تحلیل محسن رضایی از روابط ایران و عربستان: به آینده خوش بین نیستم

 رضایی در ابتدای سخنانش گفت: هر چند این روزها عید ما تبدیل به عزا شده ولی لازم است در ابتدا عید غدیرخم را خدمت همه برادران و خواهران کشور و مسلمین جهان تبریک بگویم. این عید کمال دین و اتمام نعمت الهی و قبول اسلام به عنوان دین جهانی، عید بزرگ و پرافتخاری است.یک هفته است مصیبتی بر جهان اسلام وارد شده که جای تاسف و نگرانی و اظهار تسلیت به خانواده هایی که عزیزانشان را از دست دارند، دارد. به همه جانباختگان حادثه اطمینان می دهم دولت، مجلس و در راس همه، مقام معظم رهبری هم برای بازگشت اجساد جانباختگان هم برای تعیین تکلیف برخی از کسانی که معلوم نیست چه اتفاقی برایشان افتاده تلاش می کنند و امیدواریم این مسئله سرانجامش مشخص شود.

آنچه می خوانید مشروح پاسخهای او به مجری گفتگوی ویژه خبری است:

این اتفاق بی سابقه در منا اتفاق افتاده، امسال بیش از ۴هزار نفر در آنجا جانشان را از دست دادند. اما ابهامات و سئوالات همچنان باقی مانده، تحلیل شما چیست؟

برای تحلیل درست مسئله نیاز به اطلاعات بیشتری داریم. نقاط ابهام زیادی در این حادثه است. تمام کوچه خیابانهای مکه با دوربین کنترل می شود و نقاط حادثه خیز و نقاطی مانند منا، کامل و دقیق مورد بازبینی های الکترونیکی است و حتی سیستم هشدار دهنده در مکه نصب شده. خودم سال ۷۱ با دکتر علی لاریجانی و شمخانی، وقتی فرمانده سپاه بودم، زیارت خانه خدا رفتیم. کل شهر مکه را سرلشکری اداره می کرد که ۴ تیپ زبده و آموزش دیده داشتند. کاملا وظایف خود را می دانستند. ایشان می گفت در ایام حج حداقل ۳۰ هزار نفر دیگر به اینها اضافه می شود و از ۱۵ کیلومتری بیرون شهر تا درون شهر را زیر کنترل داریم. از من تقاضا کرد اتاق کنترل را ببینیم. وقتی دو نفر از دوستان را فرستادم رفتند و بعد آمدند تعریف کردند از داخل اتاق، تمام خیابانها و کوچه ها و حتی بالکن ها و پنجره ها و مردم را می شد دید. این سیستمها تقویت شده و شک و ابهام را زیادتر می کند. ما فعلا به احتمالات می توانیم اکتفا کنیم. قوی ترین احتمال این است که نیروهای اصلی کنترلی شهر مکه امسال وجود نداشتند. امسال کجا رفتند؟ احتمال است چون لشکرهای زمینی عربستان وارد یمن شده اند، بنابراین امکان وجود دارد این نیروها را به آنجا اعزام کرده باشند. این یکی از علل است. دوم اخبار زیادی نقل شده که یک گروه بی انضباطی که از کاخ ملکی بوده و اسامی زیادی طرح می شود، آمده نظم را بهم زده و باعث انسداد خیابان شده. این دو عامل یعنی نبود نیروهای باتجربه وبی انضباطی یک مقام امنیتی باعث شده فضا از کنترل خارج شده. بعد از حادثه نیز عدم مدیریت را می بینیم که تعداد جانباختگان را اعلام نمی کنند. در یک سایت رسمی عربستان آمار ۴هزار عنوان شده ولی بلافاصله حذف کردند. ضعف مدیریت قاطعانه می شود گفت وجود دارد. در فرصتهای آینده ابعاد این مسئله روشن می شود.

در سایت وزارت بهداشت سعودی ابتدا رقم ۴هزار نفر آمد ولی بلافاصله برداشتند. آمار سعودی ها در ابتدا ۷۰۰ نفر بود. جمهوری اسلامی ایران از لحظات اول موضوع را پیگیری کرد. چرا برخی کشورها دیرهنگام واکنش نشان دادند؟

ظاهرا جان انسانها برای برخی از دولتمردان اهمیت ندارد. ما اگر ۱۰ یا ۱۵ نفر در این حادثه فوت می کردند وظیفه داشتیم عکس العمل نشان می دادیم و می خواستیم مسئله را روشن کنند و جنازه ها را تحویل بدهند. چه برسد به اینکه الان ۴۷۰ نفر کشته داریم وتعداد زیادی هم مفقودند. تعجب ما این است چرا برخی کشورها عکس العمل نشان نمی دهند و این بی حرمتی ها صورت می گیرد. البته قصه امروز منا نیست. به جای نفت، خون منطقه را گرفته. زمانی منطقه را به نفت و گاز می شناختند، امروز از سوریه، عراق، پاکستان، افغانستان، یمن و ... هر روز کشته می شوند و عملا دریای خون منطقه را گرفته. این نشان می دهد تعجب می کنیم چرا کشورهای دیگر مانند مصر و نیجریه پیگیری نمی کنند. اگر انسانها ارزششان را برای دولتها از دست بدهند، ناامنی سراسر جهان را فرا می گیرد. اولین وظیفه دولتها تامین امنیت شهروندان است و باید پاسخگو و پیگیر باشند. برخی از کشورها یا اتفاقی پشت صحنه افتاده، پیگیریهای لازم را انجام ندادند.

 

تشخیص هویت جانبازان کار سختی بوده که تاکنون طول کشیده؟

اخبار رسیده حاکی از شروع همکاری آنهاست و در حال انتقال اجساد به کشور ما هستند. انشاالله طی ساعات و روزهای آینده این انتقال کامل می شود. این یک گام مثبت است و از همکاری استقبال می کنیم. ولی دو خواسته دیگر ما سر جای خود است. یکی مسئله کمیته حقیقت یاب است که این چی بوده؟ سعودی ها هر حرفی بزنند، کسی قبول نمی کند. منطقا به نفع خودشان است بگذارند کمیته حقیقت یاب تشکیل شود. از کشورهایی که بیشترین تلفات را در این حادثه دادند مشارکت کنند و حقیقت ماجرا را دریابند.

این کمیته حقیقت یاب اصلا تحقق می یابد؟

بله، کشورهای دیگر به شدت زیرسئوال از سمت افکار عمومی هستند. همه حجاج وقتی برگردند در مصر و نیجریه واکنش می دهند. مردم مصر و نیجریه نمی دانند چه خبر شده. وقتی ببینند عزیزانشان نیامده، تظاهرات صورت می گیرد. ما به کشورهای اسلامی روابط تعریف شده ای داریم. در چهارچوب سازمان کنفرانس اسلامی می شود این کمیته را تشکیل داد. 

خواسته ما این بود آینده حج از ناامنی بیرون بیاید. دولت سعودی برای آینده می خواهد چه کند؟ این مسله مهمی است. برخی می گویند اداره حرمین شریفین از دست سعودی خارج شود. مردم نگرانند آینده حج آنها و امنیت شان چه می شود؟

با وضعیتی که پیش آمده، از لحاظ حقوقی پیگیری ها باید به چه صورتی باشد؟

در ابتدا باید روشن شود علت حادثه چه بوده. از لحاظ حقوقی هم مانعی ندارد اقدامات حقوقی از طریق مجامع بین المللی و کنفرانس اسلامی داشته باشیم. اگر کمیته حقیقت یاب نشان دهد عمدی در کار نبوده و ضعف مدیریت است، این یک صورت دارد. اگر هم ثابتد شود بحثهای جدی تری پشت قضیه است، مردم از ما قبول نمی کنند. اقدام حقوقی کردن منافاتی با اقدامات کمیته حقیقت یاب ندارد و می تواند به صورت موازی دنبال شود.

آیا واکنش ایران در روزهای اخیر کافی بوده؟

باید ابتدا از مقام معظم رهبری تشکر کنم که اگر تهدید و برخورد جدی ایشان نبود، اصلا همکاری عربستان شروع نمی شد. احساس می کنم دولت عربستان در محاسبه خود، اشتباه بزرگی مرتکب می شود. دست به اقداماتی می زند که طی ۱ سال اخیر تشدید شده. این کارها از سوریه شروع شد و به عراق و یمن کشیده شد. طی ماههای اخیر فوق العاده تشدید شده. مخصوصا در ارتباط با مراسم حج. اهانتی که پلیس عربستان به جوانان ما کرد و ایران با بردباری از کنار آن گذشت. حادثه منا اتفاق افتاد. این نشان می دهد حوادثی از سوی دولت عربستان ناشی از اشتباه محاسبه شان صورت می گیرد. آنها شروع کرده اند به اقتدار شکنی ملت ایران. در منطقه بگویند ایران کسی نیست و به شهروندان بی احترامی کنند. دوستان به عربستان عرض می کنم همین کارها را صدام حسین قبل از جنگ علیه ملت ایران انجام داد. ابتدا برای زوار ما مزاحمت درست کرد. بعد ایرانیانی که در عراق بودند و خانه زندگی داشتند را تحت عنوان معاودین بیرون کرد. ۵۰-۶۰ هزار نفر در همان ماه های ابتدای انقلاب بیرون کردند. بعد جنگ سفارتخانه ها شروع شد و بعد وارد ایران شد و به ۵ استان ما تجاوز کرد. ما به دولتمردان عربستان توصیه می کنیم اگر شما تجربه ندارید بدانید این مسیر که هر روز جلوتر می روید به جاهای بدی شما را می کشانند. روز اول هم صدام نمی خواست وارد این کار شود، او را هل دادند و وارد کاری شد که دیگر نمی توانست عقب نشینی کند. رفتارهایی که این روزها از عربستان می بینیم رفتارهای خوبی نیست. 

ما الان توصیه می کنیم. به هیچ وجه خواهان ناامنی در منطقه نیستیم. ایران کانون امنیت منطقه و جزیره ثبات منطقه است و مهمترین کانون حفظ امنیت است. سیاست ما جلوگیری از تشدید این تنش هاست. اگر محاسبه دولتمردان عربستان این است که اگر هر کاری کنند ایران ساکت می شود، اشتباه است. صبر و حوصله ما حدی دارد. لذا جلوتر نیایید.

تحلیل تان از سخنان مقام معظم رهبری چیست؟

اولا مقام معظم رهبری به موقع و دقیق و حکیمانه این حرف را زدند و فرمودند اگر مسئله تحویل جنازه ها و اجساد حل نشود و بخواهید بی احترامی ها را ادامه دهید در این رابطه حرف را زدند. این حرف تنها برای این حادثه نیست. دولت عربستان باید این تهدید را جدی بگیرند. شنیدم کنسولگری ما را در بحرین تعطیل کردند و گفتند ایران باید سفارتش را تعطیل کند. ما که می دانیم بحرین تحت امر عربستان است. یعنی اینها هنوز جنازه ها را تحویل نداده، شروع به مسئله درست کردن کرده اند. ما باید کاملا خونسری مان را حفظ کنیم ولی معلوم نیست با خونسردی ما عربستان به کارهایش ادامه ندهد. این تحلیل غلطی است که عده ای از روشنفکران ما می کنند. ما که داریم خونسردی خود را حفظ می کنیم. کجا دنبال جنگ هستیم؟ دنبال جلوگیری از جنگ هستیم. با ضعف نشان دادن جنگ اتفاق می افتد. زمان قاجار تا الان تمام جنگها علیه ایران به دلیل حضور دولتمردان ضعیف در این کشور است. اگر بنی صدر در این کشور حاکم نبود جنگ نمی شد. اگر کارهای دولت موقت، رها سازی سربازان، لغو قراردادهای اف ۱۶ و پس دادن ناوها به ایتالیا، باعث جنگ شد. وابستگی یکی از علل جنگ است. اگر امروز نسبت به آمریکا و اسراییل ضعف نشان دهیم صددرصد جنگ اتفاق می افتد. اگر اقتدار داشته باشیم از جنگ جلوگیری می کند. البته ماجراجویی هایی هم هست به جنگ تبدیل می شود. ما دنبال ماجراجویی نیستیم. می گویم اقتدار ایران را باید حفظ کرد تا از جنگ جلوگیری کند. وابستگی و نشان دادن ضعف از علل مهم جنگهای اخیر ایران بوده. کدام پادشاه مقتدر در ایران بوده که جنگ علیه ایران را آغاز کردند؟ روشنفکران غرب زده که هر روز حرف می زنند بگویند کدام پادشاه مقتدر در ایران بوده که به ایران حمله کردند؟ از زمان دولتهای ضعیف از جمله دوران سیاه قاجار و پهلوی ما جنگ داشتیم. کو باکو، سمرقند و بخارا؟ اگر می خواهیم جنگ نشود باید با اقتدار از این کشور دفاع کنیم. لذا در کلام گوهربار رهبر انقلاب می بینید ایشان می فرماید هر روز باید به اقتدارمان اضافه کنیم. اقتدار توپ و تانک نیست، وحدت مردم و مسئولان اقتدار است. نوآوری های جدید اقتدار است. پیشرفت و فناوری های جدید اقتدار است. حتی رسانه اقتدار است. امروز رسانه ها بخشی از اقتدار ملی ایران را تشکیل می دهند. مسیری که دولت سعودی شروع کرده تند و غیرمنطقی است. ما باید نصیحت کنیم، خونسری خود را حفظ کنیم و آماده باشیم.

در مسئله سوریه که دست عربستان آشکار است، حضور روسیه و چین هم پررنگ شده. با توجه به فاجعه اخیر منا که عربستان زیر ذره بین رفته تغییراتی در رویکرد او به وجود می آید؟

دولت سعودی از اول انقلاب با ما بنایی ناسازگاری داشته و ما همیشه کوتاه آمدیم. یکی از انگیزه های اصلی صدام برای حمله به ایران، دولت سعودی بود. بعد از اینکه صدام به کویت حمله کرد، آقای پادشاه عربستان نطقی علیه او کرد. صدام جواب داد و گفت به خاطر شما تعداد زیاد و دهها هزار جوان عراقی را فدای شما کردم و به ایران حمله کردم، ولی شما در قطعنامه ۵۹۸ من را محکوم کردید؟ من به این دلیل به کویت حمله کردم. پادشاه عربستان در مجلس تشریفاتی خود صحبت کرد ما ۳۰ میلیارد دلار به تو دادیم و چقدر به تو پول دادیم. حمله به کویت باعث شد پشت پرده این دو کشور رو شود. میزان همکاری دولت عربستان با صدام در جنگ چقدر بود. بعد در دوره ای ما وارد دوره تنش زدایی شدیم. آقای هاشمی رفسنجانی این ایده را داشتند با عربستان تعامل کنیم تا بتوانیم با کشورهای کوچک منطقه کار کنیم. این ایده ایشان بود. رفتند دنبال این پروژه و مدتی این تنش زدایی بود. دوباره ولی شروع شد. اینها در سوریه آمدند. بعد عراق و بحرین و یمن. الان ۸ سال است دولت عربستان وارد ماجرایی شده. دولتمردان قبل عاقلتر بودند و پشت صحنه کار می کردند. علنا نمی گفتند ما پول می دهیم. یا نیروی نظامی به سوریه نمی فرستند. دولتمردان جدید علنا این کارها را می کنند و لشکر می کشند و نیرو می فرستند. یکی از پایه های ناامنی در منطقه، دولت عربستان است. ولی اینکه در سوریه، روسیه و چین فعال شده، یک واقعیتی است. ۳-۴ روز است جنگنده های روسیه مراکز شورشیان را بمبماران می کنند. به طور جدی نیرو فرستادند. احتمالا در عراق هم روسیه دخالت کند. چون جریان تروریسم را علیه خود می دانند. چین نیز احساس خطر می کنند و احتمال دارد در آینده در شرق کشور ما حوادث جدیدی اتفاق بیفتد. داعش مقداری نیرو به شمال افغانستان برده و در تاجیکستان و آسیای مرکزی احتمالا حوادث جدیدی دارد. چین در آنجا بیشتر از سوریه شرکت می کنند. در سوریه جدی نیست ولی اگر حوادث تاجیکستان و ازبکستان و افغانستان شروع شود چین حتما دخالت می کند. بعید می دانم این حوادث تبدیل به جنگ جهانی شود ولی حوزه تهدیدات زیاد می شود. وسط این تهدیدات ایرانی است که باید روز به روز اقتدارش را افزایش دهیم و امنیت این مردم را با چنگ و دندان حفظ کنیم.

تحلیل شما از جملات مقام معظم رهبری چیست؟

اگر کسانی که می خواهند وضعیت سیاسی امنیتی ایران را مطالعه کنند نمی توانند از یک بعد به سیاست امنیت ملی برسند. هر چند امنیت بدون جامعه شناسی و علوم سیاسی قابل برداشت نیست ولی اینکه برداشت ساده اندیشانه ای کنیم که اگر عقب نشینی کنیم امنیت حفظ می شود، تاریخ این را نشان نمی دهد. عقب نشینی و وابستگی از عوامل اصلی ناامنی در ایران بود. اگر کسانی برای امنیت ملی و وطن دلشان می سوزد، بدانند امنیت در سایه قدرت و بازدارندگی به وجود می آید. از سوی دیگر ما با ماجرا جویی مخالفیم. شخصا با محاسبه غلط روی توانایی های دشمن و ماجراجویی مخالفم. نگویید دشمن کاری نمی تواند کند. از سوی دیگر هم اگر از خود ضعف نشان دهیم باعث ناامنی در کشور می شود.

راهبرد اصلی ما در قبال عربستان باید چه باشد؟

مردم ما هنوز صبر و حوصله به خرج دهند. من به آینده خوش بین نیستم. روندی که در دولت عربستان است روند خوبی نیست. مگر اینکه اتفاقی در عربستان صورت گیرد. ما عربستان را چیزی نمی دانیم. عربستان کسی در مقابل جمهوری اسلامی نیست. ایران تنها کانون امنیت در ۱۰ سال آینده است. اطراف ایران آشوب و جنگ می شود و فقط ایران می تواند امنیت را به منطقه برگرداند. ۱۰ سال آینده اقتدار و اقتصاد در ایران است و هر چه روی این ها حرکت کنیم می توانیم کشور را پیشرفت داده و باعث آسایش و امنیت منطقه شویم.