پایگاه خبری تحلیلی انتخاب (Entekhab.ir) : * مجيد ميرعلي کاخکي
«نفقه» در لغت به معناي هزينه و مايحتاج است و در اصطلاح چيزي است که
براي گذران زندگي مورد نياز است. در قانون، نفقه عبارت است از همه نيازهاي
متعارف و متناسب با وضعيت زن مانند مسکن، البسه، غذا، اثاث منزل و هزينه
هاي درماني و بهداشتي و نيز اگر زن عادت به داشتن خادمه دارد يا احتياج او
به واسطه مرض يا نقصان اعضا.
زماني که عقدِ ازدواج واقع مي شود زن استحقاق دريافت نفقه را دارد مگر
اينکه در طول اين مدت بدون هيچ دليل مشروع از اداء وظايف زوجيت امتناع
نمايد که در اين صورت مستحق نفقه نخواهد بود و در واقع نفقه در مقابل تمکين
است.
در خصوص هزينه هاي درمانيِ که شامل نفقه مي شود حضرت امام خميني (ره)
در تحريرالوسيله مسأله 9 مصاديق نفقه را به تفصيل ذکر نموده اند و در مورد
هزينه معالجه بين هزينه و داروي متعارف که براي بيماريهاي معمولي مصرف مي
شود و هزينه و داروهايي که براي امراض صعب العلاج که متداول و شايع نيست و
احتياج به صرف مال زياد دارد، فرق گذاشته اند. در مورد اول يعني هزينه هاي
متعارف که براي بيماريهاي معمول صرف مي شود مرد را به پرداخت آن مکلف
دانسته و مورد دوم يعني هزينه درمان امراض صعب العلاج را از نفقه واجبه
خارج مي دانند و عرف نيز بر همين روال است.
قانون مدني ايران در مورد مخارج زايمان ساکت است و هر چند فقها در خصوص
نفقات و حدود آن در کتابهاي خود فصلي را در اين خصوص گشوده اند اما هيچ يک
به تصريح درباره هزينه زايمان سخن نگفته اند. اگرچه از نظر عرف مخارج
زايمان جزو نفقه محسوب مي شود.
طبق قانون مدني، زن بايد در خانه اي که شوهر تعيين مي کند سکني گزيند.
اما اين به اين معني نيست که مرد مي تواند زن را مجبور به سکونت در منزلي
با وضعيت نامتناسب با شؤونات زن نمايد و زن اگر نامتناسب بودن مسکن را با
وضعيت خويش ثابت کند، مي تواند از تمکين امتناع نمايد. حال اگر زني در
تمکين همسرش نباشد مرد مي تواند دادخواستي با عنوان الزام به تمکين زوجه
تهيه و به دادگاه ارايه کند و اگر عدم تمکين زن ثابت شود در اين صورت زن
حقي بر نفقه نخواهد داشت. هنگامي که زن و شوهر از يکديگر طلاق مي گيرند اگر
طلاق از نوع رجعي باشد در اين صورت نفقه زن در زمان ايام عده بر عهده شوهر
است.
حال اگر مردي نفقه همسرش را پرداخت نکند زن مي تواند دادخواست تحت عنوان مطالبه نفقه به دادگاه ارايه کند.
نفقه بر دو نوع است: 1 - نفقه معوقه 2 - نفقه جاريه
نفقه معوقه شامل هزينه هايي است که مثلاً زن براي چند ماه گذشته (مثل 5
يا 6 ماه قبل) که همسرش نداده است مطالبه نمايد که ميزان آن را يا خود زن
مشخص مي کند يا بر اساس آنچه که در سند نکاحيه (قباله) که در هنگام عقد
مشخص شده است و يا در صورت عدم تعيين از طريق ارجاع به کار شناس مشخص مي
شود.
نفقه جاريه، مبلغي است که زن از تاريخي که دادخواست به دادگاه ارائه مي
دهد را شامل مي شود. در عقد منقطع زن حق نفقه ندارد مگر اينکه شرط شده
باشد يا اينکه عقد بر اين مبنا واقع شده باشد.
