آبگیری سد داریان باید متوقف شود

حدود سه هزار نفر از فعالان محیط‌زیستی، مدنی، سیاسی، اقتصادی، شخصیت‌های دینی، علمی، آکادمیک و نخبه خواستار توقف آبگیری سد داریان شدند. این فعالان در نامه‌ای مبسوط خطاب به روحانی، رییس‌جمهور، خواستار توقف آبگیری این سد و جلوگیری از بین رفتن چشمه تاریخی «بل» شده‌اند.

با استناد به اصول هشتم، پنجاهم، یک‌صد و سیزدهم و یک‌صد و بیست و یکم قانون اساسی لزوم توجه به مقوله محیط‌زیست و حفاظت از آن از خواسته‌های اصلی شهروندان و نیاز اصلی جامعه امروز است. به نحوی که مقام رهبری نیز بر ضرورت رسیدگی به این مباحث، آن را بارها مورد تاکید قرار داده‌اند. در این نامه عنوان شده دولت یازدهم که شعار تدبیر و امید را سرلوحه عملکرد خود قرار داده، بر رعایت امورات زیست‌محیطی تاکیدات زیادی کرده است. منطقه هورامان (اورامانات) با وجود آبشارها و چشمه‌ها و کوه‌های مرتفع و گونه‌های کمیاب گیاهی و جانوری به عنوان یکی از پتانسیل‌های جذب گردشگران داخلی و خارجی مبدل شده است. اما متاسفانه با وجود سپری شدن قریب به سه سال از فعالیت دولت اعتدال، شواهد و قرائن حکایت از کم عطوفتی وزارت نیرو و برخی از سیاست‌گذاران دولت در این منطقه در حراست و حفاظت از آثار طبیعی زیست‌محیطی دارد. با آبگیری سد بد مطالعه شده «داریان» دومین چشمه آب معدنی جهان و بزرگ‌ترین چشمه کارستی در خاورمیانه به نام چشمه «بل» که در سال 1388 در فهرست آثار ملی طبیعی به ثبت رسیده است، در زیر 109 متر ستون آب برای همیشه نابود می‌شود.

چشمه بل یکی از مهم‌ترین نمادهای فرهنگی، تاریخی، آیینی و زیست‌محیطی است که در مجاورت بقعه تاریخی و مبارکه امامزاده عبید‌الله (ع) برادر امام رضا‌(ع) قرار گرفته و بخشی لا‌ینفک از تمدن و شناسنامه فرهنگی هورامان با تاریخ 40 هزار ساله ما قبل پارینه سنگی است که خود شرایط با ارزش جهانی برای ثبت در یونسکو را دارد. نابودی این چشمه که بزرگ‌ترین و مهم‌ترین نماد فرهنگی- تاریخی ایران اسلامی است‌ به روند ثبت جهانی اورامان لطمه وارد می‌کند.

این نماد هویتی و این منبع بسیار با ارزش آب شرب‌ که تداوم بقای ملی و پایداری نظام سیاسی در فلات خشک ایران به قطره قطره آن وابسته است، متاسفانه به دلیل اشتباهات ادراکی و گزینش عاطفی اطلاعات ناشی از داده‌های سد بد‌مطالعه‌شده داریان توسط مسوولان وزارت نیرو و مجریان طرح سد داریان در حال حاضر رو به نابودی است و متاسفانه مسوولان مربوطه با بی‌تفاوتی هرچه تمام‌تر مصرانه سعی این چشمه عظیم دارند که با تولید 4 هزار لیتر در ثانیه بدون نیاز به تصفیه توانایی تامین آب شرب دو میلیون نفر را داراست که ارزش آن بسی بیشتر از چاه نفت است. بنا‌بر‌این انتظار می‌رود هر چه زودتر جلوی این فاجعه زیست‌محیطی گرفته شود. فاجعه‌های دیگر و نابودی مناطق حفاظت شده شاهو و کوسالان توسط سدهای مطالعاتی بلبر و پالنگان در راه است و باید در این مورد هم تجدید‌نظر شود.

گروه کاری ویژه نجات‌بخشی چشمه بل متشکل از 25 نفر از اساتید و کارشناسان خبره بخش آب و خاک با رویکرد علمی و تعاملی با کارفرما حداقل شش بار مذاکره کرده است. بر این اساس، گروه کاری به این نتیجه رسیدند که طرح نجات‌بخشی کارساز نیست، چون اختلاط آب مخزن سد و آب چشمه اجتناب‌ناپذیر است. گزارش مطالعات کارفرما به کارستی بودن و نفوذپذیر بودن سازند‌ها تاکید کرده است. بنابراین کیفیت چشمه بل با رودخانه سیروان پایین خواهد آمد و در نتیجه آب رودخانه آبخوان را آلوده می‌کند. با توجه به شواهد و اخبار موثق مانند فرار آب و نشت آب از تونل احیا و آبخوان بعد از پلاگ کردن دهانه چشمه بل به دلیل کارستی بودن اراضی پیرامون کاسه سد، مطالعات مشاور کارفرما هیچ توجیه فنی، اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی ندارد و منجر به نجات چشمه بل نمی‌شود. بنابراین چون آبگیری سد منوط به نجات این چشمه است (وعده وزارت نیرو و بر اساس مجوز مشروط سازمان محیط‌زیست) نباید سد داریان آبگیری شود. اما متاسفانه‌ وزارت نیرو کمر همت برای نابودی این اثر ملی و منبع آب خدادادی بسته‌ است و مخالف مفاد و بندهای مجوز ابلاغی سازمان محیط‌زیست شماره 21377/89 مورخه 10/‌7/1389 این سد ساخته شده است.

مدیر کل سازمان حفاظت محیط‌زیست کرمانشاه در مورد صدور مجوز ارزیابی محیط‌زیستی این پروژه می‌گوید: مجوز نهایی ارزیابی محیط‌زیستی این پروژه صادر نشده و گزارش ارزیابی آن هم نهایی نشده است. همچنین از استان کردستان استعلام نشده است. بنابراین تخلف قانونی صورت گرفته و ساخت این سد بر‌خلاف ماده «192» قانون برنامه پنجم توسعه است. مطالعات نهایی سد داریان و احداث آن پس از ابلاغ برنامه توسعه پنجم به وقوع پیوسته است. متاسفانه مسوولان و مجریان سد داریان در تخلفی آشکار از قوانین بالادستی تخطی کرده و اعتبارات دولتی و بیت‌المال را در محل‌های فاقد مصوبه قانونی مصرف کرده‌اند.

معضل سد داریان در مراحل اولیه بحران قرار دارد و وضعیت آن در حال احداث و آبگیری و قابل کنترل است و مانند دریاچه ارومیه (‌با وضعیت وخیم)، سد گتوند (با وضعیت اضطراری)، سدهای گاوشان کردستان و لتیان تهران (با وضعیت بحرانی) نیست که البته حل این معضل‌ها قابل کنترل نیست. بنابراین اقدام شایسته و قابل توجه دولت در توقف عملیات‌های عمرانی مخرب محیط‌زیستی و جلوگیری از تکرار فجایع زیست‌محیطی می‌تواند مسوولیت‌پذیری سیاسی او را نشان دهد و امیدواری را در اذهان هموطنان مرزنشین به وجود آورد.

در انتهای این درخواست عنوان شده است: ‌ما امضا‌کنندگان این نامه ضمن محکوم کردن آبگیری سد بد‌مطالعه‌شده داریان که منجر به نابودی چشمه بل می‌شود، از حضرتعالی به عنوان مسوول اجرا و پاسدار قانون اساسی عاجلانه خواستار پیگیری موضوع و لزوم توجه به وظایف زیست‌محیطی خویش بوده و خواهان توقف آبگیری سد داریان تا نجات واقعی چشمه بل هستیم‌.