طوفان؛ پيش‌گيري مقدم بر پيش‌بيني!

در ميان هياهوي خسته‌كننده زنده‌باد و مرده‌باد توافق هسته‌اي و ماجراي «برجام»! اخبار تلخ خسارت‌هاي جاني و مالي ناشي از طوفان در چند استان كشور گم شد و در محاق قرار گرفت. به‌طوري كه ديروز سخنگوي دولت ـ«نوبخت»ـ تنها در اندازه يك جمله كوتاه گفت: «در اولين نشست هيئت دولت گزارش رئيس ستاد بحران كشور داده خواهد شد.» و از شرح ابعاد خسارت‌هاي آن عبور كرد. حالا اخبار فاجعه‌بار طوفان بعد از چندين روز سر برآورده و شوراي شهر تهران با انتقاد از ناتواني در پيش‌بيني طوفان، ضعف ستاد بحران كشور را مورد انتقاد قرار داده است. اما هنوز كسي يا نهادهاي مربوط، مسئوليت حوادث ناشي از خسارت‌هاي طوفان و سيل را به عهده نمي‌گيرد.

صدا و سيما در بخش‌هاي خبري اطلاع داد كه تاكنون آمار كشته‌شدگان 28 نفر و خسارت يك بخش از چند شهر و روستا نزديك به 39 ميليارد تومان برآورد شده است. البته هنوز آمار كامل و دقيق از تعداد كشته‌شدگان، مجروحان و وسعت خسارت‌هاي مالي از سوي مراكز رسمي داده نشده است. خبرها و شايعه‌ها همچنان اطلاع ازتعداد بسياري خودروهاي شخصي مفقودشده دارد كه جستجو درباره آنها ادامه دارد. نبود اطلاع‌رساني دقيق، سريع و كامل به‌طور رسمي از «ستاد بحران كشور» موجب شايعه‌سازي بسيار شده است و نگراني افكار عمومي را دوچندان كرده است. رئيس ستاد بحران كشور هم كه چند دقيقه‌اي در بخش خبري صدا و سيما ظاهر شد، گفت: حادثه طوفان چندان بزرگ نبوده است! خبرنگار صدا و سيما از سخنان او متعجب شد. رئيس ستاد بحران، وسعت طوفان و خسارت‌هاي آن در چند استان كشور را آنچنان عادي جلوه داد كه هر بيننده‌‌اي را مجاب مي‌كرد كه يا رئيس ستاد بحران كشور نمي‌داند «بحران» چيست؟ يا چنان دريادل است كه به‌قول معروف اگر همه را آب ببرد، ايشان را خواب مي‌برد!

***

طوفان و سيل و زلزله و خسارت‌هاي آن در هر كشوري اتفاق مي‌افتد. برخي از كشورها در فصولي از سال در معرض آن قرار مي‌گيرند اما در اغلب اين كشورها پيشگيري از آسيب‌ها مقدم بر پيش‌بيني آن است. «ژاپن» يك نمونه خوب از پيشگيري در برابر خسارت‌هاي زلزله است كه اساس ساختمان‌سازي و معماري خود را با تعريف يك كشور زلزله‌خيز و يا در معرض طوفان و سيل، متحول كرده است. اما با همه تمهيدات پيشگيري، اولين اقدام مسئولين در اين كشورها، پيش‌بيني هرچند به‌طور نسبي و حتي احتمالي است تا همه بخش‌هاي مسئول ايمني در سطح كشور و مردم از خطرات آن آگاه باشند. اين روش پيش‌بيني حتي در حد احتمال، به‌صورت فوري و اورژانسي تمامي مناطقي را كه در معرض خطر قرار خواهند گرفت، درحالت اضطراري و آماده‌باش كامل قرار مي‌دهد. با اين روش پيش‌بيني در عمل، خسارت‌هاي جاني شهروندان به حداقل مي‌رسد.

حال اگر همين پرسش پيش‌بيني درباره طوفان و سيل اخير را از سازمان‌ها و نهادهاي مسئول خودمان داشته باشيم، در نهايت پاسخ مي‌دهند، ما غافل‌گير شديم! سازمان هواشناسي در دفاع از اطلاعيه‌هاي روزهاي گذشته خود مي‌گويد، پارازيت‌ها مانع از رصد ماهواره‌هاي هواشناسي بين‌المللي كه پيش‌بيني طوفان‌هاي قريب‌الوقوع را مي‌كند، مي‌شود و همين ميزان از اطلاعات كلي را نيز اين سازمان از طريق ايستگاه‌هاي زميني خود در سراسر كشور با بضاعت و امكانات محدود، به‌دست مي‌آورد. مشابه چنين پاسخي را از وزارت راه و پليس‌راه و امدادرساني و محيط‌زيست و اداره اماكن و شهرسازي و شهرداري‌ها و... مي‌توانيد دريافت كنيد! رديف اين نقدها به اختصار چنين است:

1ـ بخشي از نهادها بر ساخت و سازهاي بي‌رويه و غيرقانوني در حاشيه و مسيررودخانه‌ها تأكيد مي‌كنند كه در نهايت يعني قصور و يا تقصير اصلي در ايجاد خسارت‌هاي ناشي از سيل و طوفان در اين مناطق را مردم برعهده دارند!

2ـ وقتي در چند لحظه جاده فيروزكوه، هراز يا كرج ـ چالوس با طوفان و سيل و ريزش سنگ‌هاي چندين و چند تن تخريب و مسدود مي‌گردد و در همين چند لحظه جان چندين و چند نفر گرفته مي‌شود، آيا كسي مي‌پرسد، اشكالات اين جاده‌سازي و مهمتر ايمن‌سازي آن كه جاده كوهستاني ناميده مي‌شود در كجاست و تا چه اندازه در حد استاندارد است!؟ و چرا بلافاصله آژير خطر پليس‌راه از طريق صدا و سيما به‌صورت اخبار فوري به صدا در نيامد و يا جاده بسته نشد آن‌هم از مبدأ كه هيچ مسافر و يا خودرويي در آن ساعت اضطراري وارد جاده نگردد؟ چرا مردم را در جريان پيش‌بيني فوري خطر مرگ قرار ندادند؟ در گذشته‌هاي دور در همين جاده‌ها كه به جاده‌هاي خطرناك و مرگ‌آفرين مشهور بود، تابلو هشداري در نقاط خاص قرار داشت با اين نوشته، «پيچ خطرناك، مرگ در كمين است». راننده هم تكليف خود را در مي‌يافت. حالا با اين جاده‌سازي و ايمن‌سازي‌هاي آن به گمان از اول تا انتهاي آن بايد تابلوي «مرگ در كمين است» نصب گردد، چون ايمني اين جاده‌ها و استاندارد آن‌ها را هيچ نهاد و مقام مسئولي تضمين نمي‌كند. لابد اينجا هم مردم مقصرند كه چرا از اين جاده‌ها عبور مي‌كنند!؟همين ارزيابي را درباره ساخت و ساز ساختمان‌هاي چند طبقه مي‌توان نوشت كه مهندسي ساخت آن برباد است!

مرگ بيش از 30 نفر كه هنوز هم كاوش ادامه دارد و خسارت‌هاي مالي چندين و چند ميلياردي از يك طوفان كه به نظر رئيس ستاد بحران كشور «محدود بوده است!» زنگ خطر را بار ديگر به صدا درآورده كه ما در كشور براي تأمين جان و مال مردم گويي نه برنامه‌ريزي (پيش‌بيني) و نه توان قوي (پيشگيري) داريم. نهادها هم كمتر مسئوليت‌پذيرند! باقي مي‌ماند اين موضوع كه ماجرا از امروز تا چند روز ديگر، موازي اخبار زنده‌باد و مرده‌باد سياسي (پرونده هسته‌اي)، در رسانه‌ها پيش خواهد رفت.

*ابو القاسم قاسم زاده