چه کار ناتمامی را «فرجی‌دانا» تمام کرد

 وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در اقدامی مهم، تصمیم گیری درباره بورسیه های خارج از کشور را به دانشگاه ها واگذار کرد.

به گزارش «انتخاب»، اهمیت این اتفاق از آنجایی است که در بسیاری از دانشگاه های معتبر دنیا، دولت دخالتی در بورسیه های آنان ندارد و این اتفاق در ایران خصوصا بعد از ماجرای بورسیه های مساله دار می تواند وجوه آکادمیک بورسیه ها را بیشتر حفظ کند و به دور از رانت های سیاسی، حق بورسیه به حق دار ها برسد.
خبر این اتفاق اما کوتاه بود. امروز، مجتبی صدیقی معاون وزیر علوم و رییس سازمان امور دانشجویان وزارت علوم با بیان اینکه شیوه اعزام دانشجو به خارج از کشور تغییر یافته است، افزود: در این تغییر شیوه،کار با تفویض اختیار بیشتری به دانشگاه ها دنبال می شود.

وی گفت: آزمون دانشجویان بورسیه همچنان برگزار می شود. این تغییر شیوه به دانشگاه ها ابلاغ شده و قرار است دانشگاه ها در این زمینه نظرات، رشته ها و سهمیه مورد نظر خود را تا پایان دی ماه اعلام کنند.

اعلام این خبر در شرایطی بود که رضا فرجی دانا نیز در روزهای آخر وزارت خود خبر از این طرح داده بود اما حالا در دوران وزارت محمد فرهادی محقق شد.

این نخستین باری نیست که در دولت تدبیر و امید وزارت علوم اقدام به واگذاری برخی از تصمیم گیری ها به دانشگاه ها می کند و در راستای استقلال دانشگاه ها قدم بر می دارد.

پیش از این نیز، معاون آموزشی وزیر علوم از تفویض اختیار سه امر برنامه‌ریزی درسی، پذیرش دانشجوی دکترا و ترم‌بندی به دانشگاه‌ها خبر داد و گفت: این روند ادامه دارد و در آینده اختیارات بیشتری به دانشگاه‌ها داده می‌شود.

مجتبی شریعتی نیاسر، عنوان کرده بود: تاکنون برنامه‌ریزی درسی و پذیرش دانشجوی دکترا و همچنین زمان‌بندی ترم‌ها به دانشگاه‌ها تفویض اختیار شده است که این روند تفویض اختیارات ادامه خواهد داشت.

وی درمورد تفویض اختیار ترم‌بندی به دانشگاه‌ها توضیح داد:در این مورد خط قرمزی تعریف شده و به دانشگاه‌ها گفته شده 16 هفته درسی و دو هفته فرجه را رعایت کنند،رعایت همین خط قرمز از بروز هرج و مرج جلوگیری خواهد کرد اما در عین حال این که دانشگاهی قصد داشته باشد ترم را بجای 27 شهریور یا اول مهر، از 20 شهریور آغاز کند به اختیار خودش خواهد بود.

معاون آموزشی وزیر علوم تاکید کرد: اختیارات زیادی به دانشگاه‌ها بازگردانده می‌شود که در حال بررسی است و بعد از جمع‌بندی اعلام می‌شود.

علاوه بر این، دیگر اقدام مهم وزارت علوم در این زمینه بازگشت استقلال در پذیرش دانشجوی دکترا به دانشگاه‌ها است. سه سال پیش هم‌زمان با فعالیت کامران دانشجو در دولت دهم، وزارت علوم طی اقدامی تعجب‌برانگیز، آزمون ورودی دکترا را به شکلی سراسری تبدیل کرد. هم‌زمان بخش زیادی از دانشگاهیان نسبت به این موضوع اعلام نارضایتی کردند و آن را مغایر با اصل استقلال دانشگاه‌ها خواندند.

بااین‌حال اوایل سال جاری مجتبی شریعتی‌نیاسر، معاون آموزشی علوم، از تجدیدنظر وزارت علوم نسبت به‌این تصمیم خبر داد. وی با اشاره به سیاست‌های جدید در پذیرش دانشجوی دکترا، گفت: آیین‌نامه پذیرش دانشجوی دکترا ابلاغ شده است. پذیرش دانشجوی دکترا از سال آینده براساس سیاست‌های جدید صورت خواهد گرفت. براساس این آیین‌نامه، پذیرش دانشجوی دکترا مستقیما توسط دانشگاه صورت می‌گیرد و یک امتحان عمومی توسط سازمان سنجش آموزش کشور برگزار می‌شود. بعد رشته پذیرش به دانشگاه‌های مجری دوره دکترا واگذار می‌شود.

معاون آموزشی وزارت علوم به اهداف ابلاغ آیین‌نامه دکترا به دانشگاه‌ها پرداخت و گفت: از این به‌بعد پذیرش دانشجوی دکترا بر اساس این آیین‌نامه شفاف می‌شود. رتبه فرد به دانشگاه ارسال می‌شود و دانشگاه بر اساس رتبه اعلام‌شده، یک کف مشخص اعلام می‌کند. بر اساس آنچه که دانشگاه اعلام کرده، متقاضیان می‌دانند که به کدام دانشگاه‌ها می‌توانند مراجعه کنند و به کدام دانشگاه‌ها مراجعه نکنند و بعد دانشگاه‌ها با تشخیص خود به پذیرش این دانشجویان اقدام می‌کنند.

وی ادامه داد: بر اساس این آیین‌نامه به اقتدار دانشگاه‌های مجری دکترا، ارزش‌گذاری شد و همچنین برای آزمون سازمان سنجش نیز اعتبار زمانی پیش‌بینی خواهد شد که به احتمال قوی آزمون سازمان سنجش دو سال اعتبار خواهد داشت. آیین‌نامه جدید دکترا هماهنگ با استانداردهای جهانی است و کاملا یک نظام پاسخ‌گویی در سازمان سنجش و دانشگاه‌های مجری پیش‌بینی شده است. وزارت علوم خود نیز نظارت کامل بر اجرای مفاد آیین‌نامه دارد.

استقلال در دانشگاه ها چگونه سلب شد؟

این اتفاق در شرایطی که طی هشت سال از زمداری وزرای محمود احمدی نژاد در وزارت علوم، بخش زیادی از اختیارات دانشگاه ها از آنها سلب شد وحالا به نظر می رسد دولت روحانی سعی در بازگرداندن آنها دارد. در هشت سال دولت احمدی نژاد استقلال دانشگاه‌ها در تصمیم‌گیری، صرف بودجه، جذب اعضای هیات‌علمی و پذیرش دانشجوی از جمله اختیاراتی بود که از دانشگاه ها گرفته شد. به طوریکه اولین قدم برای ازبین‌بردن استقلال دانشگاه‌ها در دولت نهم برداشته شد.

آن زمان که در بودجه سال ٨٨، وزارت علوم بودجه دانشگاه‌ها را در اختیار آنها قرار نداد و برای دریافت بودجه، تبصره صورتحساب مخارج را تعیین کرد. از سال ١٣٨٨ دانشگاه‌ها موظف شدند برای اجرای طرح‌های عمرانی و دیگر هزینه‌ها، صورتحساب‌هایی به وزارت علوم بفرستند و در قبال آن بودجه دریافت کنند.

علاوه بر این، تغییر شکل برگزاری آزمون دکترا در دولت دهم استقلال دانشگاه‌ها در جذب دانشجوی دکترا را گرفت. همچنین در دولت دهم آیین‌نامه ارتقای درجه علمی اساتید باعث شد روسای منصوب‌شده دانشگاه‌ها از سوی وزارت علوم، به‌راحتی بتوانند بدون درنظرگرفتن نظر اعضای هیات علمی، اساتید را جذب دانشگاه‌ها کنند.اقداماتی که باعث شد فاتحه استقلال دانشگاه‌ها در دولت دهم خوانده شود.

بورسیه ها، از رانت جدا می شوند؟


ماجرای بورسیه ها مساله دار طی دو سال اخیر به یکی از مهم ترین چالش های آموزش عالی ایران تبدیل شد. در ابتدا عنوان شد که بیش از 3 هزار بورسیه غیر قانونی طی سال های اخیر، جذب شده اند اما پس از آن این رقم کاهش یافت و مسئولان وزارت علوم اعلام کردند،

دانشگاه ها درباره پذیرش یا عدم پذیرش بورسیه های مساله دار تصمیم گیری می کنند. حتی پس از آن، برخی دانشجویانی که دارای بورسیه های مساله دار نیز بودند به احقاق حق خود پرداختند. اما فارغ از تمامی این مسایل واگذاری تصمیم گیری درباره بورسیه های خارج از کشور به دانشگاه ها می تواند تا حد زیادی بورسیه ها را از محیط های دولتی خارج کند و زمینه ایجاد رانت را از بین ببرد.

علاوه بر این نکته حایز اهمیت دیگر رونق گرفتن دیپلماسی علمی پس از آغاز به کار دولت روحانی است. به طوریکه از آغاز فعالیت دولت یازدهم تا به امروز، هیات های دانشگاهی ای از کشور هایی همچون، آلمان، اتريش، آمريكا، استراليا، عمان، ايتاليا، فرانسه، ژاپن، تركيه، اندونزي، اواكراين، مغولستان، تونس، گرجستان، عراق، چين، نيوزيلند، ويتنام، كره جنوبي و اسپانيا وارد ایران شده اند و بخش زیادی از آنان خواستار تبادل استاد و دانشجو میان ایران و کشورهای خود هستند.

بر همین اساس به نظر می رسد واگذاری بورسیه های خارج از کشور به دانشگاه ها می تواند ساز و کار آکادمیک بیشتر به این برنامه ها تزریق کند.