روزنامه «شهروند» در ادامه آورده است: همیشه اگر دامگاه‌های هواییِ صیادان و ساچمه اسلحه شکارچیان مهاجران را از پای درآورده و مرده و زنده‌شان را به بازارهای پرنده‌فروشی کشانده، بیماری هم، چند سالی است به سفر صدها هزار پرنده رنگ مرگ می‌پاشد. «آنفلوآنزای فوق حاد پرندگان» که یک‌ماهی است به جان مهاجران مازندران رخنه کرده و بسیاری‌شان را کشته است، حالا غازهای وحشی تالاب میقان اراک را هم گرفتار کرده؛ مهاجرانی که هیچ نمی‌دانستند این کوچ بی‌بازگشت است و آوازشان دیگر به گوش صیادها هم نخواهد رسید.
غازهای وحشی، درآخرین تصاویر منتشرشده از تالاب میقان، قوای ایستادن ندارند و گردن بلند پرنده‌هایی که در آب شنا می‌کنند، بی‌حال و پژمرده است، صدایشان درگلو خس‌خس می‌کند و لاشه خونین و متلاشی‌شده بعضی‌شان، گوشه و کنار تالاب افتاده است. نمونه‌هایی از پرندگان مرده این تالاب به دامپزشکی استان مرکزی رفته تا معلوم شود چه چیز مرگ ناگهانی مسافران را رقم زده اما مسئولان و کارشناسان، از ابتلای آنها به آنفلوآنزای فوق حاد پرندگان مطمئن‌ترند تا هر عامل دیگری.
از پیش اگرچه مسئولان محیط‌زیستی استان‌های مختلف، طرح پایش این بیماری را درنقاط مختلف پیگیری کردند اما درنهایت ویروس باز هم در سرما به جان گله‌های پرندگان وحشی افتاد. این‌بار سازمان دامپزشکی کشور در شلوغی بازارهای فروش گوشت پرندگان، چاره را در هشدارهای مکرر برای استفاده نکردن از پرندگان دیده و سازمان محیط‌زیست هم برنامه‌هایی برای جلوگیری از شیوع بیشتر آنفلوآنزا چیده است.
به احتمال زیاد، آنفلوآنزا
یک‌ماه پیش درجریان پایش این بیماری در استان مرکزی، هیچ نمونه‌ای پیدا نشد که به این بیماری مبتلا باشد اما حالا تصاویر پرندگان مرده تالاب میقان را همه دیده‌اند. در این تالاب که هر‌سال با رسیدن فصل سرما در دومرحله میزبان ۵۰هزار گونه پرنده آبزی و کنار آبزی می‌شود، اینطور که «حسینعلی ابراهیمی‌کارنامی»، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان مرکزی، به «شهروند» می‌گوید، تا همین دیروز ٤٨ قطعه پرنده مرده پیدا شده و «تعداد تلفات بیشتر خواهد بود، چون این فقط تعداد نمونه‌هایی است که توسط پایشگران دیده شده است.»
اکنون مسئولان محیط‌زیست و همچنین دامپزشکی استان درحال بررسی ابعاد و چگونگی بروز مرگ این تعداد پرنده‌اند. کارنامی می‌گوید: «اولین نمونه تلفاتی که به ما گزارش شد، مربوط به چند قطعه باکلان در شهر اراک بود. آنها آنفلوآنزا نگرفته بودند و هنوز درحال بررسی هستند که دلیل مرگشان چه بوده، احتمال دارد در مسیر با ساختمان‌ها برخورد کرده باشند. این‌بار به محض این‌که موارد تلفات تالاب میقان به ما گزارش شد، جلسه‌ای با کارگروه مخاطرات برگزار کردیم تا بررسی کنیم و جلوی تلفات بیشتر را بگیریم.»
براساس گفته او، اگرچه هنوز از ابتلای طیور اهلی به این بیماری گزارشی داده نشده است، اما «به احتمال زیاد ابتلای غاز‌ها به آنفلوآنزا مثبت است، هرچند جواب آزمایش هنوز کتبی اعلام نشده و به زودی قطعی می‌شود.»
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان مرکزی با بیان این‌که دراین صورت به احتمال زیاد گونه‌های دیگری هم درمعرض خطر ابتلا به آنفلوآنزا و درنهایت مرگ هستند، ادامه می‌دهد: «ازطرف دیگر احتمال انتقال این بیماری به انسان سویه جدیدی است که مطرح شده و البته در ایران هنوز گزارشی از ابتلای انسان نداشته‌ایم.»
کارنامی تأکید می‌کند که اکنون همه آنچه انجام می‌شود، اقدامات پیشگیرانه است و درتشریح این اقدامات می‌گوید: «ازطریق سایت‌ها اطلاع‌رسانی کرده‌ایم که مردم درصورت مشاهده پرندگان مرده به آنها دست نزنند و به اداره گزارش کنند. پیگیر برنامه‌های پایش خواهیم بود و تلاشمان برکاهش تلفات است. به سازمان مرکزی هم نامه داده‌ایم و از دامپزشکی هم درخواست کمک کرده‌ایم. گشت و کنترل مناطق هم ادامه دارد و نیروها برای نمونه‌گیری و دفن بهداشتی یا حتی سوزاندن آنها آمادگی دارند.»
آنفلوآنزا از کجا آمد؟
ویروس آنفلوآنزای فوق حاد پرندگان نخستين‌بار شش سال پیش در مرغداری‌هاى چین، کره‌جنوبى و ژاپن گزارش شد؛ اما نخستين گزارش امسال از ویروس زیر رده H٥N٨ در اروپا در ۲۷ اکتبر سال ۲۰۱۶ (۶ آبان‌ماه ٩۵) در کشور مجارستان ثبت شد که به دنبال آن تعدادی از قوهاى وحشى تلف شدند. بعد از این پرندگان مهاجر ویروس را به اروپا بردند و در پرندگان وحشى و در مرغداری‌های اتریش و آلمان هم مواردی از شیوع H٥N٨ گزارش شد. پرندگان وحشى آزاد و در اسارت هلند هم گرفتار این بیماری شدند و در لهستان، کرواسى، دانمارک و سوییس هم مواردى از ابتلاى پرندگان وحشى به این ویروس مشاهده شد.
«محمدعلی الله‌قلی»، پرنده‌شناس و کارشناس محیط زیست، به «شهروند» می‌گوید: «آنفلوآنزای فوق حاد پرندگان امسال نسبت به سال‌هاى گذشته در میان پرندگان وحشى تلفات بیشتری داشته است اما باید دانست که پرندگان مهاجر، خودشان قربانی این ویروس‌اند و نه منبع اصلى آن.»
او تأکید می‌کند که وقتی این بیماری شایع می‌شود، راهکار تمرکز بر بحث شکار نیست؛ بلکه بیش از پیش باید به دنبال امنیت مناطقی بود که پرندگان در آن مستقرند. باید به پرندگان فرصت داد تا این دوران را سپری کنند و هر تصمیمی برای دخالت در زیست‌بوم و استفاده از مواد ضد عفونی هم هیچ کارایی ندارد.
الله‌قلی ادامه می‌دهد: «سازمان‌های بین‌المللی در این مورد تأکید کرده‌اند که تمرکز دست‌اندرکاران باید بر تمهیدات سخت در مرغداری‌ها باشد؛ چون در این فضاها این بیماری به‌سرعت گسترش پیدا می‌کند و در حجم وسیع منتشر می‌شود و پرندگان مهاجر هم قربانی می‌شود و در صورت مشاهده در میان طیور اهلی باید به‌سرعت آنها را معدوم کرد.»
او با بیان این‌که ویروس جدید آنفلوآنزای فوق حاد بیشتر غازهای وحشی و اردک‌های غواص را تحت‌تأثیر قرار داده است، می‌گوید: «خوشبختانه هنوز گزارشی از ابتلای انسان داده نشده و اروپا به دلیل پایش سختگیرانه‌اش این موضوع را اصلا مطرح نمی‌کند؛ اما ما هم باید به دنبال سختگیری بیشتر باشیم. این بیماری هم از طریق تماس فیزیکی و هم از راه جریان هوا منتقل می‌شود.»
این پرنده‌شناس که خود در مازندران شاهد ٣٠٠ غاز اهلی و ٢٠ پرنده وحشی مبتلا به آنفلوآنزای فوق حاد بوده، ادامه می‌دهد: «بیشتر از آماری که می‌دهند، لاشه دیده‌ام. تلفات سرخرود و فریدون کنار بسیار بالاست. هراس ما از این است که در صورتی که شغال و پرندگان لاشه‌خوار این حیوانات مرده را بخورند، به شیوع بیماری دامن می‌زنند. در مازندران مشکل دیگر این است که پرندگان اهلی به مهاجران نزدیک می‌شوند و ممکن است آنها را گرفتار بیماری کنند و غیرقابل کنترل شود.»
به گفته الله‌قلی در حالی‌که در سال‌های گذشته مردم محلی نوعی اردک پرورش می‌دادند که تعداد زیادی از آنها وارد گله‌های وحشی شده و غذای آنها را می‌خورد، امسال از گله ٦ هزارتایی این پرندگان اهلی کمتر از ٥٠ قطعه مانده و باقی از بیماری تلف شده و آنها را آتش زده‌اند.
او تأکید می‌کند که: «اطمینان دارم که تلفات میقان هم به دلیل آنفلوآنزاست و نتیجه مثبت خواهد بود. اکنون مازندران یکی از کانون‌های اصلی این بیماری است و در روستاهای مختلف مردم می‌دانند که پرندگان مهاجر مریضند اما با این حال بسیاری مسئولان برای نمونه نماینده استاندار این موضوع را کتمان می‌کنند و بازارهای غیرقانونی پرندگان همچنان فروش خودشان را دارند. شکار و صید ممنوع است اما عملا اتفاق می‌افتد. دلیل این مسأله مافیای پرنده در این استان است. باید دانست که اکنون سلامت جامعه در خطر است و نباید با کتمان حقیقت چشممان را به شیوع این بیماری ببندیم.»