حسین کیانی- سوم آذرماه سالروز رحلت آیت‌الله موسوی‌اردبیلی است. نگاهی اجمالی به زندگی پرفراز و نشیب وی، تفاوت او با دیگر مجتهدان هم‌نسلش را نشان می‌دهد. وی در سال‌های میانی دهه 30 و در شرایطی که خفقان کودتای 28 مرداد، کنش‌های مسالمت‌آمیز سیاسی چپ‌گرایان و ملی‌گرایان را به محاق برده بود، با همکاری در تاسیس نشریه «مکتب اسلام» جریان اسلام‌گرای حوزه علمیه را به سوی فعالیت‌های اجتماعی سوق داد. نشریه‌ای که با حمایت آیت‌الله‌العظمی بروجردی و تحت نظارت آیت‌الله شریعتمداری، با توجه به نسل جوان و پایگاه اجتماعی جریان‌های رقیب در دانشگاه‌ها سعی کرد ضمن تطبیق خود با مسائل مدرن، چهره‌ای پویا از فقه شیعی ارائه دهد. او در این اقدام از همراهی جمعی از فضلای حوزه، همچون سید موسی صدر بهره‌مند بود.
دیگر اقدام متمایز او را می‌بایست توجه به فعالیت‌های مولد اقتصادی دانست. وی با توجه به تجربه ناکارآمدی سیستم سنتی دریافت وجوهات در حوزه علمیه، با برخورداری از نذورات و انفاق متشرعان و بازاریان، به تاسیس کارخانه‌ای در اردبیل مبادرت ورزید که سود حاصله از آن در موسسه خیریه «مکتب امیرالمومنین» صرف کمک به نیازمندان و تهی‌دستان می‌شد. توجه به اقدامات سودآور و پرهیز از دخل و خرج کلاسیک خمس و زکات شرعی از تفاوت‌های بارز وی با فقیهان سنتی بود.
شاخصه دیگر نوگرایی آیت‌الله اردبیلی، توجه به تحزب و فعالیت سیاسی در قالب‌های تشکیلاتی مدرن بوده است. وی در سال 1357 همراه با شهیدان دکتر بهشتی و حجج اسلام باهنر، آیت الله خامنه‌ای و مرحوم هاشمی به تاسیس حزب «جمهوری اسلامی» همت گماشت و توانست جمعی از فعالان نواندیش و مردم‌گرای انقلاب اسلامی را متشکل نماید. هرچند فقدان آیت‌الله بهشتی مدیریت حزب را با مشکل مواجه کرد و از سوی دیگر می‌توان نسبت به حضور هم‌زمان آقای اردبیلی در منصب ریاست شورای عالی قضایی و حضور در شورای مرکزی یک حزب سیاسی نیز معترض بود. با این حال، حریص قدرت نبود و به همین دلیل اندکی پس از رحلت امام در سال 1368، از مقام خود استعفا داده و به قم مهاجرت کرد. او که سال‌ها در حوزه تلمذ کرده بود، بار دیگر به اصل خویش رجوع کرد، ردای سیاست از تن بیرون آورد و ردای مرجعیت پوشید.
آن‌چه امروز نام این فقیه را ماندگار کرده، تاسیس «دانشگاه مفید» است که از عملی‌ترین اقدامات در پیوند حوزه و دانشگاه بود. این دانشگاه با هدف رشد طلاب و محصلان دینی در علوم انسانی و آشنایی دانشجویان با مفاهیم و بنیادهای علوم اسلامی، به درک مشترک جامعه دانشگاهی و حوزوی از یکدیگر کمک کرده و توانسته به رشد مجادلات و مناظرات علمی با گرایش‌های مختلف سیاسی و اجتماعی یاری برساند.
اما متفاوت‌ترین اقدام آیت‌الله در ۱۰ خرداد سال ۹۱ بود. که در پایان درس خارج خود از مردم طلب حلالیت کرد. او صادقانه گفت:«اگر بنده کاری کردم که نباید می‌کردم و یا ترک فعلی کرده‌ام که باید انجام می‌دادم از همه عذر می‌خواهم. از همه حلالیت می‌طلبم. من از طرف خودم حرف می‌زنم به دیگران کاری ندارم. من از کارهای کرده و نکرده خودم نگرانم. اگر همه ما درست عمل کرده بودیم وضع این نبود. ولی گمان می‌کنم همه ما مسئولان، از سابق تاکنون، باید از مردم عذرخواهی کنیم. ضرورت این کار البته بر مسئولانی که در لباس روحانیتند بیشتر است».
منبع: روزنامه همدلی
