معنای سفر وزیر امور خارجه عراق به ایران چیست؟

تهران-ایرنا-عراق که از یک سو دارای نزدیک ترین روابط با ایران است و از دیگر سو به تازگی روابطش با عربستان سعودی بهبود یافته است، تلاش دارد تا در فضای تنش آلود کنونی در منطقه، نقشی سازنده و میانه داشته باشد. سفر وزیر امور خارجه عراق به ایران را باید در این چارچوب تفسیر کرد.

معنای سفر وزیر امور خارجه عراق به ایران چیست؟

«ابراهیم جعفری» وزیر امور خارجه عراق روز چهارشنبه (شانزدهم دی ماه)در سفری یک روزه به ایران آمد. جعفری در این سفر دیدارهایی با رییس جمهوری، وزیر امور خارجه و دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران داشت. 

در این دیدارها، طرف ها درباره برخی از مهم ترین موضوعات از جمله پیشروی های اخیر ارتش عراق در مناطق زیر سلطه داعش و تنش های اخیر در روابط عربستان با ایران بحث و گفت و گو کردند. 

سفر جعفری به ایران هر چند در چارچوب ارتباطات نزدیک 2 کشور ایران و عراق و همکاری های منطقه ای 2 کشور امری عادی و متداول است، اما با توجه به تنش های اخیر میان ایران و عربستان و اقدام عربستان در قطع روابط سیاسی با ایران و نقشی که عراق می تواند در کاهش تنش میان ایران و عربستان ایفا کند، اهمیت این سفر اهمیتی دوچندان می شود.

عربستان سعودی پس از حمله برخی افراد خودسر به سفارت و کنسولگری این کشور در ایران که در پی اعدام شیخ نمر و فوران خشم مردمی رخ داد، روابط خود با ایران را قطع کرد. این کشور تمام تلاش خود را به کار برده است تا دیگر کشورهای عربی را نیز ترغیب کند که روابط سیاسی خود با ایران را قطع کنند و بحران پیش آمده را تشدید کند. 

قطع ارتباط سیاسی و تشدید تنش های عربستان با ایران در شرایطی که اوضاع سیاسی-امنیتی در خاورمیانه بحرانی تر از هر زمانی است و تمام تلاش های منطقه ای و بین المللی بر حل سیاسی بحران های یمن و سوریه است، همگان را نگران کرده است؛ به گونه ای که علاوه بر کشورهای منطقه، آمریکا و بسیاری از کشورهای اروپایی نیز اعلام کرده اند برای رویارویی با بحران های کنونی در خاورمیانه باید مانع از تشدید تنش ها میان ایران و عربستان شد.

اما بر خلاف رویه مطلوب منطقه ای و بین المللی، عربستان سعودی همچنان سیاست تشدید بحران با ایران را در پیش گرفته است. در این چارچوب، تمام تلاش این کشور بر این است که اختلافاتش با ایران را به اختلاف جهان عرب با ایران تبدیل کند.

در این راستا، عربستان سعودی از یک سو در تلاش است بحران پیش آمده در روابطش با ایران را تشدید کند و با تکیه بر دیپلماسی پترو دلار و تشدید فشارهای سیاسی بر کشورهای عربی، آن ها را نیز ترغیب به قطع روابط سیاسی با ایران کند؛ امری که فارغ از زیان هایی که متوجه طرف ها می کند، بر دامنه بحران های منطقه ای می افزاید. از سوی دیگر، در تلاش است با پیش کشیدن بحث تنش عربی-ایرانی، اعدام شیخ نمر را به حاشیه براند و انگشت اتهام را از خود به سوی ایران بکشاند. 

در مقابل، تلاش های منطقه ای و فرامنطقه ای بر این است که جلوی اقدامات تنش آلود و بحران آفرین عربستان سعودی در منطقه گرفته شود. بر این پایه، وزیران خارجه برخی کشورها از جمله آمریکا، اتریش، عمان، اتحادیه اروپا از همان آغاز تشدید تنش میان ایران و عربستان با برقراری تماس با وزیران خارجه 2 کشور، آن ها را به کاهش تنش ها و مدیریت بحران تشویق کردند. 

سفر وزیر امور خارجه عراق به ایران نیز در چنین چارچوبی و در قالب نقش عراق در کاهش تنش میان ایران و عربستان قابل تحلیل است و این امر به ویژه از محتوای گفت و گوهایی که میان ابراهیم جعفری با رییس جمهوری، وزیر امور خارجه و دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران مطرح شد، مشخص می شود. 

اهمیت و تاثیرگذاری نقش عراق در کاهش تنش ها میان ایران و عربستان و ممانعت از اقدام های تحریک آمیز عربستان به این دلیل است که از یک سو، عراق یک کشور عربی است که همزمان ارتباطات نزدیکی نیز با ایران دارد و از سوی دیگر، در هفته های اخیر روابط این کشور با عربستان نیز بهتر شده است؛ به گونه ای که عربستان سفارت خود را پس از بیست و پنج سال بار دیگر در عراق بازگشایی کرده است. 

این مساله در کنار نقش پیشروی عراق در مبارزه با داعش و نیازی که این کشور به روابط نزدیک ایران و عربستان –به عنوان 2 بازوی اصلی جهان اسلام- برای موفقیت بیشتر در مبارزه با داعش دارد، وزن و اهمیت عراق را در میانجی گری میان ایران و عربستان تقویت می کند. 

همچنین این که، عراق یک کشور عرب است که در نشست آتی اتحادیه عرب حضور خواهد داشت و قرار است وزیر امور خارجه این کشور در این نشست سخنرانی کند. سخنرانی ابراهیم جعفری در نشست آتی اتحادیه عرب کمک بسیاری به شفاف شدن فضای منطقه ای نسبت به تنش های اخیر میان عربستان و ایران می کند که نقشی تاثیرگذار در ناکامی عربستان برای همراستا کردن کشورهای عربی با سیاست های خود خواهد داشت. 

بنابراین، سفر اخیر ابراهیم جعفری به ایران در کنار نزدیکی بیشتر دیدگاه های ایران و عراق درباره مسایل منطقه و تقویت همکاری های دوجانبه برای مقابله با داعش، در کاهش فضای تنش آلود میان ایران و عربستان نیز تاثیرگذار خواهد بود و به عنوان یک کشور عرب می تواند مانع از موفقیت سیاست های تفرقه افکنانه عربستان در جهان عرب شود.