بنگاه‌های خُــردی که آثار کلان دارند

سفر اخیر رییس جمهور روحانی و هیئت همراه به کشورهای ایتالیا و فرانسه در دل خود حاوی دست‌آوردهای مطلوبی برای اقتصاد ایران بود. تفاهم‌نامه‌ها و قراردادهای مهمی به امضای طرفین رسید و راه‌های جدیدی برای تجارت و سرمایه‌گذاری گشوده شد. در یکی از توافق‌های صورت پذیرفته مابین بیمه ساچه ایتالیا و چند بانک‌ ایران این بیمه‌گذار بزرگ ‌از فعالیت‌های صادراتی و بین‌المللی بنگاه‌های کوچک و متوسط خود حمایت کرده است.

توافق‌نامه مذکور ازین جهت شایسته دقت بیشتر است که سیاست‌گذاران اقتصاد در ایتالیا، و عموم کشورهای توسعه یافته، حمایت از «همــه» بنگاه‌های اقتصادی اعم از کوچک، متوسط و بزرگ را در دستور کار خود قرار داده‌اند و حمایت خود را تنها به صنایع بزرگ خود منحصر نکرده‌اند.

اما به راستی جایگاه بنگاه‌های کوچک و متوسط در اقتصاد کجاست که توجهی هم‌سنگِ بنگاه‌های بزرگ می‌طلبند؟

کجا ایستاده‌ایم؟

شاید اگر بدانیم که در کشور ایتالیا 99 درصد بنگاه‌ها را بنگاه‌های کوچک و متوسط تشکیل می‌دهند، و 90 درصد اشتغال و 73 درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور حاصل فعالیت این بنگاه‌هاست، برایمان توجیه اقتصادی موسسه ساچه در حمایت از بنگاه‌های خرد واضح‌تر شود.

در مقیاسی بزرگ‌تر، اتحادیه اروپا یک صندوق اعتباری مختص حمایت از کسب‌وکارهای کوچک و متوسط تدارک دیده است که کسب‌وکارهای اروپایی می‌توانند بیش از 57 میلیارد یورو اعتبار برای شروع یا توسعه خود، تا سال 2020  از محل این صندوق برداشت کنند. اتحادیه اروپا دلیلی محکم و قاطع برای تاسیس این صندوق در دست دارد: طبق آمار، کسب‌وکارهای کوچک و متوسط 70 درصد از بار اشتغال‌زایی اروپا را بر عهده دارند.

در کشور همسایه ما ترکیه، بیش از 99.5 درصد از بنگاه‌ها را کسب‌وکارهای کوچک و متوسط تشکیل می‌دهند و این کسب‌وکارها مسئول 76.6 درصد از اشتغال این کشور هستند. در کشور مالزی هم دولت در طرحی مشابه اتحادیه اروپا، اولویت خود را تا سال 2020 حمایت از کسب‌وکارهای کوچک و متوسط قرار داده است.

و اما کارنامه کسب‌وکارهای کوچک و متوسط در اقتصاد ایران: 10 درصد در صادرات، 17 درصد از ایجاد ارزش افزوده اقتصادی و 45 درصد از اشتغال. جای توضیح بیشتر نیست. اعداد به خوبی بیانگر آنند که تا استفاده مناسب از ظرفیت بنگاه‌های کوچک و متوسط چه راه‌های نرفته‌ای برای پیمودن داریم.

کوچک زیباست...

ارنست شوماخر اقتصاددان آلمانی و متفکر تاثیرگذار قرن بیستم، در کتاب «کوچک زیباست» با برشمردن دلایلی ساده و زیربنایی، مهم‌ترین منبع اشتغال را در یک اقتصاد و به ویژه اقتصادهای در حال توسعه ایجاد و رشد کسب‌وکارهای کوچک می‌داند. از سوی دیگر، مکاتب متاخر اندیشه اقتصادی نظیر مکتب اتریشی و مکتب نئوکلاسیک با ارج نهادن و تمرکز بر نقش ممتاز «کارآفرین» (Entrepreneur) در اقتصاد، کسب‌وکارهای کوچک و متوسط را به مثابه تجلیِ مفهوم کارآفرینی، به مرکز توجه اقتصاددانان و تصمیم‌سازان بدل کرده‌اند.

SMEها بنا به ذات خود، ویژگی‌های مطلوبی برای یک سیستم اقتصادی دربر دارند.

• آن‌ها انعطاف‌پذیرند و هزینه تغییرات نسبتا کمی دارند.

• میزان خلاقیت و بهره‌وری درونی آن‌ها بالقوه بالاست.

• توزیع ثروت را در جامعه عادلانه‌تر می‌کنند.

• ریسک سیاسی پایینی متوجه آن‌هاست.

• به دلیل ارتباط بی‌واسطه‌تر با نفع شخصی، تخصیص منابع را بهینه می‌سازند.

• در صورت تعدیل‌های بزرگ از سوی دولت و بنگاه‌های بزرگ، توانایی جذب نیروی انسانی را دارند.

• فضای اقتصادی را پویاتر کرده و فرهنگ کارآفرینی و ایده‌پردازی را گسترش می‌دهند.

و در کنار همه این‌ها، در صورت دارا بودن شرایط مساعد، می‌توانند در ادامه چرخه عمر(life cycle) خود به یک بنگاه بزرگ تبدیل شوند.

باغبان و نهال

حتما دیده‌اید که یک باغبان چگونه تن نحیف و بی‌دفاع نهال را در فصل سرما می‌پوشاند و چگونه برای آن‌که نهال قامت راست کند، آن را به دیرک‌های چوبین چفت می‌کند. باغبان می‌داند که حاصل مراقبت‌های خود را بعدها در سایه‌سار خنک یک درخت تنومند و طعم لذیذ میوه‌هایش، برداشت خواهد کرد.

کسب‌وکارهای کوچک و متوسط هم در صورت حمایت و مراقبت صحیح در زمان آسیب‌پذیری و نوپایی (یا هنگام توسعه و رشد) قادرند ثمرات مبارکی برای ذی‌نفعان خود و کل مجموعه اقتصاد به ارمغان بیاورند.

ما مهم‌ترین چالش‌های SMEها در کشور، را احصاء کرده‌ایم و به سهم خود بر راهکارهایی برای مرتفع کردن آن‌ها تمرکز کرده‌ایم. اگرچه شاید در موارد زیادی، کلیدِ بازکردنِ قفل‌ها در دستان حاکمیتیِ دولت است، اما وجود نهادهایی خارج از بدنه دولت برای ارائه قاعده‌مند و اصولیِ خدماتِ مورد نیاز کسب‌وکارها، می‌تواند به پویاییِ فضای کسب‌وکار در ایران منتهی شود.

در همایش «دورنمای اقتصاد ایران در سال 95» بزرگان اقتصاد کشور و مدیران ارشد بنگاه‌های دولتی و خصوصی، اتمسفرِ حاکم بر اقتصاد ایران و جهان در سال آتی را تشریح و ترسیم خواهند کرد و ازین رهگذر می‌توان نگاهِ تخصصیِ خبرگان اقتصاد در باب فضای کسب‌وکار در ایران 95، را رصد نمود.

صاحبان کسب و کار و علاقه‌مندان به حضور در همایش «چشم‌انداز اقتصاد ایران در سال 1395»  می‌توانند از طریق شماره تلفن 88611819 یا پورتال همایش به آدرسeventiranian.ir برای رزرو اقدام فرمایند.

کاوه قبادی، مدیر واحد پژوهشِ کسب‌وکار موسسه اقتصاد ایرانیان، (iStart)