روایت المانیتور از شرطی که ظریف برای آمریکا در لوزان گذاشت / خبرهای خوشی برای عربستان در راه نیست

باید در انتظار ماند و دید که آیا مصر به طور کامل با محور ایران و روسیه همگام خواهد شد و در برابر فشار عربستان و آمریکا خواهد ایستاد یا خیر.

المانیتور در گزارشی نوشت: بار دیگر به نظر می رسد که مصر و ایران به سوی بهبود روابط پیش می روند و دیدگاه های به طور فزاینده همگرای آنها در مورد سوریه دو قدرت منطقه ای را به هم نزدیک تر کرده است.

تهران و قاهره از دیرباز الگوی پرهیجانی را در مورد عادی سازی روابط دنبال کرده اند اما برقراری روابط حسنه میان آنها در حد یک سراب باقی مانده است. در دسامبر سال 2003، «حسنی مبارک» رئیس جمهور پیشین مصر در حاشیه اجلاس فناوری سازمان ملل متحد در شهر «ژنو» در سوئیس با همتای ایرانی خود دیدار داشت. این دیدار که نخستین دیدار بین یکی از مقامات دولت ایران و دولت مصر پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1979 محسوب می شد، بحث در مورد عادی سازی روابط را ایجاد کرد اما چنین چیزی هرگز رخ نداد. پس از آن «محمود احمدی نژاد» رئیس جمهور سابق ایران در فوریه 2013 به «قاهره» سفر کرد و با استقبال «محمد مرسی» همتای مصری خود در بدو ورود مواجه شد. اما باز هم گرمی روابط آن چنانی دیده نشد.

با توجه به مخالفت ایران با مصر و امضای معاهده کمپ دیوید با اسرائیل در سپتامبر 1978 ، میزبانی قاهره از شاه مخلوع ایران و نامگذاری یکی از خیابان های تهران به نام «خالد اسلامبولی» مردی که «انور سادات» رئیس جمهور مصر را کشته بود، روابط ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی به تیرگی گرایید.

در حال حاضر، بحران سوریه ممکن است به عنوان محرکی برای نزدیکی دو کشور عمل کند.

عادی شدن روابط میان دو کشور با سه محدودیت اصلی از سوی مصر مواجه شده است که عبارتند از سیاست آمریکا برای منزوی کردن ایران، که از زمان توافق هسته ای تضعیف شده؛ سیاست تل آویو برای رویارویی با ایران است که پس از امضای برجام تشدید شده؛ و در نهایت سیاست عربستان سعودی برای جلوگیری از نفوذ ایران که پس از بهار عربی و توافق هسته ای افزایش یافته است.

موضع مصر در قبال بحران سوریه در زمان ریاست جمهوری مرسی بسیار به عربستان سعودی نزدیک تر بود. مرسی همچنین از ادعای امارات متحده عربی در مورد سه جزیره ایرانی در خلیج فارس و ادعای امارات درباره آنها، علیه ایران حمایت می کرد.

در مقابل، از زمانی که «عبدالفتاح السیسی» در ژوئیه 2013 قدرت را به دست گرفت، مصر به تدریج از موضع قبلی خود درباره سوریه فاصله گرفت. در همان زمان سیسی تلاش کرد به روسیه نزدیک تر شود اقدامی که به گرمی مورد استقبال مسکو قرار گرفت؛ تا جایی که کرملین در حال حاضر در حال مذاکره برای استفاده بالقوه از پایگاه های نظامی در مصر است.

در 23 سپتامبر اوضاع تغییر کرد هنگامی که «محمد جواد ظریف» وزیر امور خارجه ایران با «سامح شکری» همتای مصری خود در حاشیه اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل در شهر «نیویورک» ملاقات کرد. بحران سوریه به نظر می رسید موضوع اصلی بحث بین دیپلمات های ایرانی و مصری بود. به نوشته الاهرام، در واقع شکری در مصاحبه های بعدی با رسانه های مصری بر اختلافات بین عربستان سعودی و مصر بر سر بحران سوریه تاکید کرد و گفت: «مبارزه ائتلاف در سوریه ممکن است در جهت تغییر نظام در این کشور باشد، اما این موضع مصر نیست.» با این حال وی افزود این اختلاف دیدگاه به این معنی نیست که ما مشکلی داریم بلکه این تنها یک تفاوت در نقطه نظر است.»

دیدار ظریف - شکری با دیدار و گفت و گو میان «یاسر عثمان» رئیس جدید دفتر حافظ منافع مصر در تهران و «حسین امیر عبداللهیان» دستیار ویژه رئیس مجلس شورای اسلامی در امور بین الملل دنبال شد. در این جلسه، عبداللهیان از تمایل ایران برای همکاری با مصر در مورد مسائل منطقه از جمله بحران سوریه سخن گفت. وی گفت: «ایران و مصر دو کشور بزرگ و با نفوذی هستند که می توانند نقش سازنده ای در کاهش تنش ها در منطقه از طریق همکاری مشترک منطقه ای ایفا کنند. عثمان در پاسخ برای همکاری با «دوستان ایرانی» و پر کردن شکاف بین دو کشور ابراز تمایل کرد. وی افزود: «افزایش مذاکره و رایزنی بین مقامات دو کشور برای بهبود وضعیت منطقه موثر خواهد بود.»

افزایش محسوس در تعاملات بین ایران و مصر، عربستان سعودی را که بر سر مسائل منطقه ای با تهران اختلاف نظر جدی دارد، تحریک کرده است. در گزارش 26 سپتامبر که در خبرگزاری روسی اسپوتنیک منتشر شده، آمده است که یک مقام ارشد عربستان پس از نشست ظریف - شکری برای ابراز خشم خود از این دیدار با رئیس جمهور مصر تماس گرفته است. در همین گزارش آمده است که طی تماس تلفنی مشابه، مقام سعودی تهدید به قطع کمک به قاهره کرده است.

گزارش شده است که در تاریخ 10 اکتبر شرکت آرامکو عربستان شرکت نفت دولتی مصر را در جریان گذاشته است که عرضه محصولات نفتی تصفیه شده را متوقف خواهد کرد. با این حال، یک روز بعد، یک مقام رسمی شرکت نفت مصر اعلام کرد که چنین مبادلاتی از سر گرفته خواهد شد.

چشم اندازها نشان می دهد که مجموعه جلسات اخیر بین مقامات ارشد ایران و مصر می تواند سرآغاز یک همکاری بی سابقه ای بین دو کشور باشد. این گرم شدن روابط می تواند به یک عادی سازی نهایی روابط و در عین حال اقدامات به صورت بالقوه هماهنگ در بحران سوریه منجر شود. در این راستا، تردیدها در مورد مشارکت ایران در مذاکرات چند جانبه در مورد سوریه در 15 اکتبر در سوئیس به خصوص قابل توجه است.

به گفته یک دیپلمات ایرانی، تهران ابتدا حاضر به شرکت در این نشست نشد و تنها زمانی حاضر به حضور شد که عراق و مصر هم در این فهرست گنجانده شوند. در واقع در روز 14 اکتبر و یک روز قبل از جلسه سوریه، «حسین جابری انصاری» معاون عربی و آفریقای وزیر امور خارجه اعلام کرد که ایران، مصر و عراق، به جلسه خواهند پیوست. این مانور خبر خوبی برای آمریکا و عربستان سعودی نیست زیرا نشان می دهد وزن محور ایران و روسیه در گفت و گوی چند جانبه در سوریه می تواند در حال رشد باشد. با این حال، اگر چه بحران سوریه می تواند به یک بازی تعویض در روابط ایران و مصر تبدیل شود، باید در انتظار ماند و دید که آیا مصر به طور کامل با محور ایران و روسیه همگام خواهد شد و در برابر فشار عربستان و آمریکا خواهد ایستاد یا خیر.

منبع: جماران