بازگشت «مقتدی» به میدان

سرویس بین الملل «انتخاب»؛ نیویورکر نوشت: سیاست عراق در ورای مبارزه وحشتناک نظامی با داعش حول افراد معدودی از شورشیان سابق عراق بر می گردد. همه آن ها پیش از اشغال نظامی آمریکا در سال 2003 بازیگران کلیدی بودند که در پس خود سال های طولانی از زندان، شکنجه، تبعید، تلاش برای ترور و جنگ تمام عیار برابر رژیم صدام حسین را داشتند و توانستند در نزاع قدرت پس از صدام جایگاه خود را ارتقا دهند. برخی از آن ها با اعمال قدرت خود در بعضی وزارتخانه های سودآور دولتی توانستند بر منابع گسترده ای کنترل پیدا کنند.

به گزارش سرویس بین الملل «انتخاب»؛ این نشریه در ادامه آورده است: فهرست بازیگران کلیدی آغازین شامل رهبران کرد، جلال طالبانی و مصطفی بارزانی، سیاستمداران شیعه سکولار ایاد علوی و احمد چلبی می شود. یکی از جذاب ترین روحانیون عراق، مقتدی صدر است که با 42 سال سن صاحب قدرت زیادی در مناسبات سیاسی عراق بوده، هیچ گاه برای هیچ پستی انتخاب نشده و با این حال اکنون هزاران نفر را زیر فرمان خود دارد و توانسته است خود را به عنوان یکی از کارگزاران کلیدی قدرت در عراق تثبیت کند.

این مرد تنومند سیاه پوش با ریش های بلند و سیمایی همیشه غمگین که طرفدارانش او را مقتدی خطاب می کنند، شخصیت ویژه ای است. او که فرزند روحانی بنامی است که در 1999 به دستور صدام اعدام شد، در بیست سالگی توانست راه خود را به عرصه سیاسی عراق باز کند. 

همزمان با اشغال ناگهانی عراق توسط آمریکا در تابستان 2003، صدر پایگاه قدرت خود را تقویت کرد. و سپس در آوریل 2004 در همان هنگام که شورش سنی ها در فلوجه آغاز شد، ارتش المهدی صدر به پا خاست و به سربازان ائتلاف در نجف، بغداد و سراسر جنوب شرقی عراق و همین طور مرکز بغداد حمله برد. دستگیری یکی از یاران صدر که به ترور خوئی متهم شده بود توسط آمریکایی ها اعتراضات بسیاری را در پی داشت. با رویارویی سربازان ائتلاف و طرفداران صدر، آمریکایی ها صدر را هم به اتهام قتل مجرم دانستند و نیروهای نسبتا زیادی را برای محاصره نجف فرستادند. صدر تهدید کرد اگر وارد شهر شوند جهادی تمام عیار به راه می اندازد. بن بستی ایجاد شد. آمریکایی ها در مواجهه با این موضوع نهایتا عقب نشستند.

نیروهای ائتلاف چندین بار دیگر با ارتش مهدی درگیر شدند که همیشه بی نتیجه بود. سربازان صدر اکنون کنترل بخش بزرگی از مجلس عراق و همچنین حزب سیاسی خود را در اختیار دارند. زمانی که دو نفر از وزرای او به فساد متهم شدند به آن ها دستور داد استعفا دهند و خود را به دادگاه های عراقی معرفی کنند. او شیعه است، اما تلاش بسیاری کرده خود را ورای فرقه ها  نشان دهد، چنان که چندین سال پیش "بهار عربی" سنی ها را تحسین کرده بود، و اخیرا کمیته ای از اندیشمندان و روشنفکران سکولار شیعه، سنی و کردی تشکیل داد تا "نقشه ملی" برای عراق تدوین کنند.

صدر خوب می داند چه زمانی را برای اقداماتش انتخاب کند، و اوایل امسال پس از وقفه ای طولانی و بی هیچ توضیحی دوباره به صدر اخبار بازگشت. ناکامی نخست وزیر حیدرالعبادی در عمل به اصلاحات وعده داده شده، همچون تغییرات اساسی در دولت و رویکردی تازه برای مقابله با فساد رسمی شایع زمان مدیدی موجب نارضایتی بودند، و در اواخر فوریه صدر با طلب اقدامات عملی دوباره به عرصه سیاسی عراق بازگشت و صد هزار طرفدارش هم در یکی از بزرگترین تظاهرات عمومی عراق به او ملحق شدند.

صدر 45 روز به دولت مهلت داد به اشتباهاتش اعتراف کرده و مسیرش را تغییر دهد. و با گذشت زمان هزاران عضو جنبش صدر در اطراف منطقه سبز جمع شدند. صدر تهدید کرد اگر به خواسته هایش پاسخ داده نشود به همراه طرفدارانش وارد منطقه تحت محاصره منطقه سبز شود، اما در نهایت او و دولت به توافق رسیدند: صدر به تنهایی وارد منطقه سبز شد و ماموران محافظ این منطقه مانعی برایش ایجاد نکردند و با ابراز احساسات صمیمانه این ماموران روبرو شد. 

پنج شنبه گذشته دولت عبادی طرح ساعت یازدهم را مطرح کرد و به بحران پایان داد. صدر و حامیانش، با احساس پیروزی در صف دراز خودروهای شاسی بلند به استحکامات خود در نجف بازگشتند. پارلمان عراق باید پیش از هفته آینده به این طرح رای دهد. روشن است که نتیجه رای پارلمان مشخص می کند صدر در کنار مشاورانش بماند یا دوباره با طرفدارانش به خیابان ها بیاید.

عبادی که برابر آخرین عرض اندام صدر تسلیم شد، شخصیتی فراگیرتر از سلف خود، نوری المالکی دارد که مورد نکوهش سنی ها بود و مجبور شد در سال 2014 از مقام خود کنار رود. اما باید همچنان منتظر ماند تا دید عبادی چه مدت به کار خود در دولت ادامه می دهد. دست کم او می داند برای حفظ ثبات در خیابان های عراق و همچنین حفظ قدرت خود باید با جریان صدر کنار بیاید. در صحنه پرآشوب سیاسی عراق، همه چیز در دانستن روش بقا خلاصه می شود. مقتدی صدر با روندی که پیش گرفته ممکن است در انتها خود را یکه و تنها بیابد.

نویسنده: جان لی اندرسون 

مترجم: محمد صفری