گزارش کارشناس وزارت راه و شهرسازی از نتایج اولیه زلزله استان کرمانشاه حاکی از آن است که در نتیجه این زمین لرزه پرتگاهی با ارتفاع بیش از سه متر، گسیختگی طولی و ممتد در امتداد بیش از چهار کیلومتر و در پهنای بیش از یک کیلومتر در سطح زمین ایجاد شده است.
به گزارش انتخاب، علی بیت اللهی - مدیر بخش زلزله و عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی - نتایج اولیه تحقیقات خود را اعلام کرد که بر اساس آن مشخص شد "جابجائی در جهت عمودی و ایجاد پرتگاه با ارتفاع بیش از سه متر، گسیختگی طولی و ممتد در امتداد بیش از چهار کیلومتر و در پهنای بیش از یک کیلومتر در سطح زمین، نتیجه رخداد زلزله کرمانشاه – سرپل ذهاب " بوده است.
بر اساس اعلام بیت اللهی، زلزله سترگ و کم سابقه در سوی غربی استان کرمانشاه، نزدیک نوارمرزی با کشور عراق، از زوایای مختلفی قابل تحلیل و ارزیابی است. مطمئنا در روزهای آتی تیم های تحقیقاتی، اجرائی و امدادی حاصل مشاهدات خود را با هدف انتقال تجربیان و درس آموزی از این رخداد طبیعی، به اشتراک خواهند گذاشت. در همین ارتباط تیم کارشناسی و تحقیقاتی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، متشکل از متخصصان زلزله، ژئوتکنیک، سازه، تاسیسات، مصالح و بتن، شهرسازی، حمل و نقل و مدیریت بحران، روز بعد از رخداد زلزله ۲۱ آبان ماه با بزرگی ۷.۳ به منطقه اعزام و از دیدگاه های مختلفی ابعاد حادثه را بررسی کردند.
مدیر بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی افزود: یافته ارزشمند و مهمی که در این نوشتار بطور مجمل به آن پرداخته می شود، مشاهدات گروه زلزله و ژئوتکنیک مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی(با همکاری مستمر و نزدیک همکاران اداره کل راه و شهرسازی استان کرمانشاه) از گسیختگی نادر و طویل و عریضی است که در پی وقوع زلزله با بزرگی ۷.۳ در اطراف رومرکز آن بوقوع پیوسته، می باشد. در شکل های زیر اثرات این گسیختگی سطحی که بصورت کششی و گاه رانش زمین در منطقه بوده، قابل مشاهده است. میزان جابجائی قائم طرفین گسیختگی در برخی از نقاط به بیش از ۳ متر نیز بالغ می گردد. طول گسیختگی برداشت شده حدود ۴ کیلومتر و پهنای زون گسیختگی که بصورت خطوط کم و بیش موازی و طویل است بیش از یک کیلومتر ثبت شده است. چنین رخنمونی از گسیختگی های خاک و لغزش سطحی در زمین در زلزله های پیشین ایران نادر می باشد. بدیهی است که این گسیختگی ها در اثر جنبش نیرومند زمین پدید آمده که نمود آن در سطح زمین و در لایه های سطحی بصورت گسیختگی های کششی و کنده شدن سطح زمین و جابجائی و پرتاب سنگ ها است.
این زون گسیختگی که در بر دارنده حرکات کششی لغزش در دامنه های خاکی نیز می باشد در ۱۰ کیلومتری شماشرق شهر سرپل ذهاب (خط مستقیم) واقع شده است و در مجاورت روستای مله کبود سمت شمالشرقی آن واقع است که جهت بازدید و شناسائی از روستای مله کبود واقع در ارتفاع ۷۶۰ متری از سطح دریا، در جهت شمالشرق تا ارتفاع ۱۷۰۰ متری، طول مسیری تقریبی دو کیلومتری را بصورت پیاده باید پیمود. مختصات جغرافیائی نقطه مرکز این زون گسیختگی بطول جغرافیائی ۴۵.۹۰۹ و عرض ۳۴.۵۳۶ درجه می باشد(شکل ۲ ).
امتداد گسیختگی شمال غرب – جنوب شرق بوده که در راستای گسل های منطقه است. این زون در ناحیه ای واقع می گردد که جانمائی پسلرزه ها نیز منطبق با آن می باشد.
تا لحظه تدوین این نوشتار، حدود ۷۵۰ پسلرزه در منطقه رخ داده است که براساس گزارش مرکز لرزه نگاری دانشگاه تهران، موسسه ژئوفیزیک، نقشه توزیع آن در شکل ۳ نمایش داده شده است.
به گفته بیت اللهی، در سمت شمال غربی زون گسیختگی و به سمت روستاهای تپانی، نوشیروان و سراب ذهاب، دشت ذهاب واقع شده است که احتمال می رود پهنه گسلی ذهاب نیز حدفاصل این دشت و ارتفاعات شرقی آن نظیر ارتفاعات شاه نشین که در پیشانی آن قلعه یزدگرد نیز واقع شده، باشد.
درسمت جنوب شرقی و در مجاورت آبشار ریژاوو یا آبشار پیران (حوالی روستائی به همین نام) پرتگاه های مرتفعی وجود دارد که اثر گسل های با راستای شمال غرب – جنوب شرق منطقه و از ان جمله پهنه گسلس ذهاب را نشان می دهد(شکل ۴).
آنچه واضح است، منطقه مورد بحث در این نوشتار، یکی از عمده ترین کانون رهائی تنش تکنونیکی منطقه در زلزله ۷.۳ کرمانشاه – سرپل ذهاب بوده و در این منطقه علاوه بر گسیختگی های خاک، از جا در آمدن سنگ ها، کنده شدن و متلاشی شدن زمین علاوه بر گسیختگی هایی که حالت رانش زمین را متصور می سازند، مشهود است. همچنین امتداد طویل گسیختگی و انطباق آن با پخش شدگی پسلرزه ها و جهت گسله های شناخته شده منطقه نشان میدهد که گسل مسبب زلزله نیز در هیمن راستا جابجائی عمده داشته و بیشترین اثرات جنبش زمین نیز در این مناطق رخ داده است(شکل ۵).
با رخداد زلزله به بزرگی ۳/ ۷ در نواحی مرزی ایران و عراق، علاوه بر استان‌های غربی کشور همچون کرمانشاه، کردستان و ایلام، زلزله در تهران، استان لرستان و چندین استان دیگر کشور از یک طرف و در کشورهای کویت، ارمنستان، آذربایجان، گرجستان، عربستان، قطرو چند کشور دیگر بر طبق گزارش خبرگزاری ها نیز احساس شده است که بدون تردید معرف میزان انرژی آزاد شده در اثر زلزله کرمانشاه بوده، و اثر آن بر لایه های سطحی نظیر آنچه که در شکل های این نوشتار نشان داده شد، حیرت آور است.
