در خیابان‌های برزیل چه خبر است؟

دیپلماسی ایرانی: بهترین خبری که از تظاهرات ضد دولتی که دو میلیون نفر در خیابان های برزیل در آن حضور داشتند، می توان شنید این است که بزرگترین دموکراسی آمریکای لاتین در حال قدرتمند شدن است. برخلاف تظاهرات سال 2013 که به خشونت کشیده شد، راهپیمایان عصبانی بودند اما اعمال خشونت آمیز انجام ندادند، پاسخ پلیس متناسب بود و تظاهرات به جای این که به اسپری فلفل و دستگیری منجر شود، به آبجو و آهنگ ختم شد.

واکنش رسمی به غلیان احساسات مردمی چندان دلگرم کننده نبود. در تلاش برای ضربه زدن به روح این تحولات، خوزه ادواردو کاردوزو، وزیر دادگستری برزیل به خبرنگاران اعلام کرد که تظاهرات مانع از اثبات این مسئله می شود که دولت به دموکراسی وفادار است و موجب جلب توجه به خیابان ها و حتی اقدامات جدید ضد فساد می شود.

این پیام می توانست روشن تر باشد اگر دیلما روسف، رئیس جمهور خودش آن را انجام می داد یا این که وعده سیاست های ضد فساد که در کمپین انتخاباتی سال گذشته داده شد حذف نمی شدند و لایحه ای که در این زمینه نقطه عطفی بود از روی میز روسف برداشته نمی شد. جای تعجب نیست که معاونان او در زمان هایی که در بسیاری از شهرها و در طول کنفرانس های مطبوعاتی که از تلویزیون پخش می شد، مشکلات زیادی داشتند و با لحظاتی سخت از جمله کوبیدن گلدان و سوت زدن حضار روبه رو بودند.

روسف روز دوشنبه به خبرنگاران گفت: «دولت متعهد به آغاز گفتگو به صورت متواضعانه است.» این اظهار نظر همانند شیرین کاری دولت در دستگیری رناتو دوک، مدیر سابق غول نفتی دولتی پتروبراس، که یکی از چند ده مقامی است که به خاطر رسوایی به وجود آمده تحت پیگرد دادستانی قرار گرفته، چندان قانع کننده نیست. این رسوایی 783 میلیون دلاری مربوط به رشوه و استفاده از آن در مبارزات انتخاباتی بوده است. یکی از این افراد خوائو واکاری نتو، خزانه دار حزب کارگران روسف بود که متهم به دریافت رشوه به عنوان کمک های مبارزات انتخاباتی است. اما بازداشت این افراد توسط قضات و پلیس فدرال، نه دولت، صورت گرفته است.

حکم روز یکشنبه مصادف با سی امین سالگرد پایان حکومت نظامی هم بود. به نظر می رسید تاریخ این نیروهای مسلح فراموش شده بود. نیروهای جایگزین نظامی ها برای برقراری دموکراسی روی کار آمدند نه این که آن را نابود کنند. پلاکاردهای بسیاری با عنوان «تبریک به شجاعتت سرخیو مورو» نوشته شده که نشان دهنده حمایت از اقدامات قاضی فدرال در پرونده پتروبراس است.

این قبیل اقدامات احساسی در مقایسه با شرایطی که برای حزب کارگران در 35 سال گذشته به وجود آمد یعنی حملات دسته جمعی و تظاهرات خیابانی ملایم تر شده است و از شکستن پنجره ها به پوشیدن لباس هایی با تصویر فردی که انگشت کوچک آغشته به نفتش را از دست داده است – اشاره به رئیس جمهور سابق لوئیز ایناسیو لولا دا سیلوا که انگشتش را در حادثه ای در کارخانه از دست داده بود و بعداً کنترلش بر پتروبراس را هم از دست داد- تبدیل شده است.

اما روسف که رئیس دفتر لولا بود و در اکثر دوره ریاست جمهوری لولا رئیس پتروبراس بود، حیثیتش در خیابان ها در حال لکه دار شدن است. یک دلیل کسادی آشکار اوضاع اقتصادی برزیل است. همچنین یک جنگ با کنگره هم وجود دارد، یعنی جایی که قانون گذاران مخالف و متحدین معاند بر سر میزان مالیاتی که برزیل برای پر کردن کسری بودجه به آن نیاز دارد، اختلاف دارند.     

روسف باید اقداماتی بیشتر از این ادعا که دموکراسی در حال کار کردن  است، برای برزیلی ها انجام دهد. پس از آن می تواند اعلام کند که دولت آماده گفتگو است. اولین اقدام می تواند تصویب و اجرایی کردن لایحه ضد فساد باشد که در سال 2013 مطرح شد. وی همچنین می تواند یک هیات برای نظارت بر شرکت های دولتی تعیین کند. گیل کاسترلو برانکو، رئیس گروه نظارتی کونتاس آبرتاس در این باره می گوید: «تمام فسادهای اخیر از شرکت های دولتی آغاز شده است، جایی که شفافیت و مسئولیت وجود ندارد.» سخت ترین انتقادات به روسف همه بستگی به این ایده دارد.