاجرت معکوس تعداد زیادی از مردم ایران  به ویژه آذری‌ها و گیلانی‌ها در عهد قاجار به این منطقه و ایجاد بنیادهای اقتصادی و فرهنگی را شاهد هستیم.

رضوانفر حضور تاریخی اقوام و گروه‌های ایرانی در مناطق مختلف قفقاز شمالی و جنوبی را باعث ایجاد آثار مادی و غیرمادی فراوانی در این منطقه استراتژیک دانست و آنرا تحت عنوان میراث مشترک ایران و قفقاز نامید.

او تصریح کرد: وجود مناطقی با نام ایران یا نامهای ایرانی، مساجد و قلعه‌هایی با نام پادشاهان و اقوام ایرانی، مزار صوفیان و مشایخ ایرانی، تعداد زیادی کتیبۀ فارسی بر روی بناها و قبور، همچنین تعداد بیشمار اسناد و نسخ فارسی و جدای از این مواریث مادی، وجود زبانها، آیینها، ترانه‌ها و یا فناوریها و هنرهای مشترک نیز نشان دهنده عمق و گستره ارتباطات کهن و عمیق ایران و قفقاز است.

او با اشاره به این که گستره میراث مشترک در قفقاز شمالی، امروزه بیشتر در داغستان و اوستیا به ویژه در شهرهای دربند، ماخاچ قلعه و ولادی قفقاز قابل مشاهده است گفت: با این حال میراث مشترک در قفقاز جنوبی، بسیار گسترده تر و پرلایه تر است تا آنجا که می توان گفت کشور و شهری در قفقاز جنوبی نمی توان یافت که عناصری از این مشترکات مادی و یا غیرمادی را دارا نباشد.

رضوانفر با اشاره به این که این مقاله نتیجه پژوهشی چند ساله است، گفت: در این پژوهش کوشش شده مهمترین آثار میراث مشترک در قفقاز شمالی و جنوبی به ویژه ابنیه و کتیبه‌های فارسی، شناسایی و برای آنها شناسنامه تهیه شده و متن کتیبه‌ها نیز پس از خوانش، به فارسی و روسی تدوین شود

او با اشاره به انتشار نتایج این پژوهش در مقاله ای تحت عنوان بررسی میراث مشترک ایران و قفقاز شمالی؛ با تاکید بر شهرهای ولادی قفقاز، دربند و ماخاچ قلعه تصریح کرد: با توجه به حفاظت مردم از این آثار در دوره سخت سایوز، امید است با تدوین و انتشار نتایج این پژوهش، زمینه گفت و گوهای بیشتر و ارتباطات میان فرهنگی درمنطقه گسترده تر شود.

وی در ادامه به  معرفی بخشی از آثار ایرانی در جمهوری اوستیا در روسیه پرداخت و به نقل از دکتر اِلبروز(البرز) استاد زبانهای باستانی و مدرس زبان فارسی در دانشگاه ولادی قفقاز گفت: اوستیا نامی گرجی است که بر سرزمین آلان نهاده شده است و مردم اوستیا نام قوم خود را ایرُن و زبان خود را ایرُنی و سرزمین خود را آلانیا و یا ایرستُن و حتی ایران شمالی مینامند. مردم اوستیا که بسیار عاشق ایران هستند معتقدند آریایی‌ها یا همان آلانها از این منطقه به ایران کنونی مهاجرت کردند و بخشی نیز به اروپا رفتند که اکنون قوم کاتالانیا در اسپانیا از نوادگان آنها هستند.

رضوانفر با اشاره به این نکته که افراد زیادی در قفقاز، دارای نام آریایی اِلبروز(البرز) هستند، افزود: به گفته دکتر البروز، نام البرز در زبان ایرُنی به معنای ستبر و رفیع است و اجداد آریایی هنگام کوچ به نجد ایران این نام را برای رشته کوه البرز به کار برده اند.