به گزارش انتخاب، یک دانشجو 27 ساله قزاقستانی با نام «الکساندرا الباکیان» اقدام به طراحی وب سایتی با نام Sci-Hub کرده بود که اجازه دسترسی غیر قانونی و بدون پرداخت هزینه به میلیون ها نسخه از مقالات علمی معتبر منتشر شده در نشریات و مجلات سراسر دنیا را می داده است. موضوعی که قطعا باید به خاطر آن به وی لقب «رابین هود علمی» را بدهند. نشریاتی که از این موضوع چیزی در حدود 10 میلیارد دلار متضرر شده اند، این دختر قزاق را مجرمی خوانده اند که با استفاده از گذرواژه های سرقتی امکان دسترسی به مقالات علمی آنها را فراهم کرده است.
اما نگاهی دقیق به کاری که این دانشجوی قزاق کرده است به خوبی نشان می دهد که چه زیان هنگفتی از کار این رابین هود مجرم شده، نصیب نشریات علمی معتبر دنیا نظیر Sage و JStore شده است.
«جان بوهانون» نویسنده مجله علمی Science با استفاده از داده هایی که از وب سایت الباکیان در دسترس است نشان داده است که از این وب سایت به شکلی عمومی و در سراسر دنیا استفاده شده است. نه تنها در کشورهای جهان سوم و در حال توسعه که خرید مقالات و منابع علمی با مشکلات مالی و غیر از آن مواجه است، بلکه حتی در قلب آمریکا در سیلیکون والی و واشنگتن دی سی.
موقعیت جغرافیایی کاربران وب سایت Sci-Hub
بوهانون با ارائه یک نقشه نشان میدهد که ایران، چین، روسیه و هند جزو کشورهایی هستند که به وفور از این وب سایت استفاده کرده اند. موضوعی که خود بیانگر آن است که کشورهای جهان سوم و در حال توسعه ای که شاید با مشکلات بین المللی و برخی تحریم ها نیز مواجه هستند جزو اصلی ترین نیازمندان به سرقت یا دسترسی غیر قانونی به نشریات علمی هستند!
اما این موضوع به هیچ وجه به معنی آن نیست که در کشوری مانند آمریکا یک چنین مواردی جریان ندارد. بوهانون به خوبی نشان میدهد که در حدود یک چهارم از کاربران وب سایت Sci-Hub از کشورهای عضو سازمان همکاری و توسعه اقتصادی هستند. یعنی ثروتمند ترین کشورهای دنیا با دسترسی راحت و آسان به مقالات و نشریات علمی. این داده های نشان میدهد که حتی در پردیس دانشگاه های بزرگ اروپا و آمریکا نیز از وب سایت الباکیان استفاده شده است:
توضیح اقتصادی برای این موضع البته ساده است. دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی در سراسر دنیا معمولا دسترسی به همه ژورنال های علمی را ارائه نمی کنند. طبق آمار هزینه دسترسی به مقالات و مجلات علمی برای دانشگاه ها از سال 1986 تا کنون 456 درصد رشد داشته که منجر به آن شده تا بسیاری از دانشگاه ها موضوع دسترسی به مجلات علمی را از اولویت های آموزشی خود خارج کنند.
ایران و یک افتخار دیگر علمی!
این موضوع البته شاید در مورد دانشگاه های ایران به مراتب بیش از سایر دانشگاه های دنیا صادق است و از همین روی میبینیم که ایران با بیش از 2 میلیون و 600 هزار دانلود غیر قانونی مقالات علمی ازSci-Hub در صدر فهرست سارقان علمی دنیا قرار گرفته است.
دانشگاه های ایران علاوه بر مشکلات مالی که برای ایجاد دسترسی به مجلات علمی در داخل کشور دارند، طی سالهای اخیر با موضوع تحریم های بین المللی نیز مواجه بوده اند که از دو جبهه فعال بوده. در یک جبهه دسترسی ایران به مقالات علمی در نشریات معتبر به بهانه تحریم قطع شده بوده و از سوی دیگر حتی اگر دسترسی به نشریات هم وجود داشته است، موضوع نقل و انتقالات مالی به واسطه تحریم، سنگ بزرگی پیش پای جامعه علمی ایران بوده است.
البته موضوع جالب توجه دیگر در این میان این است که در صدر قرار گرفتن ایران در این فهرست به معنای آن نیست که جامعه ایرانی، جامعه ای کاملا علمی و علاقمند به مقالات و منابع علمی است. این موضوع شاید بیش از همه ناشی از آن است که برای ایرانیان دسترسی آزاد به یک منبع با ارزش میلیاردی – صرف نظر از محتوای آن – یک فرصت استثنایی تلقی می شود که شاید بسیار هم زود گذر باشد. همین موضوع را در مورد وب سایت Gigapedia نیز شاهد بودیم که در طی مدت فعالیت این پایگاه، میلیون ها نسخه کتاب از سوی دانشجویان و کاربران ایرانی برای روز مبادا دانلود شده بود!
رابین هود در راه دادگاه؟
آنگونه که مشخص است Elsevier یکی از بزرگترین ناشران مقالات و مجلات علمی دنیا از الباکیان به خاطر نقض حقوق کپی رایت و کلاهبرداری رایانه ای به دادگاهی در نیویورک شکایت کرده است و قاضی این دادگاه نیز حکم توقیف وب سایت Sci-Hub را صادر کرده است. اما با این همه الباکیان گویا با سوییچ کردن دامنه این وب سایت پایگاه داده آن را همچنان فعال نگاه داشته است.
الباکیان به بوهانون در این رابطه گفته است که حتی اگر همه دولت ها اقدام به مسدود سازی وب سایت Sci-Hub کنند آن 50 میلون مقاله ای که طی این مدت دانلود شده، در حال حاضر بارها کپی شده و احتمالا جایی در Dark Web ذخیره شده است.
الکساندرا الباکیان، طراح وب سایت Sci-Hub
به نظر میرسد که الباکیان هیچ پشیمانی و ترسی از عاقبت کار خود ندارد و همچنان مشتاق است تا به این کار ادامه دهد زیرا حتی از بوهانون درخواست کرده تا نام کاربری و گذرواژه خود را در نشریه Scienceدر اختیار وی قرار دهد تا این مجله را نیز به فهرست وب سایت خود اضافه کند!
