روز گذشته برای سومین روز معاملاتی متوالی در بازار سهام، شاخص کل با رشد همراه شد. رشد 07/0 درصدی بورس تهران و ثبت شاخص در رقم 66 هزار و 829 واحدی در حالی رخ داد که روز گذشته حجم و ارزش معاملات به ترتیب کاهش 22 و 17 درصدی را در مقایسه با روز چهارشنبه تجربه کردند. به این ترتیب ارزش کل معاملات بازار به رقم 102 میلیاردتومان رسید و حجم معاملات بالغ بر دادوستد 8/567 میلیون سهم شد.
هرچند بازار سهام وضعیت به ظاهر متعادلی را سپری می‌کند، اما برخی اخبار می‌تواند فضای بازار را تغییر دهد و نوسانات بازار به این دلیل تشدید شود. به بیان دقیق‌تر، از یکسو خوشبینی به آینده فضای اقتصادی ممکن است باعث موج‌سواری روی اخبار منتشرشده و در نتیجه صعود شوک‌وار و هیجانی بورس تهران شود؛ از سمت دیگر بی‌اطمینانی‌های اخیر نسبت به گزارش‌های ضعیف شرکت‌ها در کوتاه‌مدت می‌تواند منجر به ناامیدی سهامداران شده و در نتیجه فشار فروش آنها باعث بازگشت فضای رکودی به بازار سهام شود. در این میان «دنیای‌اقتصاد» پنج راهکار اصلی را به منظور کاهش هیجانات احتمالی در بازار سهام بررسی کرده است. تقویت توانایی بازارسازها، گسترش فرهنگ سهامداری، توسعه صندوق‌های حمایت از بازار، اقدامات کنترلی نهادهای ناظر در شرایط اضطرار و راهاندازی معاملات آتی سهام اسلامی پنج راهکار مزبور محسوب می‌شوند.
نوسانات ناگهانی بورس را چگونه می‌توان کنترل کرد؟
با توجه به پیش‌بینی‌هایی که اخیرا از سوی برخی کارشناسان اقتصادی مبنی بر جهش بزرگ بازار سهام در 5 تا 6 هفته آینده صورت گرفته است و از آنجاکه ذات این بازار به گونه‌ای است که همواره تحت تاثیر ریزش یا صعود حباب‌گونه شاخص قرار دارد، «دنیای‌اقتصاد» در این گزارش به بررسی راهکارهایی برای هیجان‌زدایی از بازار سهام پرداخته است.
شاهین شایان‌آرانی، کارشناس ارشد بازار سرمایه درخصوص اقداماتی که می‌توان برای کنترل هیجانات بازار سهام انجام داد، به «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: صرف‌نظر از اینکه رشد یا ریزش شدید بازار یک مساله ریشه‌ای بوده و نیازمند بررسی است، در اغلب کشورهایی که صاحب بورس هستند همواره یکسری اقدامات برای تعادل بخشی دوباره به روند معاملات صورت گرفته و قوانین و مقرراتی برای این منظور تصویب شده است. به‌عنوان مثال در بورس آمریکا اگر شاخص بازار در دامنه مثبت و منفی 12 درصد نوسان کند، کماکان بازار تحت مکانیزم عرضه و تقاضا حرکت کرده و دخالتی در فرآیند مبادلات سهام صورت نمی‌گیرد، اما اگر از حد تعیین شده نوسان شاخص فراتر رود، مسوولان بازار به صحنه آمده و جلوی شوک ناگهانی را با قوانینی که برای این منظور تدوین شده است، می‌گیرند.
وی با اشاره به اینکه اقدامات متعادل‌ساز بازار لایه لایه صورت می‌گیرد، توضیح می‌دهد: در سطح اول بازارسازهایی که از جانب دولت و متولیان بازار سرمایه حمایت می‌شوند وارد بازار شده و در شرایط ریزش شدید شاخص اقدام به خرید سهام و در حالت برعکس اقدام به فروش سهام می‌کنند.
شایان‌آرانی شرط حمایت از این دست کارگزاران را که به‌عنوان بازارساز می‌دانیم، لازمه حیات آنها دانسته و می‌گوید: اگر نقدینگی آنها تامین نشود و حمایت‌های لازم از این دست بازیگران بازار صورت نگیرد نمی‌توان انتظار داشت این طیف در شرایطی که به سود آنها نیست وارد جریان مبادلات در روزهای هیجانی آن شوند.
کارشناس ارشد بازار سرمایه ادامه داد: در سطح دوم اگر ورود بازارسازها کمکی به تعادل بازار نکرد، برای اینکه شوک بازار به گونه‌ای عادلانه هضم شود صندوق‌های بازارساز به میدان می‌آیند؛ صندوق‌های بازارساز که دارای مزیت‌های ویژه‌ای هستند و نقدینگی بالایی دارند می‌توانند در لایه دوم تعادل بازار را در شرایط شوک و هیجان زیاد رقم بزنند. به گفته شایان‌آرانی در صورتی که نتوان شوک بازار و نوسان شاخص بیشتر یا کمتر از سطح تعیین شده را به کمک دو اقدام بالا کنترل کرد، سازمان بورس خود کنترل اوضاع را در دست گرفته و برای جلوگیری از تضییع حقوق سهامداران در پاره‌ای موارد بعضا اقدام به تعطیلی بورس برای چند روز می‌کند، نظیر رخدادی که در بورس چین و یونان رخ داد.
بازار عمیق؛ مهم‌ترین پیش‌نیاز برای شوک‌زدایی از بورس
در حالی که کارشناس ارشد بازار سرمایه بازارسازها، صندوق‌های بازارسازی و دخالت سازمان را در مرحله نهایی، فاکتورهایی به منظور روان‌سازی معاملات و جلوگیری از شوک قیمتی در بورس عنوان می‌کند، اما کماکان معتقد است اگر عمق بازار سهام زیاد باشد دیگر نیازی نیز به این راهکارهای کوتاه‌مدت برای هیجان زدایی از روند معاملات نیست. اصطلاح بازار عمیق به بازاری گفته می‌شود که در آن خرید و فروش سهام، به آسانی انجام می‌شود و مدت زمان انتظار برای مبادله سهم، به حداقل ممکن کاهش یافته است. در بازار عمیق، برای تغییر قیمت (صعود یا سقوط)، حجم سفارش باید به مقدار قابل توجهی افزایش یابد. بنابراین می‌توان گفت بازارهای عمیق دارای نقدشوندگی بسیار بالا هستند. در این بازارها صف‌های خرید و فروش هرگز پایدار نمی‌ماند.
شایان‌آرانی بهترین نمونه از این بازار را بورس لندن عنوان کرده است و می‌گوید: در گذشته در بورس لندن نیز بعضا اقداماتی که پیش‌تر ذکر شد برای جلوگیری از نوسان شدید شاخص انجام می‌شد؛ اما در حال حاضر به این علت که عمق این بازار بیشتر شده و طیف معاملاتی گسترده‌ای را اعم از شرکت‌های سهامی پذیرش شده و خریداران دربرگرفته است، دیگر نیازی به این دست اقدامات و بازارسازها نیست. به گفته وی، الکترونیکی شدن خرید و فروش سهام در بورس لندن و این امکان که سهامدار در هرکجای دنیا در بازه زمانی 24 ساعته توانایی عرضه یا خرید سهام را داشته باشد موجب شده تا همواره مکانیزم عرضه و تقاضا تعادل قیمت‌ها را در این بورس رقم بزند.
کارشناس ارشد بازار سرمایه، تعمیق بازار را متناسب با سطح اقتصادی کشور مورد نظر و عرضه و تقاضای زیاد سهام دانسته و می‌افزاید: این در حالی است که در بورس تهران نه با طیف گسترده‌ای از عرضه‌کنندگان و متقاضیان سهام روبه‌رو هستیم و نه شرایط اقتصادی کشور در حال حاضر در سطحی است که اگر بورس با هیجان غیرقابل کنترلی روبه‌رو شد نیازی به ورود بازارسازها به فرآیند مبادلات نباشد.
شایان‌آرانی با اشاره به اینکه توافق هسته‌ای و لغو تحریم‌ها روزنه‌های امید را برای جذب سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی برای ورود دوباره به بازارهای مالی و پولی کشور گشوده است، درخصوص اقداماتی که در بورس تهران برای تخلیه هیجانات مقطعی و تعادل‌بخشی دوباره به فرآیند معاملات می‌توان انجام داد توضیح می‌دهد: توسعه و رونق توانایی بازارسازها، گسترش فرهنگ خرید و فروش و تنوع سهامداران از طریق جذب سرمایه‌‌گذار خارجی، افزایش تعداد صندوق‌های حمایت از سهامداران و افزایش نقدینگی در دست آنها برای حمایت از بازار، راهاندازی معاملات آتی سهام واقعی مبتنی بر قراردادهای سلف که حالت فرصت طلبی نداشته باشد و در نهایت ورود متولی بورس اوراق و بهادار در شرایطی که دیگر اقدامات راهگشا نیست، مهم‌ترین راهکارها برای هیجان‌زدایی از بازار سهام محسوب می‌شوند.
شایان‌آرانی درخصوص معاملات آتی سهام معتقد است راهاندازی این‌گونه معاملات درصورتی به تعادل بازار کمک می‌کند که در قالب اسلامی بوده و خرید و فروش سهام به‌طور واقعی در آن صورت گیرد؛ چراکه اگر این رویکرد در راهاندازی آن مدنظر نباشد و سهامداران به صرف یک موقعیت فرصت‌طلبانه از آن بهره‌برداری کنند، بعضا منجر به بروز نوسان شدید در بورس نیز خواهد شد. وی معاملات آتی در قالب سلف را بهترین شیوه از این‌گونه معاملات ذکر کرد که در مقابل خرید و فروش آتی سهام به‌صورت غیراسلامی، انجام می‌شود.
حرکت 5 روزه شاخص در کانال 66 هزار واحدی
بورس تهران از میانه هفته معاملاتی قبل در پی رفت و آمد هیات‌های تجاری خارجی به کشور و زمزمه‌هایی مبنی بر قراردادهای جدید برندهای معتبر خودروساز دنیا با تولیدکنندگان داخلی در مسیر رشد قرار گرفته است. بر این اساس بورس تهران که دیروز غالبا چشم به سهام گروه خودرو‌یی داشت، متاثر از شایعاتی درخصوص همکاری بنز با ایران خودرو دیزل با صف خرید سنگین خاور در ساعات ابتدایی معاملات همراه شده و رشد شاخص را به این ترتیب رقم زد در حالی که در ادامه معاملات با جمع‌آوری صف خرید این سهم، بازار متعادلی شکل گرفت و شاخص تنها 49 واحد رشد کرد.
برای پنجمین روز معاملاتی متوالی است که شاخص کل بازار در کانال 66 هزار واحدی نوسان می‌کند. این مساله از منظر تکنیکال و بنیادی قابل بررسی است؛ از یکسو چشم‌انداز سرمایه‌گذاری در بازار سهام در پی توافق هسته‌ای و لغو تحریم‌ها در میان‌مدت تا بلندمدت روشن و امیدوارکننده است و از سوی دیگر در کوتاه‌مدت متاثر از گزارش‌های سه‌ماهه نه چندان مناسب شرکت‌ها و تداوم رکود نسبی در فضای اقتصادی کشور تمایل و رغبت سهامداران به حضور گرم‌تر در مبادلات بورس کمرنگ شده است. در روزهای اخیر سهامداران تمایلی به عرضه سهام از خود نشان نداده‌اند و دورنمای مثبت بورس در بلندمدت هم نتوانسته سمت تقاضا را آنچنان که باید نسبت به خرید سهام تحریک کند، از این رو برآیند این شرایط موجب شده تا خریداران و فروشندگان در بورس تهران متعادل حرکت کرده و جلوی نوسان شدید شاخص کل بازار به این طریق گرفته شود. از نظر تکنیکال نیز کف حمایتی 66 هزار واحدی باعث شده تا نوسانات در این کانال محدود شود.
