گردان ظریف

قریب 30 سال است که با جواد ظریف آشنایی، دوستی و برادری دارم. زمان آشنایی ما به دوران جنگ و حماسه دفاع مقدس ملت بزرگ ایران بازمی‌گردد. من در نهاد‌های درون نظام مانند سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، شورای عالی دفاع، ستاد تبلیغات جنگ، شورای عالی پشتیبانی جنگ، ستاد پدافند کل کشور و وزارت امور خارجه و خبرگزاری جمهوری اسلامی، مسئولیت داشتم و جواد عزیز در نیویورک کاردار جمهوری اسلامی نزد سامان ملل متحد بود اما همکاری نزدیکی با هم داشتیم.

در آن زمان، شهر‌ها روستا‌ها، مدارس، مناطق غیر‌نظامی، مناطق صنعتی در تیررس موشک‌باران هواپیما‌های دور پرواز، میگ‌های روسی و میراژ‌های فرانسوی بود. بمب‌های دهشتناک شهر‌ها و مناطق غیر‌نظامی را هدف قرار داده بودند و موشک‌ها شهر‌ها خانه‌ها، کاشانه‌های مردم را با خاک یکسان می‌کرد ما نیز وظیفه داشتیم همه این جنایات را در سازمان ملل متحد ثبت کنیم. جواد ظریف بیشترین نقش را در اطلاع رسانی به دبیر‌کل سازمان ملل و نماینده ویژه سازمان ملل آقای دکتر اقبال رضا داشت خصوصاً در زمانی که عراق جنگ دهشتناک شیمیایی، میکروبی و سلاح‌های غیر متعارف را علیه ایران آغاز کرد.

جواد ظریف هم سازمان ملل را بسیج و هم تلاش جدی و بی‌وقفه‌‌ای کرد تا نظر افکار عمومی به این جنایات هولناک معطوف شود. برخی خرده می‌گیرند چرا ظریف در هنگام دفاع مقدس در جبهه حضور نداشته است. به‌زعم من ظریف مثل یک گردان در سازمان ملل عمل می‌کرد. شب و روز نمی‌شناخت بیش از ده‌ها بار دبیر‌کل سازمان ملل را از خواب بیدار کرد و گزارشات دهشتناک جنگ را به اطلاع وی می‌رساند. در تهران و وزارت امور خارجه نیز افرادی مانند دکتر ولایتی، جواد لاریجانی و مدیران و روسای ادارات، معطوف و گزارشات دقیق ظریف بودند که نسبت به قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل موضع می‌گرفت. جواد خدمت به دفاع مقدس را تا زمانی که دبیر‌کل سازمان ملل متحد اعلام کرد که براساس بند قطعنامه شورای امنیت، عراق مسئول شروع جنگ و متجاوز بوده ادامه داد. خاطرات آن روز‌های شور و شوق را در نیویورک در کنار آقایان دکتر خرازی، ظریف، خوشرو و روانچی را به یاد دارم. در همان هنگام برای گزارش به تهران آمده بودم و به اتفاق دکتر خرازی خدمت حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رسیدم و به رهبر معظم انقلاب عرض کردم نمایندگی ما در نیویورک هم اتاق عملیات شده بود و همه تحت سرپرستی کمال خرازی خاطرات روز‌های ستاد تبلیغات جنگ را زنده کرده بودند. مرحوم احمد بورقانی نماینده خبرگزاری بود و جواد ظریف علی خوشرو، مجید روانچی، امیر زمانی‌نیا و من شب‌ها تا صبح مشغول کار بودیم.

ظریف علاوه بر اینکه یکی از برجسته‌ترین دیپلمات‌های بین‌المللی جمهوری اسلامی است، انسان خداترس و متدین و متادب به آدابی نیز می‌باشد وی از سران انجمن اسلامی دانشجویان در آمریکا بود. در کار و مسئولیت وی نمی‌توان وقفه‌ای دید. من مایل نیستم از خصوصیات اعتقادی وی سخن بگویم یا مطلبی بنویسم فقط همین را عرض کنم که او یکی از دیندار‌ترین دوستانی است که در زندگی داشته‌ام.

اما اگر جواد ظیف را بخواهیم از لحاظ کیفیت کاری ارزیابی کنیم خوب است مصاحبه‌ای با آقای دکوئیار، پتروس غالی و کوفی‌عنان داشته باشیم. با آقای احسان اوغلو دبیر‌کل فعلی کنفرانس اسلامی به گفت‌وگو بنشینیم تا نسبت به برادرم جواد آگاهی و آشنایی بیشتری پیدا کنیم شبی در میهمانی شام آقای احسان اوغلو که به افتخار رئیس‌جمهور وقت در سوئیس برگزار شده بود، با اوغلو کنار هم نشسته بودیم و از اینکه جواد در وزارت خارجه مهجور است تأسف خورد، دبیر‌کل کنفرانس اسلامی به من گفت دکتر ظریف برای دبیر‌کلی سازمان کنفرانس اسلامی از من بهتر و شایسته‌تر است. می‌توانید با دکتر ولایتی صحبت کنید. آقای دکوئیار از دکتر ولایتی درخواست کرد که ظریف را دستیار ویژه دبیر‌کل سازمان ملل کند. درست در همین زمان دکتر ولایتی وزیر خارجه وقت تصمیم گرفت تا جواد عزیز برای تصدی پست معاونت حقوقی بین‌الملل به تهران بازگردد. اگر جواد ظریف اهل و تبعه یک کشور دیگر بود روز‌گاری شانس داشت که دبیر‌کل سازمان ملل متحد شود. این ادعا نیست بلکه واقعیت عینی است. ظریف مدیر برجسته، کارشناس قدرتمند و بافکر، انسانی با اخلاق و پرفضیلت است.

اگر قرار باشد قدردان و سپاسگزار خدای بزرگ باشیم که انسان‌های نجیب و بافضیلتی را در انقلاب در محک تجربه و خدمت به مردم قرار داده، مصداق خوبی است که شاکر وجود جواد ظریف باشیم. در وزارت امور خارجه انبانی از صورت مذکرات و جلسات متعدد‌جواد ظریف با همتایان، وزرای خارجه یا سخنرانی‌ها و مواضع رسمی و شفاف وی نگهداری می‌شود. در کل این مجموعه مذاکرات و سخنرانی‌ها یک ابهام وجود ندارد.

جواد ظریف شفاف سخن می‌گوید، صریح برخورد می‌کند و حرمت طرف مقابل را در نظر می‌گیرد. تلاش می‌کند تا طرف مقابل را اقناع کند به زعم من ظریف برداشت درست و دقیقی از تحولات سیاسی دارد. فعل و انفعالات نظام بین‌المللی را خوب می‌شناسد و نقاط تهدید و فرصت را تشخیص می‌دهد. وزیر خارجه باید دقیق، نکته بین و ریز‌بین باشد. لازمه شغل وزارت خارجه زیرک بودن وی است که بتواند ذهن طرف مقابل را بخواند. دیپلماسی صحنه ستیز و چالش ذهن‌هاست. ظریف این ظرفیت جدی را دارد. قدرت بیان،‌سحر سخن و کلام از الطاف خدا به این بنده‌اش است. جواد ظریف شفاف واقعیت‌ها را منتقل می‌کند و می‌داند آنچه می‌ماند داوری تاریخ است و قضاوت مردمی که با چشمان خود همه افعال ما را رصد می‌کنند.

*صادق خرازی