تاثیراتی که توافق هسته‌ای بر ثبات منطقه‌ای داشت

سیاست خارجی جمهوری اسلامی در سال ۲۰۱۵ موفق و عملگرا بوده و به درجه‌ای از «بهره‌وری عملیاتی» رسیده است. توافق هسته‌ای همچنین نقش موازنه‌گر ایران در معادلات سیاسی منطقه را نشان می‌دهد.

 اگرچه دیپلماسی توانست به منازعه طولانی مدت هسته ای ایران که یکی از مهمترین مسائل جهان بود، پایان دهد، اما سوال مهمی که بی پاسخ باقی مانده درباره تاثیرات توافق بر اوضاع منطقه است که درگیر جنگ فرقه ای شده است.

براساس توافق تاریخی هسته ای که روز 14 جولای در وین توسط ایران و گروه ۱+۵ امضا شد، تهران قسمت هایی از برنامه هسته ای اش را به خاطر نگرانی کشورهای غربی در زمینه دستیابی احتمالی به تسلیحات هسته ای کنار گذاشت. ایران شفافیت برنامه هسته ای اش را افزایش و ظرفیت غنی سازی را کاهش می دهد و تغییراتی در راکتور آب سنگین اعمال می کند. در مقابل هم تحریم های بین المللی و غربی کاهش پیدا خواهند کرد.

18 اکتبر ایران و قدرت های جهانی اعلام کردند که اجرای توافق وین را آغاز کرده اند. در کنار این اقدام آژانس بین المللی انرژی اتمی مبنی بر پایان دادن به پرونده 12 ساله پی ام دی، گامی مهم برای لغو تحریم های اقتصادی بود. این در حالی است که برخی از تحلیلگران بین المللی می گویند ایران به عنوان یک قدرت در حال ظهور سیاسی-اقتصادی پس از توافق، منجر به بی ثباتی در منطقه می شود و تهدیدی برای امنیت خاورمیانه خواهد بود.

آسیب به ثبات منطقه ای؟

ایران با وجود تحریم های شدید از حمایت مالی از حزب الله لینان و بشار اسد، رئیس جمهور سوریه دست نکشید. متیو لویت، از موسسه واشینگتن برای سیاست خاور نزدیک می گوید: «اگر کل یا قسمتی از تحریم های مربوط به هسته ای لغو شوند، موجب بهره مند شدن ایران از پول های حاصله خواهد شد و این مسئله به متحدین سیاسی ایران این امکان را می دهد تا برنامه های سیاسی شان در منطقه را دنبال کنند.»

حسین ایبیش، محقق ارشد موسسه کشورهای عربی خلیج فارس معتقد است: «هیچ گام دیپلماتیک مهمی برای حل بحران های منطقه ای وجود ندارد. توافق هسته ای ایران ممکن است منجر به ایجاد خاورمیانه ای بی ثبات تر و خشن تر شود.»

مزایای توافق

با این حال حامیان توافق این گونه استدلال می کنند که در محیط امنیت جغرافیایی این مسئله منجر به ثبات و تحکیم نفوذ منطقه ای می شود. توافق هسته ای موجب می شود تا ایران بتواند تحت شرایط جدید با کشورهای منطقه بر سر مسائل مختلفی از جمله مبارزه با تروریسم گفتگو کند.

پس از توافق، محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران تور سفرهای منطقه ای اش را آغاز کرد تا این پیام را برساند که توافق منجر به بی اعتبار شدن ایران هراسی شده و مشکلات ایران با همسایگانش از طریق دیپلماتیک قابل حل است.

مسعود رضایی کارشناس مسائل ایران در موسسه مطالعات استراتژیک خاورمیانه روز 18 آگوست گفت: «اوباما تمایل دارد تا با اعضای نقشی منطقه ای به ایران، این کشور را از یک عامل گریز از مرکز تبدیل به عامل ثبات در خاورمیانه کند. بنابراین خاورمیانه براساس دکترین اوباما شکل می گیرد و براساس آن یک خاورمیانه جدید به وجود می آید. خاورمیانه ای که در آن ایران نادیده گرفته نمی شود و بسیاری از مشکلات منطقه توسط خود کشورهای منطقه حل می شود.»

سیاست خارجی جمهوری اسلامی در سال 2015 موفق و عملگرا بوده و به درجه ای از «بهره وری عملیاتی» رسیده است. توافق هسته ای همچنین نقش موازنه گر ایران در معادلات سیاسی منطقه را نشان می دهد و آن گونه که علی محقق می گوید: «دوران به حاشیه راندن ایران در معادلات منطقه ای و اصرار غرب به نادیده گرفتن نقش موازنه گر ایران که علت ریشه ای بسیاری از بحران های خاورمیانه است، به پایان رسیده است.»

از لحاظ اقتصادی هم توافق موجب به وجود آمدن فرصت های اقتصادی در خاورمیانه می شود. مهرداد عمادی کارشناس اقتصادی می گوید: «ایران نباید به عنوان کشوری با جمعیت 75 میلیونی دیده شود، بلکه دروازه ای به منطقه جدید اقتصادی با تعاملات اقتصادی میان 400 میلیون نفر است. ایران می تواند کانالی برای سرمایه گذاری و مسیری برای دسترسی به بازارهای جدید باشد.»

منبع: شینهوا/