کمیسیون اصل نود بر مبنای همین اصل در قانون اساسی در مجلس شکل گرفته است و این روزها منتظر دومین رئیس غیرروحانی خود در تاریخ پس از انقلاب است.
به گزارش انتخاب، اصل نود قانون اساسی می گوید «هرکس شکایتی از طرز کار مجلس یا قوه مجریه یا قوه قضائیه داشته باشد، می‌تواند شکایت خود را کتباً به مجلس شورای اسلامی عرضه کند. مجلس موظف است به این شکایات رسیدگی کند و پاسخ کافی دهد و در مواردی که شکایت به قوه مجریه و یا قضائیه مربوط است رسیدگی و پاسخ کافی از آنها بخواهد و در مدت متناسب نتیجه را اعلام نماید و در موردی که مربوط به عموم باشد به اطلاع عامه برساند.» بر اساس این اصل از همان مجلس اول کمیسیونی به این نام در مجلس شکل گرفت اما در پنج دوره اول تقریبا بی‌صدا و بی‌حاشیه کار می‌کرد اما فضای سیاسی حاکم بر مجلس ششم، پای آن را به رسانه‌ها باز کرده و افکار عمومی را با آن آشناتر کرد. بیشترین شکایت‌هایی که کمیسیون اصل نود که تاکنون با آنها درگیر بوده مربوط به قوه مجریه است اما دو قوه دیگر نیز از آن مصون نمانده است و بعضی از گزارش‌هایش جنجالی شده‌اند.
می توان گفت قدرتمندترین کمیسیون در مجلس، اصل نود است چراکه به شکایات از هر سه قوه رسیدگی می کند و پرونده هایی که از کمیسیون اصل نود به قوه قضائیه می رود خارج از نوبت رسیدگی می شوند. اما عجیب است که در این دوره تشکیل آن با رغبت کمی ازسوی نمایندگان همراه بود. به طوری که یکی از نمایندگان سابق مجلس از بی رغبتی نمایندگان متعجب شده؛ احمد حکیمی پور به ایرنا گفته است: از بی رغبتی نمایندگان به عضویت در کمیسیون اصل 90 متعجب شدم. در حالیکه برخی از کمیسیون‌ها با تراکم متقاضی مواجه شده بود نمایندگان رغبت چندانی به عضویت در این کمیسیون بسیار مهم مجلس از خود نشان ندادند.
ترکب اعضای کمیسیون اصل نود با سایر کمیسیون های تخصصی مجلس متفاوت است. این کمیسیون هشت عضو دائم دارد، این هشت عضو نباید عضو سایر کمیسیون‌ها باشند. در کنار اینها 13 عضو غیردائم حضور دارند، هر کدام از این 13 نفر عضو یکی از کمیسیون‌های تخصصی هستند و از کمیسیون مربوطه به کمیسیون اصل نود معرفی می شوند.
انتخاب رئیس کمیسیون اصل نود نیز با سایر کمیسیون ها متفاوت است. رئیس با پیشنهاد هیأت رئیسه مجلس از بین اعضای ثابت کمیسیون و با رأی مجلس برای مدت یک سال انتخاب می‌شود.
تاکنون کمیسیون اصل نود 11 رئیس را تجربه کرده که همگی مرد بودند و به جز آخرین رئیس، همگی معمم. دوازدهمین رئیس نیز روحانی نخواهد بود. دو کاندیدایی که هیات رئیسه معرفی کرده، هر دو اصولگرا و هر دو غیرمعمم هستند.
در جدول زیر با سوابق اجرایی کمیسیون اصل نود از مجلس اول تا نهم آشنا می شوید:
|
ادوار مجلس |
سال |
رئیس کمیسیون اصل نود |
حوزه انتخابیه |
سابقه رئیس |
|
اول
|
اول و دوم |
محمد صادق(محی‌الدین) حائری شیرازی |
شیراز |
وی دارای تحصیلات حوزوی بود و در درس بزرگانی چون سید حسین طباطبایی بروجردی، محقق داماد و سید روح‌الله خمینی حضور داشت. وی پس از انقلاب جلسه‌های درس منظمی را برای دانشجویان پیرو خط امام و دفتر تحکیم وحدت در محل سفارت سابق آمریکا اداره می کرد و به دفاع از مبانی نظام می پرداخت که کتاب ولایت فقیه حاصل این جلسه‌ها می‌باشد. پس از شهادت شهید محراب حضرت آیت الله دستغیب در 20 اذر 1360 از جانب امام به امامت جمعه شیراز منصوب شد. وی در دوره اول و دوم خبرگان رهبری نیز به نمایندگی از مردم فارس به مجلس خبرگان راه یافت. |
|
سوم و چهارم |
سید محمد موسوی خوئینی‌ها |
تهران |
او دبیر مجمع روحانیون مبارز و یکی از شخصیت‌های محوری در جریان چپ سنتی و جناح اصلاح‌طلب جمهوری اسلامی است. خوئینی‌ها رهبر معنوی دانشجویان مسلمان پیرو خط امام در جریان اشغال سفارت آمریکا بود. در سوابق او نایب‌رئیسی دوره اول مجلس شورای اسلامی، عضویت در شورای سرپرستی صداوسیما (1359)، دادستانی کل کشور، ریاست سازمان حج، نمایندگی دوره اول مجلس خبرگان رهبری، نمایندگی مجلس خبرگان قانون اساسی و عضویت در شورای بازنگری قانون اساسی دیده می شود. او در سال ۱۳۶۸ مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام را تأسیس کرد. |
|
|
دوم |
تمام دوره |
مرتضی فهیم کرمانی |
کرمان |
او نماینده مردم کرمان در دوره اول و دوم مجلس شورای اسلامی و دارای مدرک فقه و اصول، تفسیر، علوم قرآنی بود. وی پس از تأسیس مدرسه کرمانی‌ها در قم، اداره آن را به عهده گرفت. وی پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، با تشکیل جلساتی برای مشاوره و راه‌یابی برای نیل به اهداف مورد نظر، مبارزات را پی گرفت و فعالیت‌های مهمی در سه بخش مهم فرهنگی، تبلیغی و تخریبی انجام داد. آیت‌الله فهیم با تشکیل مؤسسه ای به نام «دین و فرهنگ جوانان» به عضوگیری جوانان پرداخت و آنها را برای مبارزه علیه طاغوت آماده کرد. در بخش تبلیغ نیز، با سخنرانی‌های، توزیع اعلامیه و دیگر فعالیت‌ها، رسالت خود را ایفا کرد. و پس از پیروزی انقلاب اسلامی، به نمایندگی شورای انقلاب اسلامی در دوره اول و دوم و نمایندگی مجلس خبرگان در دوره اول انتخاب شد. |
|
سوم |
اول |
سید حسین موسوی تبریزی |
تبریز |
سید حسین پورمیرغفاری ملقب به آیت الله سیدحسین موسوی تبریزی محقق حوزه، دبیر سابق مجمع محققین و مدرسین حوزه علمیه قم و رییس سابق خانه احزاب است. وی در زمان حیات امام خمینی(ره) مسئولیت دادستانی کل انقلاب را برعهده داشت. وی داماد حسین نوری همدانی از مراجع تقلید شیعه است. |
|
دوم تا چهارم |
سیدفخر الدین موسوی ننه کران |
اردبیل |
او تحصیل در مقدمات را در اردبیل و دروس عالیه را در قم و نجف اشرف نزد اساتید زبردست و آیات عظام گذراند. وی نماینده مردم اردبیل در دوره های اول و سوم و پنجم مجلس شورای اسلامی بود. در سوابق او امام جماعت مجلس شورای اسلامی، رئیس شعبه دوم دیوان عالی کشور، موسس حوزه علمیه کاظمیه، موسس کانون تحقیقاتی - حقوقی نسیم حکمت در قم دیده می شود. |
|
|
چهارم |
تمام دوره |
حاج شیخ محمدعلی شرعی |
قم |
دو دوره نماینده مردم قم در مجلس شورای اسلامی بود. در دوره اول از اعضای کمیسیون دفاع مجلس بود و در طی آن دوره با همکاری دیگر اعضای کمیسیون، اساسنامه ارتش و سپاه را تدارک دیدند. در این دوره وی تلاش زیادی برای حفظ و ارتقای جایگاه ولایت فقیه در اساسنامه‌های نیروهای مسلح به کار برد. در دوره دوم نمایندگی، وی به عضویت در کمیسیون اصل 90 پیوست و 23 هزار پرونده راکد و جاری را در طی این دوره به فرجام رساند. تغییر اساسنامه کمیسیون اصل 90 و اقتدار بخشیدن به این کمیسیون همراه با ساماندهی سیستم بایگانی و اداری آن از دیگر خدمات ماندگار وی محسوب می‌شود. |
|
پنجم |
اول و چهارم |
هاشم هاشم زاده هریسی |
تبریز |
او نمایندگی دوره‌های سوم و پنجم مجلس شوراى اسلامى از سوى مردم تبریز را برعهده داشت. در سوابق هاشم زاده هریسی مسئولیت هایی چون عضویّت در هیئت نظارت بر اجراى فرمان حضرت امام قدّس سرّه، نمایندگى حضرت امام به ترتیب در سپاه پنجم عاشورا، سپاه یکم ثار اللّه و سپاه نیروى مقاومت کشورى، ریاست کمیسیون اصول 88 و 90 مجلس شوراى اسلامى و ریاست شعبه سوم مجلس؛ نمایندگى قوّه مقنّنه در هیئت نظارت بر مطبوعات کشور؛ نمایندگى مجلس خبرگان رهبرى و عضویّت در هیئت نظارت بر اجراى قانون اساسى دیده می شود. |
|
دوم و سوم |
محمدرضا فاکر |
مشهد |
محمدرضا فاکر نماینده دوره‌های پنجم، هفتم و هشتم مجلس شورای اسلامی از حوزه انتخابیه مشهد بود. وی در دوران حیات امام راحل نماینده ایشان در سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بود. وی عضو مجلس خبرگان رهبری نیز بود. |
|
|
ششم |
تمام دوره |
حسین انصاری‌راد |
نیشابور |
انصاری‌راد نماینده مردم نیشابور در دوره‌های اول، پنجم و ششم مجلس شورای اسلامی ایران بود. وی در دوران چهارساله مجلس ششم ریاست کمیسیون اصل نود را برعهده داشت. موضوع کاندیداتوری وی مورد استقبال تمامی طیف های جریان اصلاح طلب قرار گرفته بود. |
|
هفتم |
تمام دوره |
محمدرضا فاکر |
مشهد |
توضیحاتی درباره فاکر در دوره پنجم آمده است. |
|
هشتم |
اول و دوم |
محمدرضا فاکر |
مشهد |
توضیحاتی درباره فاکر در دوره پنجم آمده است. |
|
سوم و چهارم |
محمد ابراهیم نکونام |
گلپایگان |
محمد ابراهیم نکونام دارای تحصیلات حوزوی و نماینده مردم گلپایگان در هشتمین دوره مجلس شورای اسلامی بود. وی بیشترین مسولیت را در قوه قضاییه داشته است به طوری که بعد از ورود به دستگاه قضایی تمامی مراحل قضایی از دادیاری، دادستانی، معاون سازمان بازرسی کل کشور، معاون دادستان کل کشور، مشاور رئیس قوه قضائیه را طی کرد. به دنبال ناامنی های گسترده در استان سیستان و بلوچستان وی به عنوان رییس شورای ویژه قضایی شرق کشور و رییس کل دادگستری استان سیستان و بلوچستان به این استان رفت. وی در سال 1386 در اجلاس بزرگ حفظ حقوق شهروندی بعنوان قاضی و مدیر نمونه کشوری انتخاب گردید. |
|
|
نهم |
تمام دوره |
محمدعلی پورمختار |
بهار و کبودرآهنگ |
او در مجلس نهم پایش به مجلس باز شد و در دوره دهم نیز ماندگار شده است. فوق لیسانس حقوق خصوصی و وکیل پایه یک دادگستری است. وی سابقه 75 ماه حضور در جبهه های دفاع مقدس و جانباز است، وی در 29 سالگی موفق به اخذ درجه سرتیپی از مقام معظم رهبری شد. در سوابق اجرایی پورمختار جانشین رئیس ستادفرماندهی قرارگاه نجف اشرف، جانشین فرمانده حفاظت انصارالمهدی غرب کشور، رئیس اداره قوانین ستادکل سپاه، معاون حقوقی بازرسی ستادکل سپاه، نماینده سپاه در مجلس، معاون قضایی و انضباطی ستادکل سپاه و عضویت کمیته علمی و اتاق فکر سازمان مدیریت بحران وزارت کشور دیده می‌شود. او اکنون عضو کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس است. |
سوابق اجرایی دو کاندیدای ریاست کمیسیون اصل نود در مجلس دهم را نیز می توانید در جدول زیر ببینید:
|
نام کاندیدا |
حوزه انتخابیه |
سوابق اجرایی |
|
داوود محمدی |
قزوین |
فوق لیسانس حقوق جزا و جرم شناسی از دانشگاه آزاد اسلامی تهران دارد. او نماینده اصولگرای دوره‌های نهم و دهم مجلس است. او در دوره پیشین، نایب رئیس اول کمیسیون اصل ۹۰ بود. او تاکنون مدیر کل بازرسی استان زنجان، معاون اجرایی ستاد احیا و امر به معروف و نهی از منکر استان زنجان، رئیس دادگاه تجدید نظر و معاونت دادگستری استان زنجان، دبیر شورای عالی حفظ حقوق بیت المال و دبیر شورای قضایی استان زنجان، مشاور عالی تربیت بدنی استان قزوین، رئیس شورای دستگاه های نظارتی استان زنجان، رئیس ستاد اجرایی فرمان حضرت امام (ره) استان زنجان، مسئول پیگیری و رابط اداره کل بازرسی استان تهران و استان های قزوین و زنجان و رییس دادگاه های عمومی آوج و بوئین زهرا بوده است. |
|
فرهاد تجری |
قصرشیرین، گیلانغرب، سرپل ذهاب، گواور، سومار، نفت‌شهر و خسروی |
فوق لیسانس جزا و جرم شناسی دارد. او در دوره هشتم نیز نماینده مجلس و البته نایب رئیس اول کمیسیون حقوقی و قضایی بود. در کارنامه او دادیاری دادسرای نظامی ناحیه سقز و بانه، قاضی تحقیق دادسرای عمومی، دادرس و رئیس شعبه دادگاه عمومی کرمانشاه، رئیس دادگستری قصرشیرین، مستشاری محاکم تجدید نظر استان کرمانشاه، معاونت دادگاههای عمومی و انقلاب کرمانشاه، و بارزس کل امور نظامی، امنیتی و نهادهای سازمان بازرسی کل کشور به چشم می خورد. |
