فرهاد اصلانی: کلمه "فتنه" بدلیل شبهه سیاسی از سریال مختارنامه حذف شد

فرهاد اصلانی با خبرگزاری فارس مصاحبه ای کرده است که متن آن در پی می آید.

**زمانی كه حضور در سریال «مختارنامه» به شما پیشنهاد شد، چقدر نسبت به «ابن زیاد» آشنایی داشتید و از چه منابعی برای شناخت بیشتر این شخصیت استفاده كردید؟

-برخی رل‌ها هستند كه برای ایفای آن بازیگر نمی‌تواند تحقیق نكند و خود پرسوناژ بازیگر را به سمت تحقیق سوق می‌دهد تا آن را بشناسد. من هم بابت این كار مطالعه بسیاری داشتم و منابع مذهبی موجود و در دسترس را مورد مطالعه قرار دادم كه كمك بسیاری به من كرد و فضا و ادبیات كار را بدست آوردم. البته نمی‌توانم سناریوی فوق‌العاده آقای میرباقری را هم انكار كنم. كامل بود برای این نقش. تحقیقات به خود من كمك می‌كرد، ولی سناریو تمام حرف‌ها را زده بود و از تمام زوایا به شخصیت ابن زیاد پرداخته شده بود. آنچه هم در این میان من مطالعه كردم، برای رفع دل نگرانی‌های خودم بود كه جمله‌ای كه ادا می‌كنم با یك فهمی ادا شود كه از دریچه ذهن خودم باشد و فقط محفوظات نباشد تا به بار بنشیند و خوشبختانه چنین اتفاقی هم افتاد.

**مشكلی برای بازی كردن این نقش منفی نداشتید؟

-من به عنوان بازیگر نباید عقاید خود را در كار دخالت بدهم. وقتی به من كاری را در حوزه‌ای پیشنهاد می‌دهند، امكان دارد در هر سلیقه‌ای باشد و ربطی به نگاه شخصی من ندارد. من فقط تلاش می‌كنم تا نقشم را قابل دفاع بازی كنم.

** نمی ترسیدید این شخصیت حقیقی تاریخی با پیشینه‌ تلخ و سیاهی كه در ذهن مردم ما دارد، گریبانگیر شما شود و الی الابد به نام ابن زیاد شناخته شوید؟

-موضوعات تاریخی این چنینی باید از شكل تابو درآیند و باید پیرامون آنها حرف زد و بحث كرد. اینها مساله بدی نیست و باعث زنده شدن مفاهیم به شكل امروزی می‌شود. ما اگر بخواهیم از این رل‌ها بترسیم، آن وقت هیچ وقت نمی‌توانیم درباره‌شان حرف بزنیم و به نظر من آن وقت نمی‌توانیم عنوان بازیگر را داشته باشیم. یك بازیگر باید به تمام رل‌هایی كه به او پیشنهاد می‌دهند فكر كند و مهم نیست چه عقیده‌ای دارد.
فكر كنید كه به من یك فیلمنامه قابل قبول انسانی كه حرف خوبی می‌زند از كشورهای خارجی پیشنهاد بدهند وقتی به شرایط ملی و مذهبی من كاری ندارد، می‌توانم حضور در آن را بپذیرم ولی اگر بخواهم در یك جغرافیای محدود با علایق محدود كار كنم، دیگر نمی‌توانم نام خود را بازیگر بگذارم، چون بازیگری تعریف مشخص دارد.
در این میان می‌توانم به یك خاطره اشاره كنم، یك روز فردی در خیابان به من گفت كه من عاشق امام حسین (ع) هستم ولی دمت گرم! فكر می‌كنم پارادوكس خوبی در این جمله بود و از شنیدن آن كیف كردم. این مختصرترین، مفیدترین، ساده ترین و زیباترین تعریفی بود كه از ایفای نقش من شد.

**در كنار بازی بسیار قوی شما، بخش‌های منفی و قساوت زندگی ابن زیاد بسیار خوب تصویر شده بود ولی صحنه مجازات این شخصیت بسیار كم و خنثی بود و می‌توان گفت دل مخاطب را خنك نكرد، چرا؟

-در روایت‌هایی كه خوانده‌ام، می‌گویند كسی را كشتیم كه سرش بوی خوبی می‌داد. نمی‌توانم خیلی درباره‌اش حرف بزنم و دلیلش را بگویم. شاید شرایط تولیدی اجازه نداد و فرصت نشد كه در این باره از آقای میرباقری بپرسم.

**یعنی این بخش‌ها در پخش حذف شد؟

-نه، این طور نبود و تمام حذفیات مربوط به نقش من در حد چند كلمه بود. مردم كوچه و بازار و اهل فن نیز در این زمینه سوال داشتند كه من دقیق نمی‌توانم حرفی بزنم و در حوزه كارگردانی است. فكر می‌كنم كه این نوع پایان بندی نظر كارگردان بوده است.

**فكر نكردید كه با این شیوه ذهن مخاطب درگیر این مساله شد و ابن زیاد مختارنامه نیمه كاره ماند؟

-كار به قدری وسیع و جالب بود كه هر فرصت كوچكی كه برای هر بازیگری بود امكان خوبی بود و من در مجموع احساس خوبی از این حضور داشتم.

**سریال به واسطه زمان تولید طولانی با فاصله روی آنتن رفت، حال كه بازی خود را می‌بینید برایتان رضایت بخش است؟

-بله. خوشبختانه این كار از جمله اتفاقات نادری بود كه در زندگی من افتاد. وقتی از كاری فاصله بگیرم، ذهنم رشد می‌كند و بیشتر مطالعه می‌كنم. شاید دیگر آن اجرا را نپسندم و از آن فاصله بگیرم. اما در این كار مشخصا بعد از مدت زمان طولانی كه پخش شد، فكر می‌كنم بهترین انتخاب‌ها را در اجرا داشتیم. هم من و هم آقای میرباقری.

**از طراحی گریمتان راضی بودید؟

-در طراحی صورت گرفته یا باید به صورت مصنوعی ریش می‌گذاشتم كه خیلی آن را نمی‌پسندیدم و یا اینكه خودم ریش بگذارم. به دلیل اینكه تصمیم گرفتم در زمان حضور در این پروژه در اثر دیگری ایفای نقش نكنم، بنا بر این تا جایی كه مقدور بود از امكانات صورت خودم استفاده كردم اما در دوران پیری دیگر این امكان میسر نبود و با گریم مرا پیر كردند. من گریم خیلی كمی داشتم.

**چرا ابن زیاد در فاصله جوانی تا پیری هم از سریال حذف شد؟

-به نظر من این مساله اقتضاء داستان بود و همین اندازه باید نشان می‌داد. این قصه داستان‌های مختلفی را روایت می‌كرد كه محور اصلی آن مختار بود و مسیری كه سریال رفته درست است. البته این شخصیت، شخصیتی بود كه احتمال این وجود داشت زمانی كه نیست مخاطب دنبالش بگردد.

** در بیان دیالوگ‌ها دستتان باز بود یا كاملا مطابق فیلمنامه پیش رفتید؟

-دیالوگ‌ها آنچه بود كه در فیلمنامه بود. فقط یك كلمه بود كه كمی سیاسی بود. من چندین بار كلمه «فتنه» را گفته بودم كه به دلیل ایجاد شبهه سیاسی كلمه «فتنه»، پسندیده نبود ابن زیاد آن را بگوید و به همین دلیل آن یك كلمه حذف شد.

**دلیل ماندگاری نقش شما چه بود؟ بازی شما، كارگردانی میرباقری و یا حضور سایر بازیگران؟

-ابن زیاد شخصیت تاثیرگذاری در تاریخ بوده است. كارگردان با شناخت مقتدرانه‌ای این را به تصویر كشید و ما هم فكر می‌كنم فقط دلمان را به كار بردیم و مجموع این عوامل باعث شد تا كار ماندگار شود.

**بازخوردهایی كه تا به حال آن مواجه بوده‌اید چه بوده است؟

-برای من خیلی جالب بود كه برخی‌ها ادعا می‌كنند كه جامعه از بحث‌های مذهبی اشباع شده است، در حالی كه مردم به دقت پی گیر سریال مختارنامه هستند و مشتاقانه آن را تعقیب می‌كنند. فكر می‌كنم به دلیل این بوده كه روایت قابل قبول، صحیح و به روز شده‌ای بوده است و مردم را درگیر می‌كرد و همه این اشتیاق حاصل جسارت و هوش میرباقری بود.
در ابتدا به ساكن این شائبه به وجود می‌آید كه خوب حالا قصه مختار در این سریال مطرح می‌شود كه چه؟ ولی در زمان پخش هر كسی بهره خود را از كار برد و بازخورد مثبت آن در قشر جوان كه اصلا تصور نمی‌كردم این قدر پی‌گیر باشند و هفتگی آن را دنبال كنند، بسیار خوب بود.

** كدام بخش سریال را بیشتر دوست داشتید؟

- برای جزء به جزء آن زحمت كشیدم و این طور نیست كه بخشی را بیشتر دوست داشته باشم، تمام خاطرات «مختارنامه» جزء بخشی از زندگی من هستند.

**قبل از شما شخصیت ابن زیاد را بازیگران دیگری نیز ایفا كرده‌اند، مخاطب آشنایی ذهنی با این نقش داشت، تلاش شما برای تكراری نشدن آن چه بود؟

-خیلی خوشحال كننده است كه یك رل را بازیگر دیگری نیز ایفا كرده باشد. برای من هم جای سعادت بود كه در دهه 80 ابن زیاد را در فضا و امكانات الان و كارگردانی میرباقری ایفا كنم و كسانی نظیر مرحوم مقبلی، مرحوم سعیدی و آقای فرهنگ با تمام شعور و دانش خود كارشان را انجام داده‌اند و كارشان بسیار ارزشمند و در جای خود بسیار عالی است.
برای من و هر بازیگر دیگری ایفای یك نقش پر و پیمان تاریخی بسیار خوشایند است. من چهار سال درگیر ساخت این سریال بودم و خوشحالم كه این امانت به سلامت رسید و از این كه ما دچار آسیب نشدیم، خداوند را سپاسگزارم.
وقتی همه فكر و ذكر خود را برای انجام یك كار می‌گذاری و منتظری نتیجه‌اش بیاید، وقتی كار خوب باشد بسیار عالی است و به نظر نمی‌آید در عمر هر بازیگری بیش از دو الی سه بار ایفای چنین نقش‌هایی اتفاق بیافتد. برای من هم سعادت بود. چون انجام چنین كارهایی با چنین وسعتی از ابتدا كه سر پا می‌شوند تا زمانی كه انجام شوند و به سرانجام برسند و جماعت برای انجام آن مجاب شوند بسیار زمان بر است و برای بازیگر جای بسی خوشحالی است كه در چنین آثاری حضور داشته باشد.
انصافا همه نسل های بازیگری ایران در آن حضور داشتند. همه این مسائل سرشار از لذت و هیجان است. خود این درام نیز برای كسانی كه در آن دقیق می‌شدند درك و دانش به دنبال می‌آورد.

** شما زمان ساخت مختارنامه در اثر دیگری حضور نیافتید، آیا این مساله خواسته آقای میرباقری بود یا خودتان علاقه داشتید؟

-خیر. مختارنامه كار خیلی سخت بود و نمی‌شد كه هم‌زمان با آن به دنبال كار دیگری رفت. اگر چنین اتفاقی می‌افتاد غلط بود. من در فصلی كه باید تمركز می‌كردم این كار را نكردم چون خوب و شایسته نبود كه تمركزم را از این رل از دست بدهم و بسیار به كار لطمه می‌خورد.

*بخش‌هایی نظیر بیماری ابن زیاد و یا درگیر توهم شدنش در سال‌های پیری منطبق با واقعیت بود یا تخیل كارگردان؟

-حتما آقای میرباقری از فانتزی و تخیل خود برای این كار استفاده كرده و جاهایی را درشت‌تر كرده، مانند توهم یا مریضی‌اش. ممكن است كه شكلش این طور نباشد ولی در كتب تاریخی وجود دارد كه ابن زیاد در مقطعی مریض بوده، در كل این ماجراها در خدمت جریان كلی سریال بود.

** بخش مذهبی اثر، توقعات را برآورده كرده است؟

ما افرادی كه در حوزه مذهب علم‌جویی می‌كنند در مملكت‌مان كم نداریم و خوشبختانه سریال توانسته نظر این گروه را به خود جلب كند.
اگر برای من هم این‌گونه نبود این همه روی آن وقت نمی‌گذاشتم و درس‌های بسیاری از آن گرفتم.

**در حال حاضر فیلم سینمایی سیزده 59 با حضور شما روی پرده سینماهاست، آیا این فیلم توقع‌تان را برآورده كرد؟

-این فیلم، فیلم خوب و دردمندانه‌ای است، كار صادقانه و قابل قبولی است و خوبی‌هایش به بدی‌هایش می‌چربد. دعا می‌كنم كه اتفاق خوبی برای آن بیافت