داستان ساخت این عمارت را می‌توان با یک جستجوی کوتاه در اینترنت به دست آورد، اما حکایت مرمت، احیا و بهره‌برداری 59 ساله از این بنا را باید از زبان یک آشنا به این روند شنید.
هرچند پیش از این و در طول نشست‌های خبری متفاوت مسئولان مختلف میراث فرهنگی مطرح کرده بودند که بحث حقوقی این سازمان با بهره‌برداران عمارت مسعودیه همچنان سر جایش است، چون این شرکت خصوصی در عین بهره‌برداری از این عمارت، اجاره‌ای به نهاد حاکمیتی خود یعنی صندوق احیا پرداخت نمی‌کند.
در واقع دست‌کم 5 سال است مسئولان مرمت بنای تاریخی «مسعودیه» که قرار است 59 سال آن را در اختیار داشته باشند، برای به دست آوردن اسنادی که بتواند مرمت و احیانا بازسازی برخی بخش‌های این عمارت را درست‌تر انجام دهند، تلاش می‌کنند. آنها حتی به دنبال دست یافتن به برخی اسناد در نقاطی مانند آمریکا هستند تا پروژه‌ی خود را به بهترین نحو جلو ببرند.
عمارت مسعودیه
به نظر می‌رسد نهاد حاکمیتی صندوق احیا به اندازه کافی در ارائه پاسخ نهایی به این شرکت بهره‌بردار زمان هدر داده است، البته اکبر تقی‌زاده - رئیس پروژه مرمت و احیاء عمارت مسعودیه - در این زمینه می‌گوید: اتلاف زمان در مدت بهره‌برداری و مرمت بنای مسعودیه به نفع ما و شرکت طرف قرارداد نیست، این شرکت در حال ضرر دادن است.
او اما ترجیح داد نخست به بیان اتفاقات رخ داده از سال 1389 یعنی آغاز زمان واگذاری این عمارت تاریخی به شرکت عظام بپردازد.
وی گفت: اواخر سال ۸۹ عمارت مسعودیه را از صندوق احیاء تحویل گرفتیم. با توجه به قراردادی که با صندوق بسته شده بود، مکلف بودیم که این مجموعه را به یک مجموعه اقامتی پذیرایی در حد یک هتل پنج ستاره تبدیل کنیم. پس از تحویلِ عمارت، اقدامات برای رفع خطر انجام و به محض آغاز این کار، برنامه‌ریزی‌ها روی انتخاب مشاور طرح و تهیه طرح‌های مرتبط با حفاظت و مرمت احیاء و بهره‌برداری از مجموعه متمرکز شد.
او با بیان اینکه فضاهای مسقف این عمارت تاریخی گسترده‌تر از اتاق‌هایی هستند که بتوان آنها را به عنوان اتاق اقامتی مسافران در نظر گرفت، افزود: در این شرایط متوجه شدیم که امکان تبدیل عمارت مسعودیه به مجموعه هتل وجود ندارد، چون یک مجموعه هتل در نخستین گام نیاز به دست‌کم 50 اتاق دارد تا بتواند یک تور 50 نفره را در آن اقامت دهد، اما مجموعه‌ی عمارت مسعودیه فاقد چنین ظرفیتی است. بنابراین امکان اقامت در آن وجود ندارد.
تقی‌زاده ادامه داد: مسعودیه فضاهایی برای لابی، پذیرش هتل و یا سمینار دارد، اما نمی‌توان آنها را به اتاق تبدیل کرد بلکه بخش‌های مربوط به اتاق‌ها در سال‌های گذشته که در قسمت اندرونی خانه بود، تخریب شده است.
وی با اشاره به انجام مطالعات امکان‌سنجی بناهای تاریخی در ایران برای نخستین‌بار روی عمارت تاریخی مسعودیه بیان کرد: در مطالعات امکان‌سنجی، ظرفیت‌های معماری، نیازهای شهر، ظرفیت‌های محیطی و سازه بنا با هدف تعیین نوع کاربری در نظر گرفته می‌شود.
عمارت مسعودیه
او همچنین با تاکید بر اینکه در آن زمان برای عمارت مسعودیه 11 سناریو با هدف تعیین کاربری تعریف شد، از نمونه‌ی این سناریوها را موزه، فرهنگسرا و مکان کنفرانس و حتی بورس خرید و فروش آثار هنری و در نهایت «مرکز رویدادهای فرهنگی تهران» عنوان کرد و گفت: در میان این سناریوها، کاربری «مرکز رویدادهای فرهنگی تهران» بیشترین امتیاز را آورد. اما بهره‌بردار نمی‌توانست اعلام کند که می‌خواهیم کاربری این بنا را تغییر دهیم، بنابراین باید صندوق احیا در قدم نخست، این تغییر کاربری را تصویب می‌کرد.
این معمار اضافه کرد: با اعلام این نظر به صندوق احیا، آنها این بحث را به شورای فنی خود سپردند و پس از برگزاری جلساتی شورای فنی از ما تقدیر کرد که چنین کاری را انجام داده‌ایم، پس از آن بار دیگر با مطالعه‌ی وسیع‌تر روی این محوطه و انجام نقطه‌گذاری نتیجه را به صندوق اعلام کردیم و آنها دوباره برای این اقدام از ما تقدیر کردند، در آن زمان ما نظر خود را که از میان 11 سناریو برای تبدیل کاربریِ مسعودیه امتیاز گرفته بود به آنها اعلام کردیم، به عنوان «مرکز رویدادهای فرهنگی تهران».
او با بیان اینکه انجام این پروژه مدت زمان زیادی را از شرکت بهره‌بردار گرفت و از سوی دیگر به شرکت بهره‌بردار آسیب‌هایی وارد کرد، افزود: در آن دوره مسئولان صندوق برای تصمیم‌گیری نهایی، کار را از حوزه خود خارج کردند و به سمت دولت بردند و در «کمیسیون لوایح» آن را مطرح کردند، هرچند اگر این کار انجام نمی‌شد، باز هم قانونی بود، اما در این کمیسیون نیز همه متفق‌القول شدند که عمارت مسعودیه را نمی‌توان به هتل تبدیل کرد.
وی افزود: با این وجود آنها با دو پیشنهاد موافق نبودند؛ یکی اینکه گفتند از کلمه «رویداد» می‌ترسیم و به جای «مرکز رویداد»، از «مرکز فرهنگی» استفاده کنیم که شرکت نیز قبول کرد. از سوی دیگر بحث این بود که ما پیشنهاد کرده بودیم علاوه بر کار فرهنگی، امکان برگزاری کارگاه‌های آموزشی نیز داشته باشیم، اما آنها با این موضوع نیز مخالفت کردند، ما نیز قبول کردیم و قرار شد عمارت مسعودیه به «مجموعه فرهنگی شهر تهران» تبدیل شود.
صندوق احیا باید بررسی امکان‌سنجی را انجام می‌داد
او در ادامه درباره‌ی لزوم انجام برخی اقدامات برای این بنای تاریخی توضیح داد: صندوق احیاء باید قبل از آنکه این بنا را در اختیار بخش خصوصی قرار می‌داد، مطالعات کاربری این پروژه انجام می‌شد، اما چنین کاری را هیچ‌گاه انجام نداده بود. در قرارداد صندوق و شرکت بهره‌بردار نیز بندی وجود دارد که در آن نوشته «باید مسعودیه به هتل تبدیل شود، اما هر زمان در مطالبات خود خواستید تغییر کاربری انجام دهید باید به تائید صندوق احیاء برسد». این در حالیست که صندوق احیاء این وظیفه را از حوزه خود خارج کرد و به دولت سپرد تا موضوع را تصویب کند.
عمارت مسعودیه
رئیس پروژه مرمت و احیاء عمارت مسعودیه در ادامه با اشاره به حضور معاون رئیس جمهور در مسعودیه ادامه داد: آقای سلطانی‌فر گفت که سازمان بازرسی به این تغییر کاربری ایراد وارد کرده است، ما نیز اعلام کردیم که عمارت مسعودیه نمی‌تواند هتل شود، ما اکنون در این مرحله قرار داریم که چون قراردادمان کاربری هتل است، نمی‌توان آن را به یک مجموعه فرهنگی تبدیل کرد؛ به همین دلیل اعلام کرده‌ایم که «بلد نیستیم. ما این کار را برای خودمان خیانت می‌دانیم که این مجموعه را به هتل تبدیل کنیم.»
مرکز فروش آثار تاریخی نه، مرکز فروش آثار هنری!
وی همچنین در پاسخ به پرسش‌های خبرنگاران درباره‌ی تبدیل فضای عمارت مسعودیه به «مرکز فروش عتیقه» اظهار کرد: نمی‌دانم چه کسی شایعه کرده که ما قرار است در این عمارت، مرکز فروش عتیقه راه‌اندازی کنیم. ما معتقدیم که در تهران جایی وجود ندارد تا کتاب خطی افراد، شناسنامه‌دار یا مرمت شود و حتی نهادی غیر از دولت نیست که بتواند برای یک سازه تاریخی، شناسنامه تهیه کند. ما در نظر داشتیم تا چنین چیزی را تأسیس کنیم و از تعدادی هنرمندان مرتبط دعوت کنیم، اما هنوز تهیه‌ی شناسنامه برای اموال فرهنگی راه نیفتاده است.
وی اضافه کرد: اگر روزی یکی از سران سه قوه میهمانی داشته باشد، فضای مناسب برای پذیرایی از آن کم داریم، در صورتی که عمارت مسعودیه می‌تواند به چنین فضایی تبدیل شود. از سوی دیگر در عمارت مسعودیه امکان اجرای موسیقی فاخر بدون ایجاد مشکل برای فضا وجود دارد. ما در اینجا دل‌نگرانی‌های موزه‌ای را نداریم، چون یک سالن با ظرفیت حدود 250 نفره و چند منظوره برای این کار می‌توان اختصاص داد. از سوی دیگر در این فضا امکان تهیه و عرضه لباس‌های فاخر ایرانی تهیه شده است، چون در تهران مکانی که لباس و پارچه‌های ایرانی را عرضه کند یا نیست، یا کم است.
8 میلیارد تومان تا امروز هزینه کردیم
رئیس پروژه مرمت و احیاء عمارت مسعودیه گفت: زمانی که مطالعات انجام شد، باید می‌دیدیم آیا انجام این کارها صرفه اقتصادی دارد یا خیر؟ قرارداد ما به این ترتیب است که وقتی عمارت مسعودیه به بهره‌برداری رسید، پس از آن اجاره‌ای به صندوق احیاء بپردازد. در بند دیگر قرارداد نوشته شده «اگر مبلغ هزینه‌هایی که در عمارت مسعودیه برای مرمت انجام شده، کمتر یا بیشتر شود، گروه کارشناسی مرضی‌الطرفین نسبت به ارزیابی سنوات واگذاری اقدام می‌کند»، براساس قرارداد باید 4 میلیارد تومان هزینه می‌شد، درحالی که در این دوره به دوره افزایش قیمت‌ها برخورد کردیم، بنابراین تاکنون هشت میلیارد تومان در این عمارت هزینه کرده‌ایم و همه این اعداد و ارقام نیز به گروه کارشناسی صندوق احیاء داده شده است.
عمارت مسعودیه
صندوق احیا دستور داد باز کنید، باز کردیم
تقی‌زاده تاکید کرد: اکنون برپایی نمایشگاه‌ها یا داشتن عکاسخانه و کافی‌شاپ جزو بهره‌برداری محسوب نمی‌شود، بلکه این کارها در راستای معرفی بناست. اعداد هزینه‌های جاری این عمارت بیشتر از درآمد آن است. تا نوروز ۹۴ همه کسانی که در عمارت مسعودیه غرفه‌ای داشتند، ریالی بابت فعالیت پرداخت نکرده‌اند، چون صندوق احیاء دستور داده بود که درِ این عمارت به روی مردم باز شود. ما نیز موقعیت‌های خدماتی به مردم را روی نقشه مشخص کرده و فرستادیم، بنابراین اگر هر فعالیتی اکنون انجام می‌شود، به دستور واضح صندوق است.
رئیس پروژه مرمت و احیاء عمارت مسعودیه در ادامه با تاکید بر این که باید طرح مرمت این بنا در دو فاز تهیه می‌شد، گفت: در فاز اول نخست پس از تعیین کاربری، باید این نوع تبدیل کاربری عمارت مسعودیه تصویب شود تا بتوان نقشه فاز دوم را بر مبنای فاز اول ارائه داد. از زمان تائید شفاهی اولیه از سوی صندوق احیاء، بارها به آنها نامه نامه نوشتیم که مکتوب به ما ابلاغ کنید بالاخره کاربری این بنا چیست؟
او تاکید کرد: اما متاسفانه آنها هنوز هیچ اعلامی به ما نکرده‌اند و این باعث آسیب رسیدن به سرمایه‌گذار از یک سو و از سوی دیگر فرسوده شدن بیشتر بنا می‌شود.
وی حتی اعلام کرد: در صورتی که نهاد حاکمیتی صندوق احیا از ما بخواهد که در مجموعه را ببندیم این کار را انجام می‌دهیم، اما پس از پرداخت همه‌ی هزینه‌هایی که تاکنون برای این بنای تاریخی پرداخت کرده‌ایم.
کمیسیون لوایح از ما سوالی نکرده
وی در پاسخ به پرسش خبرنگاران درباره‌ی هفت سوال مطرح شده از سوی کمیسیون لوایح دولت به شرکت سرمایه‌گذار عظام گفت: هیچ‌کسی نه بازرسی و نه کمیسیون لوایح از ما سؤالی نکرده است، شاید این سؤالات از صندوق احیاء صورت گرفته باشد. ما زمانی که به جلسه‌ی کمیسیون لوایح رفتیم، متوجه شدیم همه موافق هستند که مسعودیه هتل نشود.
تقی‌زاده در ادامه درباره‌ی لزوم پرداخت ارزش افزوده به صندوق احیا توسط این شرکت بهره‌بردار گفت: عمارت مسعودیه به ما فروخته نشده که ارزش افزوده برای ما داشته باشد. اگر بحث 59 سال واگذاری است که به آقای سلطانی‌فر نیز گفتیم 59 سال واگذاری مسعودیه به شرکت عظام را به 20 سال کاهش دهید. ما پس از گذراندن 10 سال خواب سرمایه، باید بابت حضورمان اجاره بپردازیم. چه فرقی می‌کند که قرارداد ما چه زمان تمام می‌شود؟ عدد اول خواب سرمایه برای ما مهم است.
این کارشناس پیشکسوت آثار تاریخی با تاکید بر اینکه هنوز بهره‌برداری از عمارت مسعودیه شروع نشده که سال‌های خواب سرمایه آغاز شود، گفت: شرکت عظام یک شرکت قطعه‌ساز نیست، بلکه در فعالیت‌های مختلفی سرمایه‌گذاری می‌کند. گاهی تشخیص داده در حوزه خودرو و ساخت قطعات، گردشگری شهری وارد شود، یا در حمایت از بناهای تاریخی باشد. ما قصد داشتیم که تا 10 سال آینده به سراغ چندین بنای تاریخی برویم. حتی مدت کوتاهی آقای بهشتی با ما همکاری می‌کرد که بعداً خارج شد.
عمارت مسعودیه
هنوز خواب سرمایه شروع نشده
تقی‌زاده در ادامه درباره‌ی صحبت‌های مطرح شده از سوی مسئولان سازمان میراث فرهنگی و صندوق احیا مبنی بر بهره‌برداری این شرکت از عمارت، اما پرداخت نکردن هرگونه اجاره بها به صندوق احیا نیز اعلام کرد: صحبتِ اجاره‌ی 5 میلیونی هیچ‌گاه و در هیچ جایی مطرح نشده است. در واقع درآمد از گالری، کافی‌شاپ، مرکز زیرآلات یا فروش پارچه‌های ایرانی هیچ سودی برای ما ندارد.
او تاکید کرد: شرکت سرمایه‌گذار، هنوز مدت زمان پس از خواب سرمایه خود را شروع نکرده است که بخواهد پولی به نهاد حاکمیتی پرداخت کند. وی با این وجود گفت: ما بارها به صندوق اعلام کرده‌ایم که همه‌ی آن‌چه به دست می‌آوریم را به شما می دهیم، شما چه می‌کنید؟
نفیس بودن مسعودیه را ما تعیین نمی‌کنیم
به گزارش ایسنا، در طول صحبت‌های تقی‌زاده و دیگر مسئولان بهره‌برداری از این بنای تاریخی مانند عادل فرهنگی، بارها به کلماتی مانند ارزشمند، تاریخی و حتی گوهر درباره‌ی این بنای تاریخی اشاره شد.
در حالی که تقی‌زاده در پاسخ به پرسش‌های خبرنگاران در این زمینه اظهار کرد: اعلام نفیس بودن یا نبودن عمارت مسعودیه در اختیار ما نیست. حتی واگذاری بنای تاریخی را باید تحلیل کنیم. گاهی یک بنا نفیس است مانند کاخ گلستان که اگر آن را به غیر واگذار کنید، غیرقانونی است. اما گاهی بنا را واگذار می‌کنیم که بهتر مدیریت شود.
هر خدماتی را نمی‌توان در کاروانسرای وکیل راه انداخت
او درباره کاروانسرای وکیل و اینکه هنوز کاری در آن انجام نشده است، نیز اظهار کرد: ما نمی‌خواهیم که در یک محدوده کوچکی به نام کاروانسرای تاریخی وکیل، آشپزخانه یا موتورخانه ببریم. به صندوق احیا اعلام کردیم تا به ما زمینِ کناری کاروانسرا را واگذار کنند، تا بتوانیم این نوع خدمات را به صندوق ببریم؛ آن‌قدر این زمین واگذار نشد که اکنون آن را به پاسگاه اختصاص دادند.
عمارت مسعودیه
مسعودیه ما را پیر کرد
رئیس پروژه مرمت و احیاء عمارت مسعودیه در ادامه همچنین درباره‌ی نحوه‌ی رسیدگی به این بنای تاریخی گفت: مسعودیه ما را فرسوده کرده است، مرمتگران در حال حاضر در حال انجام کار هستند، این در حالی است که مرمت حفاظتی و مرمت احیاء با یکدیگر متفاوت است. ضلع غربی عمارت مسعودیه در حال انجام «باستان‌شناسی شهری» است.
وی اضافه کرد: بنابراین کار پژوهشی در مسعودیه تعطیل نشده است، بلکه در یک دوره تاریخی زیر ضلع غربی، بنای تاریخی وجود داشته که بخشی از عمارت مسعودیه بوده، ما از عکس‌های کاخ متوجه شدیم که پلان آن به چه شکل بوده است. در شورای فنی تصویب شد که اینجا ساخته شود. ساخته شدن این بنا تا یک زمانی به کاربری نیاز ندارد، اما از یک زمانی به بعد باید کاربری آن انجام شود.
