بغضی که در «پلاسکو» شکست

ساعت ۷:۵۹ صبح روز پنجشنبه ساختمان 56 ساله پلاسکو با 17 طبقه واقع در چهاراه استانبول که به‌عنوان اولین ساختمان مرتفع و مُدرن ایران محسوب می‌شد به کام شعله‌های آتش رفت و برغم تلاش آتش نشانان و اطفای حریق در ساعت 11:15 دوباره این ساختمان شعله‌ور شد و لحظاتی بعد به طور کامل فروریخت. این حادثه بار دیگر زنگ خطر ناایمن بودن ساختمان‌های بلند و فرسوده پایتخت را به صدا درآورد؛ زنگ خطری که درمیان بغض سخنگوی آتش‌نشانی نیز مطرح شد؛ «تا کی به خاطر بی‌احتیاطی چند نفر قرار است دیگران به ویژه نیروهای آتش نشانی تاوان بدهند».

هنوز هم ساختمان‌های بلند تجاری بسیاری همچون بازار رضا مروی که بر اساس اعلام سازمان آتش نشانی در رتبه بندی ساختمانهای تهران از نظر ایمنی رتبه سوم را اخذ کرده و پاساژ علاء الدین که بارها درباره نا ایمن بودن آن تذکر داده شده است ایمنی شهروندان تهرانی را تهدید می‌کنند و بی‌تردید رشته دراز ایمنی ساختمان‌های بلند تهران به ریزش پلاسکو ختم نمی‌شود.

در حالی که در دویست و نود و یکمین جلسه شورای شهر تهران و در جریان بررسی لایحه توسعه و بهبود خدمات ایمنی و آتش نشانی، بررسی ایمنی ساختمان‌های پرخطر در پایتخت به صورت سالانه به تصویب رسید اما شاید تعداد زیاد این ساختمان‌ها در پایتخت باعث شد این مصوبه شورا تاثیری در کاهش خطر در کمین تهران نداشته باشد.

معصومه آباد رئیس کمیته ایمنی شورای شهر، ضمن قرائت مفاد این لایحه گفته بود: سازمان آتش نشانی روزانه ۳۰۰ حریق را در سطح شهر تهران مهار می‌کند که نشان دهنده حجم فعالیت این سازمان و قابل تقدیر است. یکی از مواردی که همواره باید مورد بررسی قرار گیرد ایمنی ساختمان‌ها است که بر این مبنا ما ساختمان‌ها را به سه دسته پر خطر، میان خطر و کم خطر تقسیم بندی کردیم.

رئیس کمیته ایمنی شورا افزود: روح این لایحه بر اساس استانداردسازی بررسی ایمنی ساختمان‌ها است و ما سعی کردیم آیین نامه‌هایی را که سازمان آتش نشانی بر اساس تجربه در بررسی ایمنی ساختمان‌ها به کار می‌گیرد، در قالب استانداردهای جهانی تدوین کنیم.

اخطارهای آتش نشانی برای ساختمان‌های ناایمن پایتخت ضمانت اجرایی ندارد

رئیس کمیته ایمنی شورای شهر نسبت به ضمانت اجرایی نداشتن اخطارهای سازمان آتش نشانی انتقاد کرد و افزود: بر اساس آمارهای ارائه شده از سوی سازمان آتش نشانی، بیشترین حوادث پایتخت در مناطق 4، 12، 14، 18 و ... رخ می‌دهند. متاسفانه در هنگام دریافت پایان کار استعلام ایمنی دریافت نمی‌شود.

آباد با بیان اینکه پس از حادثه خیابان جمهوری، سازمان آتش نشانی بازدیدهای مکرری از ساختمان‌های پایتخت داشته و به ساختمانهای ناایمن اخطار داده است، گفت: همچنین سازمان آتش نشانی رونوشتی از اخطار به ساختمان‌های ناایمن را به دادستانی فرستاده که برابر شاخص‌های ساختمان‌های غیرایمن با آنان برخورد کند، اما جدیدا قوه قضاییه طی نامه‌ای به آتش نشانی عنوان کرده که نامه‌هایش ضمانت اجرایی ندارد و تنها کار قوه قضاییه را اضافه می‌کند.

بارها درباره ایمنی "پلاسکو" هشدار داده بودیم

تنها در مورد ساختمان پلاسکو به عنوان شاهدی بر بی‌توجهی مسئولان ذیربط به خطر ناایمن بودن ساختمان‌های پایتخت، توجه به گفته‌های سخنگوی سازمان آتش نشانی قابل تامل است.

سید جلال ملکی، سخنگوی سازمان آتش نشانی، گفت: پیش از این عوامل آتش نشانی بارها نسبت به وضعیت ایمنی ساختمان پلاسکو اطلاع رسانی کرده و هشدار داده بودند. متاسفانه داخل این ساختمان و راه پله‌های آن مملو از اجناس بوده و اصول ایمنی در آن رعایت نشده بود.

وی افزود: بر این اساس ساختمان‌های پر خطر هر ساله، میان خطر سه سال یکبار و کم خطر ۱۰ سال یکبار مورد بررسی ایمنی قرار می‌گیرند.

سازمان آتش‌نشانی که از سال 1388 طرح رتبه‌بندی ساختمان‌های تهران را براساس درجه ایمنی و میزان مقاومت آنها در برابر حوادث طبیعی در دستور کار قرار داده بود، اکنون نتایج این مطالعات را منتشر کرده که نشان می‌دهد در حال حاضر 120 ساختمان امن در پایتخت وجود دارد که از این تعداد فقط دو ساختمان حائز درجه 1 شده‌اند و مابقی به لحاظ میزان ایمنی در درجه‌های دو و سه قرار دارند.

به گزارش ایسنا، بر اساس اعلام سایت شهرداری تهران در طبقه‌بندی ساختمان‌های ایمن، 108 ساختمان در لیست ساختمان‌های درجه 3، 10 ساختمان در رتبه 2 و دو ساختمان در رتبه1 قرار گرفته‌اند.

اغلب ساختمان‌های ناامن که از 100 نمره کیفی، کمتر از 50 نمره را دریافت کرده‌اند، شامل برج‌های مسکونی – ساختمان‌های بیش از چهار طبقه - می‌شوند که برخلاف ساختمان‌های کوتاه مرتبه، از حساسیت بالایی در مواجهه با حوادث طبیعی برخوردارند، اما امکانات اولیه مقابله با حوادث در این ساختمان‌ها به چشم نمی‌خورد.

120 ساختمان پایتخت از نظر ایمنی و رعایت حداقل استانداردهای کیفی از معاونت حفاظت و پیشگیری سازمان آتش‌نشانی تاییدیه گرفتند. این در حالی است که از میان این ساختمان‌ها هیچ یک موفق به اخذ درجه ممتاز رعایت نکات ایمنی نشده‌اند و تنها دو ساختمان در کل مناطق تهران دارای درجه کیفی 1 هستند و بیش از 90 درصد ساختمان‌ها فقط حداقل‌های ایمنی را دارا هستند.

در این طرح ساختمان‌ها براساس شرایط ایمنی به چهار درجه ممتاز (سبز)، درجه یک (آبی)، درجه دو (زرد) و درجه سه (قرمز) تقسیم‌بندی می‌شوند. علاوه بر این برای اینکه ساختمانی در درجه ممتاز قرار بگیرد از بین 40 شاخص تعیین شده که هر کدام امتیازهای متفاوتی دارند، باید در کل، 91 تا 100 امتیاز را دریافت کند. هم‌چنین برای درجه 1 بین 81 تا 90 امتیاز، درجه دو 71 تا 80 امتیاز و درجه سه بین 61 تا 70 امتیاز باید دریافت شود. اما شاخص‌های ایمنی تهیه شده برای ارزیابی ساختمان شامل 40 بند است که مهم‌ترین آنها مربوط به رعایت نکات ایمنی لازم در خصوص راه‌های خروج اضطراری، استفاده از مصالح ساختمانی استاندارد، تایید نقشه‌های ایمنی توسط سازمان آتش‌نشانی و ... است.

اقبال شاکری رییس کمیته عمران شورای شهر تهران نیز با تاکید بر اینکه ساختمان علاءالدین فاقد استحکام و مجوزهای ایمنی است افزود: این ساختمان پایان کار ندارد و حق کسبه را نیز رعایت نکرده است و امیدواریم دیوان عدالت اداری مجدداً رأی به قلع و قمع این پروژه بدهد.

حادثه امروز ساختمان پلاسکو ماحصل بی‌توجهی به تذکرات ایمنی آتش نشانان و کارشناسان ایمنی بود

رییس کمیته عمران شورای شهر تهران گفت: بارها آتش نشانی، اعضای شورای شهر تهران و کارشناسان ایمنی نسبت به ناامن بودن این ساختمان تذکر دادند و امروز شاهدیم بی‌توجهی به تمام این تذکرات جان انسان‌های بی‌گناه را گرفت. ساختمان‌های خیابان‌های جمهوری به دلیل انباشت تجهیزات کارگاهی و بارگذاری بیش از حد جمعیت از ناایمن‌ترین نقاط شهر تهران هستند که روزانه جان شمار قابل توجهی از جمعیت را که در این فضاها تردد می‌کنند، تهدید می‌کنند. ساختمان پلاسکو همچون ساختمان علاءالدین و دیگر بناهای تجاری که نه ایمنی لازم را دارند و نه از تجهیزات امدادی استاندارد برخوردار هستند، آمادگی ایجاد بحران‌های شهری را دارند.

وی خاطرنشان کرد: تا دیر نشده باید این بناهای خطرناک را پلمب کنیم.

شاکری با اشاره به اینکه شهردار تهران بلافاصله پس از وقوع حادثه در ساختمان پلاسکو حاضر شده است، گفت: متاسفانه باوجود تلاش آتش نشانان، به دلیل فرسودگی بنا شاهد ریزش ساختمان پلاسکو بودیم و فاجعه دیگری رخ داد.

نمی‌خواهیم مردم را نگران کنیم اما حادثه در کمین ساختمان‌هایی همانند علاء الدین هم هست

سخنگوی شورای شهر تهران نیز با اعلام اینکه بی‌توجهی‌ها به معضل بافت فرسوده تهران به ویژه در بخش مرکزی شهر از سوی دولت امروز فاجعه به بار آورد، گفت: یکی از الزامات شهر تهران نوسازی بافت فرسوده است که در این راستا شهرداری تهران در سالهای اخیر با ارایه تسهیلات در مسیر حذف این معضل گام برداشته اما در بدنه دولت نوسازی بافت ناپایدار تهران روند بسیار کند و نزدیک به صفر داشته است. برغم تمام تذکرات اتش نشانی درباره خطرات ساختمان پلاسکو، شاهد تداوم فعالیت کسب و کار در این ساختمان بودیم. درست است که نمی‌خواهیم با برخوردهای خشن مانع از کسب و کار شهروندان در ساختمان‌های مشابه پلاسکو شویم اما ایمنی موضوع مهمی است که بی‌توجهی به آن فاجعه به بار می‌آورد.

وی با بیان اینکه اعضای شورای شهر تهران قصد ایجاد نگرانی در ذهن شهروندان ندارند، ادامه داد: ساختمان‌های مشابه ساختمان پلاسکو در بافت فرسوده مرکز شهر تهران بسیارند. از همین رو است که توجه به نکات ایمنی بیش از هر زمان دیگری الزامی است. یکی از معضلات اصلی بافت فرسوده نبود دسترسی پذیری و پایین بودن امکان ارایه خدمات ایمنی است. معضلی که بی‌شک در کمین ساختمان علاءالدین نیز قرار دارد.

تقی پور ناایمن بودن ساختمان پلاسکو و بی توجهی به اخطارهای داده شده از سوی آتش نشانان را دلیل اصلی حادثه فروریختن عنوان کرد و گفت: باوجود اینکه در نص صریح قانون اعلام شده دولت موظف به نوسازی بافت ناپایدار و فرسوده شهر تهران و سایرکلانشهرهاست، اما همچنان شاهد بی‌توجهی‌هایی هستیم که فاجعه بار هستند.

شاید با کمی دقت حادثه پلاسکو قابل پیش بینی بود؛ همانطور که حادثه احتمالی ساختمان‌های ناایمنی چون علاءالدین امروز قابل پیش‌بینی است. شاخص‌های ناامنی تهران را هم می‌توان از تحقیقاتی که خود شهرداری طی سه سال گذشته از سوی سازمان آتش نشانی انجام داده احصا کرد و براساس آن به برآیندی تلخ و نگران کننده از آینده شهر تهران رسید.

امید است حادثه دلخراش ساختمان پلاسکو که روزی ساختمان مرتفع و مُدرن ایران بوده، آغازی برای چاره اندیشی ساختمان‌های فرسوده و ناامن تهران باشد. با این وضعیتی که شهر تهران در ایمنی ساختمان‌ها دارد، باید برای مقابله با ساخت و سازهای غیرمجاز قاطعیت بیشتری اعمال شود و نباید برای درآمدزایی بیشتر از ایمنی شهر بیش از این چشم پوشی کرد تا شاید رشته دراز اتفاقات تلخ ساختمان‌های پایتخت با تجربه تلخ پلاسکو پاره شود.