فریاد تماشاچی "محکوم به اعدام" : خواص بی​بصیرت!

داستان این نمایش به محاكمه متهمی «خاموش» اختصاص دارد كه پشت به تماشاچیان نشسته و صورتش دیده نمی​شود اما بازیگران كه مركبند از قاضی، دادستان، منشی دادگاه و وكیل مدافع و شاهدانی كه می​آیند و می​روند؛ دائم از چهره سراسر جنایتكارانه وی یاد می كنند. بازیگران «ناطق» این نمایش از چشمان پر از آرامش «متهم خموش» می​گویند كه حاضر نیست باور ​كند جنایتكار است. به این ترتیب بخشی از دیالوگ مشاركت​جویانه بازیگران رقم می​خورد كه قاضی و دادستان از تماشاچی​ها می خواهند به جنایتكار چیزی بگویند تا او باور كند جنایتكار است.

در نمایشی كه شب پیش به اجرا در آمد، ناگهان یكی از تماشاچی​ها در جواب سوال قاضی فریاد زد: خواص بی​بصیرت!

اینجا بود كه بازیگران باید هنر بداهه خود را بكار می​بستند تا هم كنترل صحنه و ادامه اجرا را در دست میگرفتند و هم همهمه سالن و ادامه واكنش​های تماشاچیان را كنترل می كردند. به این ترتیب بهت خود را فروخورده و قاضی از دادستان خواست تا «خواص بی​بصیرت را معنی كند» و دادستان زیركانه پاسخ داد «این لغت از دامنه معنایی ما خارج است»! راست هم گفت چون اصلا چنین واژه​ای در نمایشنامه «ماتئی ویسنی​یك» نیامده بود كه بازیگرانش بتوانند معنایش كنند.

چنین دیالوگ مشاركت​جویانه​ای میان بازیگران و تماشاچیان كافی بود تا همه آنچه كه از زمان تمرین تا اجرا بر سرش آمده، در ذهن ببننده مرور شود. از چهار بار بازبینی از سوی شورای نظارت مركز هنرهای نمایشی تا ممانعت از برگزاری نشست خبری دست اندركاران در مجموعه تئاتر شهر.

ولی همانطور كه اصل نمایشنامه رومانیایی پنج دهه پیش نوشته شده و گروه هنری ایرانی اجرا كننده آن دخالتی در ذهن نویسنده و یا حتی تشابهات فضای اجتماعی امروز ایران با آن موقع رومانی نداشتند ؛ در پیش بینی پاسخ خلق الساعه تماشاچیان به سوال بازیگر نیز بی تقصیر بودند.

فارغ ازهمه گوشه​های هنری این نمایش، پذیرش مفهوم «خواص بی​بصیرت» و مصداق جنایتكار دانستن آن در میان افكار عمومی، نكته قابل تاملی بود.