رنجي كه از زبان انگليسي مي بريم

 سيامك كريمي در اعتماد نوشت:  امروز وضع هر جا و هركس كه كساد باشد، وضع آموزشگاه هاي زبان سكه است. صف هاي طولاني، وعده هاي ثبت نام بلندمدت و مشتريان دست به نقد، بهترين گواهان خوان پرنعمت اين قسم آموزشگاه ها هستند. اگر چه علم اندوزي، خاصه فراگيري زباني كه پسوند بين المللي بودن را با خود يدك مي كشد، امري ستودني است اما يادگيري زبان انگليسي براي مردمان جامعه يي كه به انگليسي دست وپاشكسته شهره اند، داستاني ديگر دارد. ميل وافر ما به فراگيري زبان كه به بهترين وجهي خود را در «مد دانستن زبان انگليسي» لو مي دهد، همان راه خلاص شدن از اينجا و رفتن به آن جاي از اين جا بهتر است.

 اين «ميل مد نما» آن جا كه خود را در برابر سختي هاي خاص سفر هميشگي به كشوري ديگر، روبرو مي بيند دود مي شود و به هوا مي رود: «چند ترم بيشتر زبان نخواندم، چون ديدم فلان كشور مدركي مي خواهد كه من ندارم.»، «پول رفتن به آنجا را نداشتم و بي خيال زبان شدم.»... در كنار همه اينها، تحليل اينكه چگونه جهان پسامدرن مرزها را پاك مي كند اما جلوتر از آن مرزهاي ضخيم تري مي كشد تا برخي ها را به واسطه داغ «مهاجران غيرقانوني» از خطر برخي ديگر نجات دهد، يا اينكه چه مي شود كه ما دست از سرزمين آبا و اجداديمان بشوييم و با پذيرش سنگيني نگاهي كه دايما «بيگانه جهان سومي» را مي پايد از آنچه هيولايي چند سر مي بينيمش رها شويم، فضا و مجال ديگري مي طلبد.

    1) كتاب هاي «Interchange» كه براي سال ها پرفروش ترين كتاب آموزش زبان انگليسي در كشور و يگانه منبع آموزشگاه هاي زبان به شمار مي رود، يكي از ابتكارات انتشارات «كمبريج» است تا بتواند به زعم خود زبان انگليسي را «جهان گير» كند. به واقع هدف مولفان اين كتاب آن بوده است كه زمينه يي از يك زبان و لهجه واحد ايجاد كنند تا يك نفر در اين سر دنيا بتواند با نفري ديگر در آن سر دنيا ارتباط بگيرد. به روايت بسياري از اساتيد آموزشگاه ها، مجموعه كتاب هاي Interchange با در اختيار داشتن به روزترين متدهاي تدريس، فراگيري زبان انگليسي را جذاب و تسهيل كرده است. با وجود اين، به نظر مي رسد كه مجموعه كتاب هاي Interchange به ميانجي همين روش ها و متدهاي علمي و دقيق، علاوه بر كمك به يادگيري و انتقال زبان خارجي، دست اندركار انتقالي ديگر نيز هست.

به واقع اين مجموعه مي كوشد تا از طريق «گفت وگو» (Conversation) و پرداختن به برخي واقعيت ها، فرآيند يادگيري زبان را براي زبان آموزان ملموس كند. نكته قابل تامل اما در گرو همين گفت وگوها و واقعيت هاست. اين گفت وگوها برگرفته از دو يا چند شخصيت فرضي غربي عمدتا امريكايي و به ندرت امريكاي لاتين و آسياي شرقي است. در نتيجه آنچه كه ميان اين شخصيت هاي فرضي درمي گيرد، بالطبع گفتارها و مفاهيمي غربي است. در اين محاورات كلوب ها، برخي مشاغل پاره وقت، فروشگاه ها، برنامه هاي راديويي و تلويزيوني، عادات غذايي، نحوه پوشش و مواردي از اين دست كه به جوامع غربي اختصاص دارند- و كمتر نمونه يي از آنها را مي توان در اينجا ديد- معرفي مي شود تا زبان آموز بتواند از طريق آنچه كه به تصوير كشيده شده معنا و ساختار زبان جديدي كه درصدد يادگيري آن است را دريابد. براي آنكه «خريدار» زبان، توانايي فهم و مكالمه درباره چگونگي خريد و فروش را به دست آورد، شمايي از يك فروشگاه غربي با تمام ضمايمش معرفي مي شود، براي آنكه با اسامي انواع فيلم ها و موسيقي ها آشنا شود. زندگينامه خوانندگان و بازيگران غربي چون «كريستن آگيلرا»، «سلن ديون»، «بريتني اسپيرز» و... بر صفحه آمده اند و براي آنكه بر معرفي خود و خانواده تسلط يابد، ساختار جمعيتي و ارزش هاي خانوادگي برخي كشورهاي غربي با نگاهي همدلانه عرضه شده است. به اين ترتيب زبان آموز به موازات يادگيري تلفظ برخي از كلمات، با فرهنگ حاكم بر جوامع غربي نيز آشنايي پيدا مي كند و دست بر قضا از آن جا كه انتقال فرهنگ از اين طريق در نگاه نخست نه چندان به چشم مي آيد و نه چندان پر طمطراق و چشم زننده است مي تواند به خوبي كار خود را بكند و كانوني شود. گويا تدقيق و تعمق بر واقعيت هايي كه مجموعه Interchange به مدد آنها در شرف جهاني كردن زبان انگليسي است، معناي حقيقي آنچه كه به عنوان فلسفه اين مجموعه كتاب ها معرفي شده است را نشان مي دهد. «فلسفه اين مجموعه ها اين است كه انگليسي زماني به بهترين وجه يادگرفته مي شود كه براي ارتباطات معنا دار به كار رود.» اين همان عبارتي است كه در پشت جلد تمام كتاب هاي Interchange نقش بسته است. به اين ميانجي و با آن واقعيت هايي كه كتاب به مدد آنها مي كوشد انگليسي را «به بهترين وجه» انتقال دهد، بايد اذعان داشت كه هر آنچه كه از دايره واقعيت هاي پرداخته شده اين كتاب ها بيرون مي ماند فاقد «معنا» براي توجه است.

    2) مطمئنا سربرآوردن فرهنگ و منش رفتاري غرب از كلاس هاي زبان آموزي، براي مسوولان كشوري كه سال هاست منادي مبارزه با نفوذ و سلطه فرهنگ غرب و يكسان كردن هرگونه تمايز و تفاوت محلي بوده هراس آور است: اينكه چگونه، آنچه را كه از در بيرون كرده اند به هزار ترفند از پنجره داخل مي آيد. بر مبناي همين ايده، اين كتاب ها نيز مورد بازبيني قرار گرفته اند تا هر چه كمتر ارزش هاي غير خودي را انتقال دهند. با اين وجود، تلاشي كه در اين راه خرج شده است يا از سر ناچاري بوده يا از سر انتخاب نادرست هدف. هر جا كه علل اجتماعي و احيانا سياسي رويكرد به فراگيري زبان انگليسي را به زمين نهيم، اين جا ديگر بايد از آن سراغ گرفت. با تبري جستن از آن دسته استدلال هاي سخيف و مبتذلي كه يادگيري زبان عربي را با به هم دوختن آسمان و ريسمان هايي از داده هاي غريب تاريخي و نگاه هاي نژادپرستانه تكفير مي كنند، بايد اذعان داشت آن جامعه يي كه نظام آموزشي آن، دانش آموزان را براي نخستين بار در دوره راهنمايي با زبان انگليسي آن هم با قواعد خسته كننده يي آشنا و پنج، شش سال بعد آنها را با مجموعه يي فقير از دم دستي ترين لغات آن هم با تلفظاتي بهت آور رها مي كند - در كنار برخي ديگر از دلايل- بايد چنين حملات اگر چه زيرپوستي اما فلج كننده يي به فرهنگ خود را به نظاره نشيند.