رضا سلیمانی: شهر مقدس قم، تاریخی به قدمت شکل‌گیری وگسترش تشیع، در جای جای ایران دارد و مامن دوستداران خاندان اهل بیت(علیهم السلام) است. وجود مضجع شریف بانوی گرامی اسلام، کریمه اهل بیت، حضرت معصومه(س) در این شهر، قداست و نورانیت آن را مضاعف کرده است. قم، همواره جایگاه فقه و فقاهت و رشد و نمو مردان بزرگ اسلام و مراجع عظام تشیع بوده که این امر، موجب تمایز آن از سایر شهرهاست. یکی از بزرگترین مراجع دینی ساکن در قم؛ به ویژه در حکمت؛ فلسفه؛ تفسیر و حدیث؛ حضرت آیت‌الله جوادی آملی هستند که طلاب و اندیشمندان جویای علم بسیاری از سراسر جهان اسلام و ایران اسلامی، تاکنون از خرمن اندیشه‌هایش، خوشه چیده اند. و از محضرشان بهره‌ها برده و دروس فقه، فلسفه، اخلاق عملی و نظری را از ایشان آموخته اند.
در آستانه اولین سالگرد رحلت جانسوز حضرت آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، بهانه‌ای دست داد تا افتخار ملاقات با این مرد بزرگ و آزاد اندیش را، در معیت بیت محترم ایشان و جمع اعضای ستاد بزرگداشت آن مرحوم، در محل بنیاد بین المللی علوم وحیانی اسراء، داشته باشم. به محض اطلاع از برنامه و روز ملاقات، با خود می‌اندیشیدم که پس از گذشت حدود یک سال از رحلت آیت‌الله هاشمی، آیت‌الله جوادی آملی، درباره یار و دوست صمیمی خود، چه مطالب و نکات تازه‌ای می‌گویند و برای صبر در غم از دست دادن آن نماد اعتدال دینی؛ چه اندرز‌های جدیدی خواهند داشت و از کدام ابعاد شخصیتی یار سفر کرده خویش سخن خواهندگفت؟
همه به یاد داریم معظم‌له، پس از رحلت آیت‌الله هاشمی، پیامی مهم، کم‌نظیر؛ پرمحتوا و روشنگرانه‌ای را صادر کردند که مضامین بسیار بلند و استثنایی آن پیام، حکایت از روح آزاد اندیشانه و اعتدالگرایانه علوی ایشان دارد.
البته این اولین بار نبود که بیت آیت‌الله هاشمی رفسنجانی با این مرد بزرگ و آزاد اندیش و دوست داشتنی ملاقات می‌کردند. اولین بار، بعد از مراسم چهلم آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، اعضای خانواده، به منظور تقدیر و تشکر، با جمعی از علما و مراجع بزرگ قم دیدار و ملاقات داشتند و در همان سفر، با آیت‌الله جوادی آملی نیز فرصت دیدار فراهم شد که معظم له در بخشی از سخنانشان گفته بودند" صبردرقرآن به همراه نمازآمده که اقامه کردنی است وآقای هاشمی با همه سختی‌ها، صبر و صلاه را اقامه می‌کرد.
این مرجع تقلید با یادآوری خاطرات فراوانی که با ایشان در سال‌های پیش و پس از پیروزی انقلاب اسلامی داشتند، اظهار کرده بودند" در دیدار آخری که در دماوند با هم داشتیم، صبر را که چون نماز، ستونی برای دین و دینداران است، در رفتار و گفتار ایشان مشاهده نمودم"آیت‌الله جوادی آملی با اشاره به آیه کریمه قرآن که انسان مرگ را مى چشد نه اینکه مرگ انسان را بچشد و همچنین با بیان فرازی از خطبه ۲۲۱ نهج البلاغه که درباره جاودانگی روح انسانهاست، بیان کرده بودند".
مرگ، آیت‌الله هاشمی را نبرده است، بلکه او، مرگ را احاطه کرده که همچنان زنده است، ما از ارتحال این مرد بزرگ ناراحتیم، اما می‌دانیم که قبر ایشان، روضه‌ای از رضوان بهشت است."
و اما این بار و درآستانه اولین سالگرد رحلت، به محض تقاضای دیدار از طرف بیت آیت‌الله هاشمی، معظم له، موافقت فرمودند جمع خانواده آیت‌الله و اعضای ستاد، به ملاقات ایشان بروند.
پس از اقامه نماز ظهر و عصر به امامت ایشان، همه در انتظار ملاقات بودیم. آیت‌الله جوادی آملی با همان چهره بشاش و دوست داشتنی همیشگی، در جمع حاضر شدند. پس از ابراز لطف و محبت نسبت به حاضرین، از حال و احوال این روزهای اعضای بیت محترم آیت‌الله هاشمی پرسیدند و پدرانه همه را مورد تفقد قرار دادند. مهندس محمد هاشمی، برادر خلف مرحوم آیت‌الله هاشمی که خود سوابق مبارزاتی و انقلابی درخشانی در انقلاب اسلامی دارد و مبارزین با سابقه، ایشان را به خاطر نقش هدایتگری که در جمع انجمن اسلامی جوانان آمریکا داشت؛ به عنوان" عمو محمد" می‌شناسند، در سخنانی کوتاه، به نمایندگی از بیت آیت‌الله هاشمی، از قبول ملاقات و وقت اختصاص داده شده؛ تشکر و سپاسگزاری نمود.
یاسر هاشمی، فرزند مرحوم آیت‌الله هاشمی، سخنران بعدی بود که به نیابت از مادر، برادران بزرگتر، مهندس محسن و مهدی هاشمی و خواهران فاطمه و فائزه و به عنوان دبیر اجرایی برگزاری همایش اولین سالگرد رحلت آیت‌الله هاشمی، گزارشی مختصر و در عین حال جامع، از اهداف و برنامه‌های برگزاری کنگره یک روزه سالگرد ارتحال در نوزدهم دی ماه را، در قالب سه محور: فرهنگ و دین باوری، سیاست ورزی و مدیریت و توسعه و اقتصاد، ارائه داد و تاکید کرد " همان گونه که شخصیت جامع‌الاطراف دینی و سیاسی حضرت آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، با محوریت اعتدال قرآنی و علوی، شکل گرفته و مروج این تفکر و ایده بود، محور کنگره بزرگداشت ایشان هم، اعتدالی است و تاکنون شخصیت‌ها، اندیشمندان و نخبگان زیادی برای حضور در مراسم و ارسال مقاله به این کنگره، اعلام آمادگی کرده اند که در آینده، به وقت مناسب و مقتضی، جزئیات آن به اطلاع عموم خواهد رسید.
وی از آیت‌الله جوادی آملی، برای غنای ببشتر این کنگره، تقاضای راهنمایی و رهنمود کرد.
پس از این توضیحات، حضرت آیت‌الله جوادی آملی، با تقدیر و تشکر از دست اندرکاران این اقدام ارزشمند و بایسته؛ به ویژه از اعضای بیت مکرم آیت‌الله هاشمی، فرمودند :" مایلم پس از گذشت یک سال از رحلت آیت‌الله هاشمی، با توجه به جامع الاطراف بودن شخصیت کم‌نظیر ایشان که فقدانش، روز به روز برای نظام، جامعه و مردم محسوس‌تر می‌شود؛ در غنابخشیدن بیشتربه اهداف کنگره، سهمی داشته باشم."
ایشان در ادامه، در سخنانی بسیار مهم و تأثیرگذار که مورد توجه حاضران قرار گرفت، فرمودند: "شخصیت آیت‌الله هاشمی، در دوران پر افتخار مبارزه، به دلیل تجارب انقلابی و سختی‌ها و شکنجه‌ها به خوبی ساخته شد و به خاطرگذراندن دروس حوزوی در محضر بزرگان حوزه و شاگردی و مجاورت با مردان بزرگی همچون امام خمینی(ره) هم در معرض فیوضات الهی قرار گرفت و هم، خوب این فیوضات را دریافت و جذب کرد."
ارتباط مریدی و مرادی آیت‌الله هاشمی با امام؛ یکی دیگر از موضوعات مورد تاکید آیت‌الله جوادی آملی بود که سابقه بیش از ۱۵ سال تلمذ و ۱۷ سال همراهی با مبارزه؛ آن هم در سطح مدیریت و راهبری؛ در شکل گیری شخصیت مرحوم هاشمی بسیار موثر بود.
آیت‌الله جو ادی آملی با تاکید بر وفاداری آیت‌الله هاشمی، به اندیشه‌های امام راحل؛ گفتند" ارتباط ایشان با امام، همانگونه که پیامبر اسلام با صحابه خود داشتند، تنگاتنگ و زبانزد بود. طهارت از شرق و غرب و اجتناب از خودبینی، اختلاف، کینه، افراط و تفریط، انحصارگرایی و بدبینی؛ از جمله خصایص و خلق و خوی هاشمی بود. امام(ره)، شاگرد خوبی به نام آیت‌الله هاشمی به جامعه، هدیه کرد. او در فقه و اصول، تدبیر و سیاست و طهارت، شدیدالقوی؛ بود و اساساً شخصیت و خلق و خوی ایشان، حول محور اعتدال، شکل گرفته بود."
وقتی این جملات را در وصف آیت‌الله شنیدم و انبوهی از ناملایمات سیاسی در حق ایشان در ذهنم رژه رفتند، به یاد آیت‌الله مظلوم شهید بهشتی افتادم و با خود گفتم: مگر می‌شود از آیت‌الله هاشمی گفت و از حلم و صبر مثال زدنی او در برابر سیل تهمت ها، اهانت‌ها و حتی فحاشی‌های جاهلان زمانه اش، نگفت؟ مگر می‌شود از آیت‌الله هاشمی گفت و از مظلومیت ایشان و سکوت معنادارش در مواجهه با نامهربانی‌ها و ناملایمات دوستان نادان و دشمنانش، نگفت ؟ مگر می‌شود از آیت‌الله هاشمی گفت و از شخصیت اعتدالیش که به قول خودش، از امام آموخته بود، نگفت؟
در همین فکر بودم که آیت‌الله جوادی آملی با تاکید بر تاسف خویش؛ گفت: "شخصیتی در قله باشد. (رئیس جمهور باشد رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام باشد) ولی به او اهانت کنند و تحمل کند؟" بار سنگین انقلاب را از قبل از پیروزی به دوش بکشد؛ فرمانده هشت سال دفاع مقدس باشد ( بارها به تعبیر رهبر انقلاب تا پای شهادت پیش رفته باشد) به او اهانت کنند؛ ولی با صبر و بردباری مثال‌زدنی، همه را به خاطر مصالح اسلام و وحدت نظام، تحمل کند؟"
گویا ذکر مسوولیت‌های خطیر امین امام و رهبری؛ آیت‌الله جوادی آملی را به یاد مدیریت‌های بی بدیل ایشان در دوره‌های مختلف انداخته بود که اضافه کرد:" آیت‌الله هاشمی، در زمان مسئولیت ریاست مجلس شورای اسلامی و دو دوره ریاست قوه مجریه، به خوبی امور مجلس و اداره کشور را به سامان رساند و در فراز و فرودهای انقلاب و بحرانهای کشور و در همه احوال، ناصح ملت، انقلاب و نظام بود." آیت‌الله جوادی آملی، با یادآوری برخی نصیحت‌های خیرخواهانه آیت‌الله هاشمی در مقاطع مختلف و بحرانهای گوناگون؛ در توضیح مفهوم ناصح در اسلام، افزود: ناصح بودن، یعنی جامه تقوا بر جامعه پوشاندن. جامه دری، ناصح، نیست .کسی که جامه بر پیکر عریان می‌دوزد، ناصح است، که این از خصوصیات مرحوم آیت‌الله هاشمی رفسنجانی بود".
آیت‌الله جوادی آملی که بسیار بیشتر از خیلی ها، از درد و رنج‌های آیت‌الله هاشمی در دوران ستم شاهی خبر دارد؛گریزی هم به شجاعت و سابقه مبارزاتی این مرد بزرگ در زندان‌های پهلوی و مبارزه با ساواک زدند و گفتند: "کسی که نترسد و قوی باشد، شدید القوی؛ وی را تربیت کرده است.مرحوم هاشمی توفیق داشت که جامع کرامات را یکجا داشته باشد و از محضر امام، فیوضات زیادی را بیاموزد. "ایشان به ضرورت حفظ میراث آیت‌الله هاشمی سفارش و تاکید نمودند و گفتند:" فکر و اندیشه اعتدالی او، برای حفظ انقلاب، کرامت و عظمت و شکوه این ملت بود.نه زیر بار زور و ظلم رفت و نه به کسی ظلم کرد. شناسنامه او، باید حفظ شود. هاشمی باید همواره به عنوان حافظ وحدت، یکپارچگی و انسجام جامعه و خط مشی اعتدال به جامعه معرفی شود."
آیت‌الله جوادی آملی، با تاکید بر حفظ مشترکات فراوان و ضرورت اجتناب از تفرقه و تشتت در جامعه هم فرمودند:" هیچ ملتی با اختلاف و تفرقه به مقصد نمی رسد. اگر خدای ناکرده اختلاف درجامعه‌ای رخنه کند؛ شکست قطعی است، هرچند جامعه، رهبری چون حضرت علی (ع) داشته باشد".
آیت‌الله جوادی آملی، با تشریح افکار و رفتار رئیس فقید مجمع تشخیص مصلحت نظام در بیش از۲۰ سال مدیریت و ریاست در این نهاد مصرح در قانون اساسی؛ گفتند: " آیت‌الله هاشمی رفسنجانی را باید شخصیت تاکید کننده بر مشترکات و اجتناب کننده از اختلاف و نزاع‌ها به جامعه معرفی کرد. ایشان خوب زندگی کرد، در زندگی تدبیر و طهارت داشت و سرانجام، خوب رحلت کرد و البته همواره زنده خواهد بود."
سخنان پایانی آیت‌الله جوادی آملی، از جنس توصیه و رهنمود برای خانواده ایشان وجامعه بود که فرمودند: "بزرگداشت شخصیت آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، احیای میراث انقلابی، فقهی، اخلاقی، فلسفی، نظامی و جهادی است که باید بیت محترم ایشان، جامعه و مردم ازآن به خوبی، صیانت کنند.
در پایان باید اذعان کنم که جامعیت سخنان آیت‌الله جوادی آملی و نگاه عمیق این فیلسوف و مفسر معاصر، به گونه‌ای بود که این مرقومه، مختصری در حد بضاعت اندک نویسنده، از سخنان جامع عرفانی و عاطفی ایشان، در تجلیل از شخصیت آیت‌الله هاشمی است که انشاءالله دبیر همایش بزرگداشت آن عزیز سفر کرده، در زمان مناسب، اقدام به پخش و انتشار کامل این سخنان خواهند کرد تا جامعه به طور کامل از شیوایی این سخنان و محتوای غنی آن، بیشتر بهره‌مند شوند. انشاءلله.
