ژاپنی‌ها به دنبال مرهمِ زخم‌های تخت‌جمشید

باستان‌شناسان و متخصصان ژاپنی برای مرمت و محافظت از محوطه تاریخی و جهانی تخت جمشید به ایران می‌آیند.

خبرگزاری «کیودو» در گزارش ویژه‌ای نوشت: با مشاهده ترک‌هایی در بخش‌های شرقی و جنوبی محوطه تاریخی و ارزشمند تخت جمشید که به سبب تغییرات آب و هوایی شکل گرفته،  باستان‌شناسان در پی همکاری‌های بین‌المللی به‌ویژه بهره‌گیری از تخصص فنی ژاپنی‌ها برای مرمت و حفظ بقایای پایتخت باستانی هخامنشیان هستند.

متخصصان اعلام کرده‌اند از مشاهده این ترک‌ها که عمدتا به سبب خشکسالی‌ و استفاده بیش از حد از منابع آبی زیرزمینی ایجاد شده شگفت‌زده شده‌اند؛ ترک‌هایی که اگر به آن‌ها توجه نشود، می‌تواند به خطری بزرگ برای این بنای تاریخی بر اثر نشست زمین ایجاد کند.

«علی احمدی»، متخصص باستان‌شناسی محوطه پرسپولیس در این‌باره به «کیودو» می‌گوید: حدود پنج سال پیش، زمانیکه طبق روال عادی مشغول بررسی محوطه بودم، از مشاهده ترک‌هایی در ۱۵۰ متری جنوب محوطه شوکه شدم.

تخت جمشید یا پرسپولیس در سال ۱۹۷۹ به عنوان میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید، شهری که به عنوان پایتخت امپراطوری هخامنشی در سال ۵۱۸ قبل از میلاد توسط داریوش بنا نهاده شد و اکنون در شهرستان مردوشت در ۴۰ کیلومتری شمال شرق شیراز قرار دارد.

«مسعود منفرد»، مدیرکل محوطه باستانی تخت جمشید از دعوت از محققان ژاپنی برای کمک به حفاظت از پرسپولیس خبر داده و اضافه کرده که دانشمندان می‌توانند با مشاوره و فراهم کردن فن‌آوری و تجهیزات آزمایشگاهی به حفاظت بهتر از این بقایای تاریخی کمک کنند.

وی همچنین نسبت به انجام تحقیقات مشترک با دانشگاه‌ها، زمین‌شناسان و باستان‌شناسان ژاپنی در جهت حفظ این محوطه تاریخی ابراز علاقه کرد.

«علی‌رضا اصغری»، استاد هنر دانشگاه شیراز که بیش از ۲۰ سال بر روی تخت جمشید کار کرده است نیز در این باره گفت: در حالیکه از کمک‌های مالی استقبال می‌شود، اما این تنها کافی نیست و آنچه ما در پی‌اش هستیم، دانش ژاپنی‌ها در حفاظت از آثار تاریخی است.

ژاپن پیش از این نیز به بازسازی شهر تاریخی بم پس از زلزله سال ۲۰۰۳ در جنوب ایران کمک کرد و ۱.۳ میلیون دلار برای کمک به مرمت و حفظ بقایای ارگ بم اختصاص داد. ضمن این که در سال ۲۰۰۵ نیز دانشگاه "سیاتما"ی ژاپن تحقیقی را برای حفاظت از محوطه باستانی چغازنبیل انجام داد.

در سال ۲۰۱۲ و پیش از ظهور ترک‌ها بر بدنه تخت جمشید، «عزت‌الله رئیسی»، استاد زمین‌شناسی و آب‌شناسی دانشگاه شیراز نیز به مقامات محلی نسبت به احتمال زیاد فرونشست زمین در تخت جمشید هشدار داده بود.

رئیسی در این‌باره اظهار می‌کند: تغییرات فصلی موجب بروز خشکسالی در مرودشت و استفاده بیش از حد از منابع آب شده است. اگر بتوانیم مصرف منابع زیرزمینی را کنترل کنیم، می‌توانیم جلوی پیشرفت ترک‌ها را بگیریم.

وی ادامه می‌دهد: این ترک‌ها می‌تواند موجب فرونشست دشت‌های پایین تخت‌جمشید و تخریب شهر پارسه و بخش‌هایی از گورستان شامل کعبه زرتشت شود.

«کیودو» در ادامه نوشته است: با این وجود، تلاش‌ها برای محافظت از محوطه تخت‌جمشید و سیاست‌های مدیریت مصرف آب در منطقه و اطراف آن چندان به مذاق کشاورزان و مقامات محلی خوش نمی‌آید. ۲۸۹ روستا با مجموع جمعیت بیش از ۱۵۵ هزار نفر در اطراف محوطه تخت جمشید قرار دارند که کار عمده ساکنان آن کشاورزی محصولاتی چون برنج و گندم است که نیازمند مقادیر زیادی منابع آبی است.

از میان ۱۶ هزار حلقه چاه منطقه نیز ۸ هزار حلقه به صورت غیرقانونی توسط کشاورزان مرودشت حفر شده‌اند.

یکی از کشاورزان منطقه به نام «ذبیح‌الله» که یک مزرعه در همسایگی تخت جمشید دارد اظهار می‌کند: کمبود آب به سبب خشکسالی، کشاورزان را ناگزیر به حفر غیرقانونی چاه کرده است. کشاورزی تنها کاری است که ما بلدیم. ما عاشق تخت جمشید هستیم، اما نه بیشتر از جان‌مان. ما برای کارمان به آب نیاز داریم و به همین دلیل چاه‌های غیرقانونی حفر می‌کنیم.

با توسعه قابل ملاحظه‌ مناطق اطراف تخت‌جمشید در دو دهه اخیر، جمعیت این منطقه نیز افزایش یافته است و مناطق روستایی به محل فعالیت‌های صنعتی تبدیل شده است. این تغییرات موجب مصرف غیرقابل کنترل منابع آب و انرژی شده است که تهدیدی جدی در مقابل تلاش‌ها برای حفظ تخت جمشید است. دولت ایران نظارت و کنترل چاه‌ها و سطح آب‌های زیرزمینی در مناطق اطراف تخت جمشید را آغاز کرده، اما ظاهرا این موضوع نتوانسته ساکنین این مناطق را نسبت به مصرف کمتر آب متقاعد کند.

مدیرکل محوطه تاریخی تخت جمشید با اشاره به اهمیت فرهنگی این منطقه، نسبت به تشویق مردم به روی آوردن به فعالیت‌های گردشگری به جای کشاورزی چون فراهم آوردن سکونتگاه یا وسیله حمل و نقل برای گردشگران تأکید کرد.

این امیدواری می‌رود دولت ایران و سازمان یونسکو پروژه‌های آموزشی و فرهنگی برای تغییر سبک زندگی کشاورزان اجرا کنند تا در نهایت مسیر برای محافظت از تخت‌جمشید هموار شود. در این راه می‌توان از پروژه مشترک ایران، ژاپن و یونسکو برای نجات دریاچه ارومیه در شمال غرب ایران به عنوان مدل استفاده کرد.

بر اساس آمارهای گردشگری، در سال ۲۰۱۵ بیش از یک میلیون گردشگر از تخت جمشید دیدن کردند. در ماه می امسال نیز  ۱۶ هزار گردشگر از این محوطه بازدید کردند، در حالیکه در ماه مشابه سال گذشته آن این رقم ۹۸۴۱ نفر اعلام شده بود.

ایتالیایی‌ها، انگلیسی‌ها و فرانسوی‌ها سه گروه اصلی گردشگران تخت جمشید هستند و در آسیا نیز ژاپنی‌ها پس از گردشگران چین بیشترین بازدید را از تخت جمشید دارند.