وظيفه آقاي دبيركل در حفظ برجام

فرجی راد در اعتماد نوشت: روز دوشنبه بان كي مون، نخستين و البته آخرين گزارش خود را – به دليل پايان دوره دبيركلي سازمان ملل - درباره اجراي قطعنامه ٢٢٣١ در ١٩ صفحه و در بخش‌هاي مختلف به شوراي امنيت ارايه كرد.

به گزارش انتخاب،  او در اين گزارش، به تشريح اقدامات صورت گرفته از سوي ايران و گروه ١+٥ در بازه زماني شش ماهه گذشته پرداخته است. در اين راستا، او با اشاره به تعهدات ايران بر اساس برنامه جامع اقدام مشترك تصريح كرده است كه ايران به تمامي تعهدات خود در برجام پايبند بوده و به وظايف خويش عمل كرده است. از سوي ديگر، او به ارزيابي به تعهدات گروه ١+٥ نيز پرداخته و در بخشي از آن با اشاره به اظهارات مقام‌هاي ايراني بيان كرده است كه با وجود گذشت يك سال از دستيابي به برجام و شش ماه از اجرايي شدن آن، ايران از بهره‌برداري كامل از رفع تحريم‌هاي چندجانبه و ملي فاصله دارد.

 همچنين او در بخش ديگري از اين گزارش، به تفصيل به موارد ٩ گانه‌اي اشاره مي‌كند كه بايد از سوي طرف مقابل انجام شود و تا به امروز گام‌هايي از سوي آنها برداشته نشده است. به اين اعتبار مي‌توان گفت كه بان كي مون در اكثريت گزارش خويش تلاش كرده تا اعتدال و بي‌طرفي را رعايت كند اما در بخش‌هايي نيز او از اين رويه خارج شده است. به عبارت ديگر، بخش اندكي از گزارش دبيركل سازمان ملل متحد درباره اجراي برجام بيش آنكه فني و مرتبط با مسائل مربوط به برجام باشد، رنگ و بوي سياسي و متكي بر برخي تحليل‌ها و خبرهاي يكجانبه است. اين موارد كه در بند ٨ تا ١٢ گزارش بان كي مون متبلور شده باعث نارضايتي ايران و اعتراض شديد ايران به آن گزارش و عملكرد دبيركل شده است.

متاسفانه در اين موارد، دبيركل سازمان ملل متحد برخلاف ماموريت محول شده به وي، پا را از حيطه اختياراتش فراتر نهاده و به اموري پرداخته است كه ربطي به برجام ندارد و عدم ارتباط ارگانيك با ساير بخش‌ها اين گمان را تقويت مي‌كند كه گويا دبيركل براي آوردن اين موارد در گزارش خود تحت فشار بوده است. يكي ديگر از اين موارد، اشاره به آزمايش‌هاي موشكي ايران در ماه‌هاي گذشته است. براساس توافق هسته‌اي ايران و گروه ١+٥، مساله فعاليت‌هاي موشكي به صورت صريح از برنامه هسته‌اي ايران تفكيك شده است. در قطعنامه ٢٢٣١، شوراي امنيت سازمان ملل متحد از ايران درخواست مي‌كند تا بخشي از فعاليت‌هاي موشكي خود را توسعه ندهد. اين بخش نيز غيرالزام‌آور است. از سويي، جمهوري اسلامي ايران پس از صدور قطعنامه ٢٢٣١ نيز در بيانيه‌هايي صراحتا اعلام كرد كه محدوديتي را در برنامه‌هاي دفاعي خود نمي‌پذيرد و امنيت ملي خود را وجه‌المصالحه قرار نمي‌دهد.
 همچنين موشك‌هاي ايران نيز به گونه‌اي طراحي و ساخته شده‌اند كه اساسا نمي‌تواند جنبه نگراني داشته باشد زيرا اين موشك‌ها جنبه دفاعي دارند.

 در ادامه اين موارد، دبيركل سازمان ملل توقيف يك كشتي حامل سلاح در درياي عمان را مورد اشاره قرار داده و براساس اخباري كه امريكا مدعي آن است، ايران را متهم به ارسال سلاح به يمن كرده است. اين در حالي است كه ايران پس از انتشار اين خبر، صراحتا هرگونه ارتباط با اين كشتي را رد كرد و اين اتهام نيز هيچگاه اثبات نشده است و به همين خاطر، دبيركل سازمان ملل نمي‌توانند به چنين اخبار مبهم و اثبات‌نشده‌اي اتكا كند. همچنين يكي ديگر از مسائلي كه در گزارش بان كي مون به شوراي امنيت سازمان آمده است، مربوط به حضور سردار قاسم سليماني در عراق است.

 بان كي مون در دو بند ١١ و ١٢ به اين مساله اشاره كرده و با بيان اينكه فرمانده سپاه قدس ايران در ذيل فهرست تحريم‌هاست، گفته است ايران و عراق بايد نسبت به آن شفاف‌سازي كنند. در اين باره گفتني است كه ايران هيچگاه اتهامات مربوط به سردار قاسم سليماني را قبول نداشته و ندارد. از سويي، اگر سردار سليماني به عراق سفري داشته است، با هدف مقابله با جريان‌هاي تروريستي انجام شده است. ما به ياد داريم كه در اوايل حضور گروه تروريستي داعش، آنها در چند ده كيلومتري ايران حضور داشتند و بي‌ميل به حمله به مرزهاي ايران و اشغال اراضي كشورمان نبودند. آيا در اين شرايط ايران نبايد از بروز اين تهديد بالقوه براي امنيت ملي خود جلوگيري مي‌كرد؟ از سويي، اين سفرها و آن حضورها به درخواست رسمي عراق براي كمك مستشاري به دولت اين كشور بوده است.

 مقام‌هاي عراقي همواره بيان كرده‌اند كه اگر ايران به كمك دولت عراق نمي‌شتافت، بغداد امروز در دستان داعش بود. مقام‌هاي امريكايي نيز همواره نسبت به نقش مثبت ايران در عراق اشاره كرده‌اند و در آخرين مورد، جان كري، وزير امور خارجه بيان كرد كه ايران در عراق نقش مثبتي را ايفا كرده است. موارد گفته شده فوق، هرچند اندك هستند اما موجب شده است تا گزارش نسبتا معتدل دبيركل تحت شعاع اين موارد قرار بگيرد و نارضايتي طرفين را به همراه آورد. دبيركل سازمان ملل متحد بايد متوجه باشد كه گزارش‌هاي او مي‌تواند تاثير بسياري بر تداوم روند اجراي توافق هسته‌اي در آينده داشته باشد.

برجام يك تحول شگرف بين‌المللي است كه موجب شد تا يك بحران بين‌المللي پس از ١٢ سال از بن‌بست خارج شود و اميدواري‌ها را هم براي حل و فصل ديگر مسائل بيش از پيش كند. توجه به اين شرايط وظايف دبيركل را براي نگهداري از اين شرايط بيش از پيش مي‌كند و موجب مي‌شود او اقدامي را انجام ندهد كه فضا بيش از امروز
 ابهام‌آلودتر شود.