پایگاه خبری تحلیلی انتخاب (Entekhab.ir) : «یک هزار و ٥٠٠ قطعه فسیل تاریخی ایرانی که پیش از انقلاب به آمریکا فرستاده شده بودند بعد از شکایت ایران به دادگاه لاهه، به کشور بازمی‌گردند». این خبر را روز گذشته رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست ایران اعلام کرد و خبر داد که به‌زودی تعدادی از این فسیل‌ها به ایران خواهند رسید.
فسیل‌هایی که ابتکار درباره آنها سخن گفته است به «فسیل‌های مراغه» مشهورند و در منطقه فسیلی مراغه که یكی از منحصربه‌فردترین مناطق فسیلی جهان است کشف شده‌اند. در این منطقه فسیل‌های متنوعی از پستانداران منقرض‌شده کشف شده است و ازهمین‌رو به «بهشت فسیلی ایران» شهرت دارد. «منطقه فسیلی مراغه» گسترش زیادی از اطراف مراغه و جنوب كوهستان سهند تا تبریز، میانه، ورزقان و بستان‌آباد و وسعتی برابر با ٤٠ هزار هكتار دارد که مساحتی برابر با هزارو ٢٦ هكتار آن توسط سازمان حفاظت محیط‌زیست به‌عنوان «اثر طبیعی- ملی فسیلی مراغه» حفاظت می‌شود.
ابتکار این خبر را روز گذشته در جلسه «گروه مدیران رسانه و دانشجویان علوم سیاسی»، اعلام کرد و گفت: «این فسیل‌ها متعلق به دوران‌های مختلف زمین‌شناسی است و از جمله ارزشمندترین فسیل‌های جهان است که پیش از پیروزی انقلاب برای مطالعه به آمریکا فرستاده شده بود و در دانشگاه هاروارد نگهداری می‌شد، ولی بنا به دلایلی بازپس‌گیری آنها با مشکل مواجه شده بود».
به گفته رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست مناقشه محیط‌زیستی طولانی‌مدت ایران و آمریکا درباره استخراج، جمع‌آوری و کدگذاری نمونه‌های سایت فسیلی مراغه منجر به تنظیم و پیگیری شکایت ایران از آمریکا در دادگاه لاهه و طی روند حقوقی بسیار پیچیده و دشواری برای بازپس‌گیری این فسیل‌ها شد که دادگاه در نهایت به‌نفع ایران رأی داده است. او همچنین خبر داد: «به‌زودی این فسیل‌ها به ایران آورده خواهند شد و در نظر داریم برای رونمایی از این فسیل‌ها مراسمی با حضور محققان ایرانی و آمریکایی (دانشگاه هاروارد) برگزار کنیم».
طبق اعلام ابتکار، بخشی از فسیل‌های بازپس‌گیری‌شده که در هفته‌های آینده به ایران می‌رسد، به موزه تاریخ طبیعی و بخشی به مرکز تحقیقات فسیل‌شناسی مراغه منتقل خواهد شد. ابتکار با بیان اینکه در آمریکا، کارهای نمایشگاهی، تحقیقاتی و پژوهشی بسیاری روی فسیل‌های مراغه صورت گرفت و حتی مقاله‌های متعدد علمی در این‌باره در نشریات معتبر آمریکا و جهان به چاپ رسید، گفت: برخی از کار تطبیق و بررسی کنونی کارشناسان ایرانی برای بازپس‌گیری فسیل‌های مراغه بر اساس همین مقاله‌ها و تصاویر و کارهای پژوهشی صورت گرفته است.
او تعداد فسیل‌های سایت مراغه را سه‌هزار فسیل اعلام و اضافه کرد: از این تعداد، هزار و ٥٠٠ فسیل برای بررسی و تحقیق به آمریکا فرستاده شده بود و بقیه هم در موزه تاریخ طبیعی و تنوع زیستی ایران حفظ و نگهداری می‌شود.
رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست در ادامه گفت: «با وجود اینکه سایت مراغه یکی از ارزشمندترین سایت‌های تحقیقات فسیلی است و در دولت هشتم اقدامات زیادی برای تبدیل‌شدن آن به یک مرکز تحقیقاتی صورت گرفته بود، متأسفانه سال‌ها با غفلت و بی‌توجهی مواجه شد ولی درحال‌حاضر اقدامات جدیدی برای ایجاد این مرکز تحقیقاتی در حال پیگیری و انجام است. این فسیل‌ها می‌توانند مبنای کار مشترک تحقیقی میان دو کشور یا ایران و جامعه بین‌المللی باشند».
درهمین‌رابطه فروردین سال گذشته خبرگزاری فارس در گزارشی نوشت: منطقه فسیلی مراغه از سالیان بسیار دور مورد توجه فسیل‌شناسان، دیرین‌شناسان و زمین‌شناسان داخلی و خارجی بوده است و در مراحل مختلف كاوش‌های فسیل‌شناسی، فسیل‌های ارزشمند و منحصربه‌فردی از این منطقه یافت شده است. سابقه بررسی اولیه منطقه فسیلی مراغه به اوایل سال ١٨٤٠ برمی‌گردد که جمع‌آوری اولیه نمونه‌ها توسط مسافران روسی و به‌دنبال آن پژوهشگران کشورهای اتریش، انگلیس، فرانسه و آمریکا که با همکاری موزه تاریخ طبیعی سازمان صورت گرفته انجام پذیرفت. در سال ١٩٠٤ نیز یک دیرین‌شناس فرانسوی به نام «مک کیونیم» به‌همراه یک گروه ١٢نفری حفاری وسیعی در منطقه مراغه به‌ویژه در منطقه کرج‌آباد (کرجاوه)، نزدیک روستای مردق‌چای، کهجوق، شلیلوند و کرمجوان انجام داد و مطالبی را در مورد فسیل‌های مراغه منتشر کرد.
در سال ١٩٧٣ یک گروه ژاپنی با همراهی کارشناسان سازمان زمین‌شناسی کشور مطالعاتی را در لایه‌های آذرآوری سازند مراغه انجام داد. در زمینه جمع‌آوری فسیل مهره‌داران منطقه مراغه، موزه تاریخ طبیعی سازمان حفاظت محیط‌زیست فعالیت‌هایی را از سال ١٩٧٤ با همکاری دانشگاه UCLA و موزه لس‌آنجلس به سرپرستی پروفسور برنارد کمپل آغاز کرد. این گروه به مدت سه‌سال کار حفاری و جمع‌آوری فسیل‌ها را ادامه داد ولی پس از انقلاب اسلامی این همکاری‌ها خاتمه یافت. در سال ١٣٦٦ نیز گزارشی با عنوان «چینه‌شناسی لایه‌های استخوان‌دار سازند مراغه» توسط «پرتو آذر» در سازمان زمین‌شناسی کشور تهیه شد.
مطالعات فسیل‌شناسی در این منطقه پس از ٢٧ سال وقفه در سال ١٣٨١ توسط دفتر تنوع زیستی و ذخایر ژنتیکی سازمان حفاظت محیط‌زیست در وسعتی برابر با هزار مترمربع در لایه‌های استخوان‌دار دوباره از سر گرفته شد.از گونه‌های جانوری شناسایی‌شده در این منطقه می‌توان از آنتیلوپ آهو، زرافه، ببر دندان‌خنجری، اسب، کفتار، کرگدن‌ها، ماستودون‌ها و ... نام برد. نمونه‌هایی از فسیل‌های كشف‌شده در این منطقه هم‌اكنون در موزه‌های تاریخ طبیعی وین، پاریس، لندن و لس‌آنجلس نگهداری می‌شوند. مطالعات انجام‌شده و مقایسه نمونه‌های یافت‌شده با برخی نقاط جهان نشان می‌دهد گونه‌های موجود در مراغه امروزی مربوط به عرض‌های جغرافیایی بالا بوده‌‌اند كه به دلیل سرمای جهانی در آن به اين منطقه از ایران مهاجرت كرده‌اند. برخی از محققان عقیده دارند فعالیت آتشفشانی كوه سهند و انتشار گازهای سمی و گوگردی ناشی از آتشفشان باعث مرگ‌ومیر دسته‌جمعی آنها شده است. در نهایت خاكستر حاصل از آتشفشان سهند باعث حفظ بقایای جانوران و فسیل‌های فعلی شده است.
منطقه فسیلی مراغه، خاستگاه پستانداران گوشت‌خوار و علف‌خوار ٥/١٢ میلیون‌سال پیش است و از غنی‌ترین مجموعه‌های فسیلی جهان به‌شمار می‌رود. توالی سازند مراغه حاصل ته‌نشینی رسوبات رودخانه‌ای، مردابی، دریاچه‌ای و دشت سیلابی است و با توجه به مجموعه فسیلی یافت‌شده و مقایسه آنها با فسیل‌های یافت‌شده در دیگر مناطق جهان، سن ٥/٧ تا ٥/١٢ میلیون‌سال را می‌توان برای تشکیل رسوبات و فسیل‌های منطقه در نظر گرفت.
شرق
