جلیلی در مذاکرات، نطق می کرد و «تاریخ اسلام و ایران» می گفت، حسابی تاریخ آموختیم

69ماه مذاکره، تمام دستاورد دورانی بود که دیپلماتی با روش و منشی غیردیپلماتیک، ، هدایت قطار مذاکرات هسته‌ای ایران را برعهده گرفت؛اعلام موضع به‌جای مذاکره، از قهر با میز مذاکره تا پیگیری روند «مذاکره برای مذاکره»، یا‌ اینکه «مکان» مذاکرات کجا باشد در کارنامه دستاوردهای سعیدجلیلی جای گرفته است. نتیجه آن مدیریت و رویکرد، چنان شد که روز به روز تحریم های جدیدی علیه ایران اعمال می شد

پس از گذشت دو سال از واگذاری کار مذاکرات از جلیلی به ظریف، مذاکرات هسته ای در آن ایام و نوع و شکل مذاکرات جلیلی و تیمش ، هنوز در هاله ای از ابهام قرار دارد و مشخص نیست او در برابر مقامات 5+1 چه می گفته است؟ روایات ، متعدد است. در ایام انتخابات ریاست جمهوری 92 ، روایتی بعید منتشر شد. می گفتند او در واکنش به اظهارات تهدید آمیز غربی ها، یکبار پای مصنوغی خود را درآورده و روی میز گذاشته و گفته ، «ما بار دیگر آماده جنگ هستیم» این روایت که قصد داشت چهره ای دادستانی از جلیلی به نمایش بگذارد،  در همان ایام توسط خود جلیلی و نزدیکانش تکذیب شد.

اما این «تکذیب» سبب نشد تا از ابهامات مذاکرات آن ایام کم شود. گویی باید منتظر بود تا تاریخ ، روزی در مورد آنچه در این مذاکرات گذشت، سخن کند. با این حال، برخی نیز می گویند زمانی که جلیلی در راس تیم مذاکره کنندگان حضور داشت، نسبت به انتشار اخبار هسته ای بایکوت خبری موجود بود، اما اینک که اندکی فضا تغییر کرده و جزئیاتی از مذاکرات گذشته منتشر می‌شود  می توان پی برد که به طور مثال، در آلماتی یا در بیانیه ای که در تهران بین سه کشور ایران، ترکیه و برزیل شکل گرفته بود چه گذشته است. بر همین اساس و با یک مقایسه ، بعضی‌ معتقدند امتیاز هایی که آن زمان قرار بوده بدهیم با امتیاز هایی که قرار است طبق بیانیه لوزان بدهیم اصلا قابل قیاس نیست.

البته برخی نیز می گویند آنچه که سبب «انحراف در مذاکرات دوره جلیلی» شد، مواضع غیر اصولی رئیس دولت نهم و دهم بود که هم برای تیم مذاکره کننده هزینه آفرین بود و هم برای وزارت خارجه. درواقع این دسته ، جلیلی را فردی می دانند که به دلیل مواضع خاص محمود احمدی نژاد، چاره ای جز رویکرد مذکور نداشته و حتی چند باری نیز ، انتقادات تندی در خفا، به مواضع احمدی نژاد کرده است ، اما این انتقادات هیچ گاه علنی نشده است که اگر چنین می شد ، شاید جلیلی نیز خیلی زود ، مانند لاریجانی از کار برکنار می شد.

«طلوع صبح» در مصاحبه با «رابرت جی اینهورن» ضمن سئوال در مورد توافق احتمالی هسته ای ، پرسش هایی نیز در مورد  مذاکرات دوران جلیلی مطرح کرد. اینهورن مشاور ویژه وزارت خارجه در امور کنترل تسلیحات و منع اشاعه آن است. «» پیش از بازگشت به وزارت خارجه، بیش از 29 سال در این وزارتخانه فعالیت کرده بود و در طول سال های 2001 تا 2009 مشاور ارشد مرکز مطالعاتی بین المللی و استراتزیک در واشنگتن بود.


وی در مذاکرات هسته ای با ایران حضور داشته است و همواره جز معدود افرادی بوده که به تیم هسته ای آمریکا مشاوره داده و از جزئیات مذاکرات آگاه بوده و هست.

مذاکره کننده سابق آمریکا معتقد است در دوره ای که رییس گروه مذاکره کننده ایران بر عهده سعید جلیلی بود ، فضا بسیار متفاوت تر بود از آنچه اینک مشاهده می کنیم.

او در پاسخ به این سئوال که «جلیلی» در مذاکرات از چه سخن می گفت؟»، به نکته ی عجیبی اشاره می کند. او می گوید جلیلی در آن مذاکرات ، «تاریخ اسلام و ایران برایمان می گفت».

این گفت و گو که به صورت مکتوب با هفته نامه «طلوع صبح» صورت گرفته، مشخص نمی کند لحن «اینهورن» جدیست یا مزاح می کند ، اما به صراحت می گوید: «ما در مذاکرات، در بسیاری از ساعاتی که به سخنرانی های اقای جلیلی گوش می دادیم، بسیار در مورد تاریخ ایران یاد گرفتیم.»

اینهون می گوید در دوره جلیلی، زمان زیادی برای نطق صرف می شده است.

او در پاسخ به سئوال دیگر خبرنگار «طلوع صبح» که در مورد تفاوت دو گروه مذاکره کننده ایرانی در دوره احمدی نژاد و روحانی، می گوید: متاسفانه پیشرفت های کمی در مذاکرات آن دوره ایجاد شد.

مذاکره کننده سابق آمریکا می افزاید: مذاکرات از تابستان سال 2013، به شکلی بسیار جدی تر و حرفه ای تر ادامه پیدا کرده و زمان بسیار کمی روی ایراد نطق صرف شده و اکثر زمان بر روی نشست های کاری حرفه ای و غیررسمی صرف شده است.

متن کامل این گفت و گو در ادامه می آید:

طلوع صبح: پس از بیانیه لوزان، برخی از تحلیلگران ایرانی و امریکایی عنوان کردند که شانس دستیابی به توافق بیش از پنجاه درصد است، از نظر شما چقدر تا یک توافق خوب و پایدار فاصله داریم؟

اینهورن: پیشرفت های بسیاری در راستای یک توافق خوب و پایدار حاصل شده است، اما موفقیت دور از این است که بگوییم تضمین شده است. سخنان ایرانیها در مغایرت است با آنچه مذاکره کنندگان توافق کرده بودند! تا زمانیکه ایران به نقاط توافق پیشین بازنگردد و انعطاف پذیری معقولانه در مورد مسائل حل نشده باقی مانده در لوزان نشان ندهد، امید کمی برای یک توافق جامع وجود دارد.

طلوع صبح: اخیرا آقای کری اعلام کردند که جهان از ماهیت فعالیت هسته ای گذشته ایران آگاه است و مذاکرات کنندگان برای اجبار تهران به اشکار ساختن فعالیت های سابقش اصراری ندارد. باتوجه به این سخن، آیا فکر می کنید که مسئله ی «پی ام دی» حل شده است؟ اگر نه، چه راه حلی باتوجه به اینکه هیچ یک از طرفین حاضر به مصالحه در این مورد نیستند، وجود دارد؟

اینهورن: مسئله ی «پی ام دی» هنوز مسلما حل نشده است. وزیر خارجه کری روشن ساخت که آمریکا بر روی اذعان کامل ایران در مورد فعالیت های گذشته ی خود در رابطه با توسعه تسلیحات هسته ای اصرار نمی کند. اما واشنگتن معتقد است که این ضروری است که ایران نسبت به تاکنون باز تر باشد، از جمله در ماجرای اجازه به آژانس برای مصاحبه با دانشمندان ایرانی و بازدید از برخی محل های معین. در گذشته، مسئولان ایرانی گفته اند که ایران اماده است که تا جای ممکن شفاف عمل کند تا نگرانی های جامعه بین المللی از بین رود. اما اخیرا ایرانی ها به نظر از این قول خود برای شفاف بودن گامی به عقب گذاشته اند!

طلوع صبح: اخیرا برخی از رسانه های ایران مدعی شدند که در طول دوره ی سعید جلیلی در مذاکرات هسته ای، لیستی برای مصاحبه با مسئولان ایرانی به او داده شده است، ایا این حقیقت دارد؟

اینهورن: من در این مورد بی اطلاع هستم.

طلوع صبح: تفاوت بین روش مذاکره اقای ظریف و اقای جلیلی در چیست؟ برای مثال برخی می گویند که اقای جلیلی در طول مذاکرات، در مورد تاریخ اسلام سخنرانی می کرده است، ایا این حقیقت دارد؟

اینهورن: ما در بسیاری از ساعاتی که به سخنرانی های اقای جلیلی گوش می دادیم، بسیار در مورد تاریخ ایران و گله های ایران یاد گرفتیم. متاسفانه پیشرفت های کمی در مذاکرات آن دوره ایجاد شد. از تابستان سال 2013، مذاکرات به شکلی بسیار جدی تر و حرفه ای تر ادامه پیدا کرده و زمان بسیار کمی روی ایراد نطق صرف شده و اکثر زمان بر روی نشست های کاری حرفه ای و غیررسمی صرف شده است.


طلوع صبح: در پی حملات تندی که به اقای ظریف پس از پیاده روی با اقای کری انجام شد، برخی از رسانه های ایرانی ادعا کردند که آقای جلیلی نیز با نیکولاس برنز پیاده روی کرده است، ایا این صحت دارد؟

اینهورن: من در آن زمان در دولت امریکا خدمت نمی کردم و اطلاعاتی در مورد این ادعا ندارم.

طلوع صبح: یک هفته پیش، آقای جواد لاریجانی دیپلمات سابق ایرانی عنوان کرد که مذاکرات ممکن است چهار ماه دیگر تمدید شود، به نظر شما توافق تا سی ام ژوئن امکان پذیر است و ایا از نگاه شما تمدید مذاکرات، مجددا اتفاق می افتد؟

مذاکرات تا سی ام ژوئن به نتیجه نمی رسد، تمام طرف ها در مذاکرات این مسئله را علنا گفته اند. سئوال اکنون این است که انها چه مقدار زمان بیشتر نیاز دارند. چند هفته؟ چند ماه؟ نظر من این است که آنها تا انجایی که نیاز دارند تا به یک توافق پایدار و درست برسند، باید زمان بگذارند.

طلوع صبح: در ایران، برخی از سیاسیون و نمایندگان مجلس به اقای ظریف با عنوان اینکه از خطوط قرمز عبور کرده اید، حمله می کنند، در آمریکا نیز مخالفان تندی بر سر راه مذاکرات وجود دارد که بسیار پرسروصدا هستند، ارزیابی شما از این انتقادات چیست؟

هم مذاکره کنندگان امریکایی و هم مذاکره کنندگان ایرانی با مخالفت های داخلی قابل توجهی مواجهند، برخی از این منتقدان با هر توافقی مخالف هستند. برخی دیگر خواستار توافق هستند اما به دنبال مفاد با صرفه تر هستند. با تصویب لایحه کورکر- کاردین که به کنگره اجازه بازبینی هر نوع توافقی را می دهد، کنگره امریکا می تواند سعی در جلوگیری از اجرای توافق توسط پرزیدنت اوباما کند. اما اعضای کنگره نیازمند دو سوم آرا برای متوقف ساختن توافق هستند و مخالفان مسلما چنین ارایی را نخواهند بدست آورد. بنابراین پرزیدنت اوباما قادر خواهد بود که هر گونه توافقی که معقتد است در جهت منافع امریکا است را به نتیجه رسانده و پیاده کند. من معتقدم که مانع اصلی داخلی برای یک توافق در طرف ایرانی است!! اگر توافقی حاصل شود، ایران باید تصمیم بگیرد که خواهان یک توافق است و اماده ی تصمیم گیری های سخت است تا به آن دست یابد و سپس قادر خواهد بود که منتقدان ایرانی را نیز با این توافق همراه کند.

طلوع صبح: رسانه های غربی معتقدند اگر توافق هسته ای حاصل شود، روابط ایران و امریکا نیز دچار تغییر می شود. نظرتان در این مورد چیست؟

اینهورن: گام بعدی اطمینان حاصل کردن از پیاده سازی و اجرای منظم توافق است. اگر بلافاصله مسائلی در مورد اجرا و و برآوردن تعهدات بوجود آید، توافق به جای آنکه روابط ایران و آمریکا را خوب کند، می تواند خراب تر کند. بسیاری امیدوارند که یک توافق هسته ای به بهبود بنبایی روابط دوجانبه منجر خواهد شد، اما باتوجه به سطح فعلی از بی اعتمادی، چنین بهبود رابطه ای زمان معینی را خواهد گرفت و باید در این رابطه محتاطانه و قدم به قدم حرکت کرد.

طلوع صبح: باتوجه به اقدامات خشمگینانه مذاکره کنندگان فرانسوی پیش از توافق ژنو، به نظر شما، آیا مسئولان فراسنوی همچنان نگرای توافق ایران و امریکا پشت درهای بسته هستند؟ و فکر می کنید مواضع سرسختانه انها واقعی است یا صرفا نمایشی برنامه ریزی شده برای جذب پول های نفتی کشورهای عرب منطقه خلیج فارس است؟

اینهورن: استاندارهای فرانسوی ها برای یک توافق موثر در سطح اعلایی قرار دارد و کمک های آنها به مذاکرات مثبت بوده است. با این حال، معتقد نیستم که آنها در راه توافقی که مورد حمایت امریکا، ایران و دیگر طرف ها است، خواهند ایستاد.

طلوع صبح: برخی از کاندیداهای جمهوریخواه انتخابات ریاست جمهوری آمریکا می گویند که انها به محض پیروزی در انتخابات، توافق هسته ای با ایران را پاره می کنند، ارزیابی شما از این سخنان چیست؟

اینهورن: در طول کمپین این افراد برای نامزدی ریاست جمهوری، ما می توانیم انتظار داشته باشیم که کاندیداها نظرات به شدت منفی در مورد مذاکرات هسته ای ابراز کنند. اگر هر یک از انها رئیس جمهور شوند، فضا متفاوت می شود. اینکه یک رئیس جمهور جمهوریخواه توافق را حفظ خواهد کرد یا نه به طور قابل توجهی بستگی به آن دارد که این توافق چقدر خوب عملی شود. اگر توافق به شکلی منظم با ادای تعهدات تمام طرفین همراه باشد، رئیس جمهور به احتمال زیاد مایل خواهد بود که آن را ادامه دهد.