چاره مجازی برای بحران واقعی

حالا دیگر صحبت از تبعات مثبت و منفی شبکه‌های اجتماعی مجازی و تکنولوژی‌های جدید ارتباطی ظاهرا قدیمی شده است. استفاده از این تکنولوژی‌ها و تأثیراتی که آنها در دنیای واقعی می‌گذارند آنها را به یکی از واقعیت‌های روز که اهمیت زیادی هم دارند، تبدیل کرده است. میلیون‌ها ایرانی عضو یکی از شبکه‌های اجتماعی هستند و به این واسطه از کمپین‌هایی که هر روز در مورد مسائل مختلف تشکیل می‌شود، مطلع می‌شوند. بسیاری از این کمپین‌ها به مسائل و بحران‌های روز می‌پردازند و در بسیاری از مواقع می‌توانند گره از مشکلات باز کنند. نمونه آن کمپین یک قطره آب است که طرفداران زیادی پیدا کرده است.
 
به گزارش آرمان، بحران آب یکی از مهم‌ترین مشکلاتی است که کشور ما با آن درگیر است. میزان متوسط بارش در ایران ۲۴۸ میلی متر یا ۴۱۳ میلیارد مترمکعب است. این میزان یک‌سوم متوسط بارش در جهان (۸۳۱ میلی‌متر) است. به این ترتیب در حالی که یک درصد جمعیت جهان در ایران زندگی می‌کنند، سهم ایران از منابع آب تجدیدپذیر فقط ۳۶ صدم درصد است. کمبود بارش از یکسو و استفاده نادرست از منابع آبی از سوی دیگر به بحران کم‌آبی در کشور ما دامن زده‌اند. مصرف بی‌رویه آب مشکلات بسیاری را ایجاد کرده است که از نمونه‌های آشناتر آن در این روزها می‌توان به خشک شدن دریاچه‌ها و تالاب‌ها و پایین آمدن سطح آب‌های زیرزمینی اشاره کرد. یکی از هدررفت‌های مهم آب در کشور ما در بخش مصرف خانگی است. متوسط سرانه مصرف آب در بخش خانگی در ایران به طور متوسط 190 لیتر در روز به ازای هر نفر و در دنیا 135 تا 140 لیتر است. در برخی از کلانشهرها مانند تهران این میزان در فصل گرم سال به حدود 250 لیتر می‌رسد که با این اوصاف ایرانیان دو برابر متوسط جهانی در سال آب مصرف می‌کنند.  به همین دلیل یکی از مسائل مهمی که همواره بر آن تاکید می‌شود الگوی درست مصرف آب در کشور است. به نظر می‌رسد فرهنگ‌سازی در این زمینه بهترین راه برای آگاه کردن مردم و تشویق آنها به استفاده درست از آب است.

 فراگیر شدن تکنولوژی‌های جدید

استفاده از تکنولوژی‌های جدید در کشور ما روزبه‌روز بیشتر می‌شود. به حدی که در استفاده از برخی از این شبکه‌ها جزو کشورهای اول در دنیا هستیم. بیشترین کاربران اپلیکیشن پیام‌رسان وایبر در ایران قرار دارند؛ بر این اساس 7/11 کاربران آن ایرانی هستند. کاربران ایرانی در استفاده از تلگرام رتبه دوم و در استفاده از لاین رتبه سوم را دارند که اگر به این آمارها 11 میلیون کاربر فیس‌بوک و 5 میلیون کاربر اینستاگرام را هم اضافه کنیم، به‌خوبی نفوذ و تأثیرگذاری بالای تکنولوژی‌های جدید در کشور ما نمایان می‌شود. با توجه به نفوذ بالایی که این شبکه‌های مجازی در کشور ما دارند به نظر می‌رسد که بهترین وسیله برای فرهنگ‌سازی باشند. در مسائلی مانند مشکل آب، ایجاد کمپین‌هایی در این شبکه‌ها به آگاه کردن مردم و اطلاع‌رسانی درست به آنها کمک می‌کند. نمونه این کمپین‌های مجازی کمپین «یک قطره آب» است که این روزها طرفداران بسیاری در فضاهای مجازی پیدا کرده است. در یکی از شبکه‌های اجتماعی در صفحه  این کمپین گفته شده است که «کمپین یک قطره آب، حرکتی با هدف جلب توجه جامعه به بحران کمبود آب در ایران است. تشکیل این کمپین بسیاری از کاربران فضای مجازی را مشغول خود کرده است و یکی از نقاط قوت این حرکت اجتماعی پیوستن بازیگران، ورزشکاران و چهره‌های تاثیرگذار به کمپین یک قطره آب برای تاکید بیشتر بر موضوع کم‌آبی در کشور است. در این کمپین با انتشار پوسترها و اطلاعات مفید در مورد خطر کم‌آبی تلاش می‌شود که به کاربران در این مورد هشدارهای لازم داده شود و مشارکت آنها در این زمینه جلب شود. هنرمندانی همچون:
مهدی پاکدل، هدیه تهرانی، تهمینه میلانی، بابک جهانبخش، محمدرضا هدایتی، داریوش فرضیایی(عموپورنگ)، سحر قریشی، پوریا پورسرخ، سعید آقاخانی و... با انتشار تصاویری از کمپین یک قطره آب حمایت کردند. «بحران آب جدی است»، «آب هست ولی کم است»، «نجات آب، نجات زمین، نجات زندگی»، «قربون دستت اون شیر آب رو ببند»، «از ذخیره آب ایران فقط چند قطره باقی است»، «فردا دیر است، همین امروز قطره‌ها را دریابیم» این جملاتی است که این روزها بین کاربران شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌چرخد و حکایت از یک معضل جدی دارد. در این میان هنرمندان نیز با انتشار تصاویری حمایت خود را از این کمپین اعلام کرده‌اند.

 پیدایش نهادهای مجازی مدنی

یک استاد ارتباطات با اشاره به نقش مهم رسانه‌های جدید در زندگی افراد به «آرمان» می‌گوید: رسانه‌های جدید یا شبکه‌های اجتماعی مجازی فرصت‌هایی را برای ایجاد اجتماعات مجازی به وجود آورده‌اند که از این طریق پیام‌هایی را به دست افراد می‌رسانند. محمدرضا رسولی ادامه می‌دهد: این اجتماعات مجازی را نهادهای مجازی مدنی می‌نامند. او با اشاره به اینکه این شبکه‌ها در پی برقراری یک ارتباط دو سویه هستند، تصریح می‌کند: این شبکه‌ها دنبال یک فرصت هستند تا حرف گروه‌ها و مردم را به گوش مسئولان برسانند و دولت را در داشتن عملکرد بهتر یاری دهند. او می‌افزاید: از سوی دیگر این شبکه‌ها بازتابی هم از خود جامعه دارند و به مردم در بعضی از زمینه‌ها که جامعه درگیر آن است و پایه آن مردم هستند. مانند بحث مصرف آب، تذکر می‌دهند. رسولی با اشاره به نقش استفاده از گروه‌های مرجع در کمپین‌های تشکیل شده در فضای مجازی، تاکید می‌کند: هنرمندان و ورزشکاران به‌دلیل اینکه گروه‌های مرجع جامعه هستند باعث تسری و ترویج سریع‌تر پیام به متن جامعه و تأثیرگذاری بیشتر آن می‌شوند.

 استفاده از تمام ظرفیت‌ها در فرهنگ‌سازی

یک کارشناس مسائل اجتماعی با اشاره به نقش مهمی که فرهنگ سازی در تمام زمینه‌ها دارد به «آرمان» می‌گوید: در هر زمینه‌ای که احتیاج به آموزش و بهبود شرایط وجود داشته باشد بهترین راه بهره‌گیری از ظرفیت‌های فرهنگ و آموزه‌های فرهنگی است. چون از این طریق است که می‌توان با دادن اطلاعات درست و به موقع حتی نگرش افراد را نسبت به موضوع مورد نظر تغییر داد. این کار در تمام حوزه‌ها مانند محیط زیست و آسیب‌های اجتماعی صورت بگیرد. سیدحسن موسوی‌چلک می‌افزاید: برای فرهنگ‌سازی باید از تمام ظرفیت‌ها استفاده کرد. ظرفیت‌های فرهنگ‌سازی می‌توانند شامل رسانه‌های مکتوب و مجازی، ورزشکاران، هنرمندان و... شوند. او می‌افزاید: با استفاده از این ظرفیت‌ها بدون شک فرهنگ‌سازی می‌تواند نقش مؤثری داشته باشد که اگر غیر از این باشد موضوع موردنظر نهادینه نخواهد شد. او ادامه می‌دهد: اما در این زمینه کیفیت اطلاعات، روش انتقال اطلاعات، محتوای اطلاعات و ویژگی مخاطبان تأثیرگذار است. هر چقدر تناسب بیشتری بین مؤلفه‌هایی که گفته شد با موضوعی که قرار است آموزش داده شود، وجود داشته باشد تأثیرگذاری بیشتر اتفاق می‌افتد.