چالش‌های موجود در حوزه محیط زیست کشور طی سالهای اخیر در تیتر یک بسیاری از رسانه‌ها جای گرفته و توجه همگان را به خود جلب کرده است.
دولت یازدهم با نگاهی ویژه به محیط زیست کار خود را آغاز کرد و رئیس سازمان محیط زیست کشور در ابتدای کار خود با حضور در استان‌های مختلف وضعیت را از نزدیک بررسی کرد.
منطقه مرکزی، استان مرکزی دومین استانی بود که مهرماه سال گذشته رئیس سازمان محیط زیست برای بررسی وضعیت محیط زیست به ویژه بررسی آلودگی هوا پا به مرکز آن گذاشت و از نزدیک شرایط زیست‌محیطی استان بویژه اراک را ارزیابی کرد.
در طول سفر یک روزه رئیس سازمان محیط زیست کشور به استان و تشکیل کارگروه کاهش آلودگی هوای اراک تصمیماتی اتخاذ شد. یکی از مهم‌ترین مسائلی که بر انجام آن تأکید شد بررسی مسئله زیست‌محیطی اراک و آلودگی هوای این شهر در سطح ملی و طی جلسه‌ای با دولت یازدهم بود که هنوز این امر محقق نشده است و شاید یکی از دلایل این تأخیر بهبود شرایط آلودگی هوا در سال جدید بوده، مشکلی که البته این روزها دوباره سربرآورده است.
یکی از مسائلی که به واسطه این سفر مورد تصمیم‌گیری قرار گرفت مشکل کوره‌های آجرپزی بود که از اواخر سال گذشته بخشی از آن به انجام رسید و این کوره‌های گازسوز شدند و قطعاً این اقدام مثبت به کاهش آلودگی طی ماه‌ها اخیر کمک کرده است.
ابتکار در این سفر قول حمایت و پشتیبانی‌های مالی داد تا از این طریق بتوان این چالش‌ها را از بین برد و از آن جمله قول داد امکانات لازم برای ایجاد مرکز پایش آلودگی هوای اراک تأمین شود اما، به گفته‌ی مسئولان موضوع همچنان در دست پیگیری است.
یک از موضوعات مهمی که در این سفر عنوان شد رسیدگی به وضعیت تالاب میقان اراک بود که ابتکار برای رسیدگی به آن بسیار تأکید داشت.
ابتکار بر تدوین طرح جامعی ویژه تالاب میقان تأکید کرد: طرحی که همه ابعاد را ببیند و علاوه بر آن نیز الگوی کشت مناسبی اتخاذ شود؛ طرح آب مجازی نیز در نظر گرفته شود و تعیین شود که به چه نوع گونه‌های کشاورزی در این منطقه نیاز داریم و همچین خواستار شد که با تلاش میراث فرهنگی و گردشگری طرح طبیعت‌گردی عملیاتی شود و از جاذبه‌های این منطقه نیز استفاده شود، چراکه برگزاری تورهای گردشگری قطعاً برای شهر و این منطقه نیز از نظر اقتصادی رونق به دنبال خواهد داشت.
خوشبختانه تأکید رسیدگی به وضعیت تالاب میقان از سوی رئیس سازمان به نتیجه رسید و کارگاه مشورتی تدوین برنامه مدیریت تالاب میقان با حضور سلیمانی‌روزبهانی مدیرکل تالاب‌های کشور برگزار شد و کلیه مسائل مرتبط با تالاب اعم از ارزش‌ها، کارکردها، تهدیدات و ذینفعان تالاب بررسی شد تا براساس این شاخص‌ها برنامه مدیریت تدوین شود.
از دیگر تصمیماتی که در این سفر برای بهبود شرایط زیست‌محیطی اراک اتخاذ شد؛ تدوین برنامه و سازوکار مدیریتی، بهبود وضعیت معشیتی پرسنل و کارکنان محیط زیست استان، هوشمندسازی ترافیک، پیشرفت طرح آمایش سرزمین، تأمین منابع مالی جهت تجهیز مرکز پایش آلودگی هوای استان مرکزی، ورود جدی دستگاه‌ها در بحث پسماند، حفظ کاربری اراضی، باغات و زمین‌های زراعی، رسیدگی به وضعیت کارخانه آلومینیوم و دیگ‌های قدیمی این کارخانه، استفاده از همیاران محیط زیست و آموزش جوامع محلی و بروزرسانی طرح جامع کاهش آلودگی هوای اراک بود که برخی تصمیمات همچنان روی کاغذ است.
بحران‌های محیط‌زیست استان برای عده‌ای تبدیل به مغازه شده است
سهراب عسگری فعال محیط زیست و عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور اراک در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا؛ در خصوص وضعیت زیست‌محیطی اراک و همچنین تصمیمات عملیاتی نشده گفت: چیزی که امروز شاهدیم این است که محیط زیست و بحران آن برای عده‌ای تبدیل به مغازه و محل کسب‌وکار شده است و بهتر است که این بحران‌ها همچنان باقی بماند تا این افراد موج ایجاد کنند و خود سوار بر این موج به منافع خود دست یابند.
وی با اشاره به اینکه امسال به واسطه داشتن بهاری تقریباً به دور از آلاینده‌ها، آلودگی هوای اراک به نوعی مسکوت ماند و روند پیشرفت طرح جامع آلودگی هوای کلانشهر اراک را دنبال نکردیم؛ اظهار داشت: اگر امسال نیز به مانند سالهای گذشته بهاری همراه با آلودگی داشتیم مطالبات سریع‌تر به سرانجام می‌رسید اما، ما مردمی هستیم که تا در معرض بحران و شرایط سخت قرار نگیریم کاری به پیش نمی‌بریم.
عسگری تصریح کرد: اکثر مصوبات سفر رئیس سازمان محیط زیست به استان مرکزی تنها به عنوان صورت جلسه روی کاغذ باقی مانده است و برخی از مصوبات در یک جلسه برای اجرا برنامه‌ریزی می‌شود و در جلسه‌ای دیگر کاملاً عکس آن عمل می‌شود و فقط در حد حرف و صحبت پیش می‌رویم.
وی با اشاره به توزیع بنزین یورو چهار در جایگاههای سوخت استان گفت: خوشبختانه این امر محقق شد که حداقل مردمی که دود پالایشگاه را می‌خورند از بنزین یورو چهار استفاده کنند اما، این نوع بنزین در تمام جایگاه‌ها توزیع نمی‌شود در صورتی که باید در همه جایگاههای سوخت استان بنزین یورو چهار عرضه و توزیع شود.
سازمان و ادارات محیط زیست از فعالیت اصلی خود دور شده‌اند
نویسنده کتاب مقدمه‌ای بر ژئوپولتیک محیط زیست یکی از نقدهای وارده در عرصه محیط‌زیست را نقد بر عملکرد سازمان محیط زیست و همچنین ادارات کل در استان‌ها عنوان کرد و افزود: متأسفانه این ادارات آنچنان که باید فعال نیستند یا از وظایف اصلی خود دور شده‌اند و علاوه بر آن وجود سازمان‌های مردم نهاد که سازمان محیط‌زیست بر حضور آنها تأکید فراوان دارد مؤکد بر حضور عده‌ای خاص است که تنها فعالیت‌شان منوط به حضور افراد مخصوصی است که این امر قطعاً ضربه زننده خواهد بود.
وی اضافه کرد: همایش‌هایی برگزار می‌شود که هیچگونه بار علمی و تحقیقاتی ویژه‌ای ندارند و همکارانی که با قدرت در عرصه محیط زیست و پژوهش کار می‌کنند را دخیل نمی‌کنند. با این شرایط انتظار می‌رود که سازمان و ادارات محیط زیست جدی‌تر وارد عمل شوند.
عسگری با تأکید بر اینکه در حال حاضر ایرادات سازمان ایرادات ساختاری است، تصریح کرد: سازمان باید خود را مورد پایش و پالایش قرار دهد اما این امر امکانپذیر نیست چراکه با کمبود نیرو مواجه است در صورتی که می‌توانند برای تأمین نیرو از سربازان استفاده کنند و به عنوان همیار طبیعت آنها را در جهت حفاظت از محیط زیست به خدمت بگیرند. البته این امر به تصویب رسید اما، زمانی که پیگیر موضوع می‌شویم با پاسخی جز اینکه چنین چیزی تعریف نشده است مواجه نمی‌شویم.
وی با بیان اینکه خوشبختانه استاندار مرکزی دغدغه محیط زیست دارد، گفت: با وجود چنین دیدگاهی، همچنان عملیات و اقدام خاصی را در این زمینه ندیده‌ایم و مصوبات سفر دکتر ابتکار هنوز به صورت کامل اجرایی نشده است. حتی این اواخر شاهد هستیم که به اسم مبارزه با تغییر کاربری زمین‌های کشاورزی روستاهای اطراف اراک را تخریب می‌کنند در صورتی که با شرایط اراک حفظ یک درخت برای حیات این شهر ضروری است اما، تصمیمات به دور از تفکر و کارشناسی‌نشده نه تنها مشکلی را رفع نمی‌کند، بلکه چالش جدیدی را نیز به ایجاد می‌کند.
از دیدگاه‌های اعضای هیئت علمی استقبال نمی‌شود
این عضو هیئت علمی دانشگاه پیام‌نور اراک با اشاره به اینکه در سفر ابتکار به اراک به استفاده از نظرات و پیشنهادات کارشناسان و اعضای هیئت علمی تأکید شد، اظهار کرد: هیئت علمی وظیفه خود را می‌داند و همواره بدون هیچگونه انتظاری دیدگاه، پژوهش‌ها و پیشنهادات خود را بیان کند اما، این پیشنهادات به راحتی به دلیل نداشتن تدبیر در انجام امور از سوی مسئولان امر رد می‌شود و این چنین است که روز به روز محیط زیست به قهقرا می‌رود و هر روز با چالش‌های جدید روبرو می‌شویم.
وی عنوان کرد: کارشناسان امر به راحتی نتایج تحقیقات خود را در دسترس مدیران قرار می‌دهند اما، به نظر می‌رسد که این افراد می‌ترسند که مباحث علمی طرح شود و تنها می‌خواهند عده‌ای خاص بدیده شوند. متأسفانه زمانی که ساختار اداری و علمی دستگاه‌های مرتبط با محیط زیست استان را با دیگر شهرستان‌های مقایسه می کنیم تفاوت عجیبی را شاهد هستیم در صورتی که ضرورت دارد برای رفع چالش‌ها در هر حوزه‌ای به ویژه محیط زیست از افراد خبره و هیئت علمی متخصص استفاده شود تا حداقل در جهت اجرا شدن مصوبات پیش رویم نه اینکه به درجا زدن ادامه دهیم.
عسگری اظهار کرد: در سفر خانم ابتکار به اراک تصمیمات بسیار مثبتی اتخاذ شده اما، برخی در حد مصوبه باقی مانده است و لازم است که در عملکردها تجدیدنظر شود.
حضور ابتکار در بحث کاهش آلودگی هوای اراک مؤثر بود
سیاوش آقاخانی مدیرعامل انجمن زیست‌محیطی کیمیای سبز اراک نیز با اشاره به اینکه سفر خانم ابتکار با محوریت آلودگی هوای اراک انجام شد، افزود: علاوه بر آلودگی هوا که چالش جدی این کلان شهر است به مسائل تأمین گاز کوره‌های آجرپزی و فضای سبز اراک نیز توجه شد که خوشبختانه گاز کوره‌ها تأمین شد و همچنین به همت استانداری مرکزی و مسئولین امر بخشی از طرح ایجاد هزار هکتار فضای سبز نیز به اجرا رسیده است.
وی با اشاره به گازسوز شدن نیروگاه اراک که سهم بسیاری در آلودگی هوای اراک داشت، تصریح کرد: سفر رئیس سازمان محیط زیست در زمینه کاهش آلودگی هوای اراک مؤثر واقع شد اما، برخی از تصمیمات و مصوبات این سفر همچنان روی زمین مانده است.
رئیس خانه سازمان‌های مردم نهاد استان مرکزی افزود: تصمیماتی که در زمینه انتقال کارخانه آلومینیوم اراک و تعطیلی دیگ‌های قدیمی اتخاذ شد، هنوز به مرحله اجرا نرسیده است.
وی به برگزاری کارگاه مشورتی تدوین برنامه مدیریت تالاب میقان اشاره کرد و گفت: با توجه به اینکه ابتکار بر رسیدگی به وضعیت تالاب میقان تأکید داشت خوشبختانه این کارگاه برگزار شد که بسیار بازده خوبی داشت چراکه برای اولین بار کارگاهی با مشارکت جوامع محلی به منظور تصمیم‌سازی برگزار شد که می‌تواند در بهبود شرایط و احیای تالاب مؤثر باشد.
طرح آمایش سرزمین را استانداری دنبال می‌کند
امیر انصاری مدیرکل محیط زیست استان مرکزی نیز در خصوص اجرای مصوبات سفر ابتکار به اراک عنوان کرد: تصمیمات این سفر همچنان در حال پیگیری است البته باید در نظر داشت که بخش اعظمی از این مصوبات نیازمند پیگیری ملی است که قطعاً رئیس سازمان حمایت‌های لازم را اعمال خواهد کرد.
وی به طرح آمایش سرزمین اشاره کرد و گفت: این طرح توسط استانداری مرکزی در حال پیگیری است و مقرر شده است که در هفته محیط زیست جلسه کارگروه ویژه بررسی طرح آمایش سرزمین و چالش‌ها و مسائل زیست‌محیطی تشکیل شود.
انصاری با بیان اینکه خوشبختانه توزیع بنزین یورو 4 در استان در حال انجام است، اضافه کرد: از اردیبهشت ماه نیز گازوئیل یورو 4 در حال عرضه است که قطعاً این امر کمک شایانی به بهبود آلودگی هوا و کاهش آن خواهد داشت.
مدیرکل محیط زیست استان مرکزی اظهار داشت: در بحث استفاده از اعضای هیئت علمی و کارشناسان متخصص مکاتباتی با رؤسا و شورای پژوهش دانشگاه‌ها صورت گرفته است که پاسخ آنها به دست ما رسیده است و به زودی درخواست استفاده از اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها برای اخذ حکمی دو ساله و عضویت اساتید دانشگاه در شورای پژوهش اداره کل به معاونت آموزش و پژوهش سازمان محیط زیست ارسال خواهد شد تا به واسطه کارشناسان امر مسائل و مشکلات زیست‌محیطی استان بررسی و مورد پژوهش قرار گیرد.
هفته محیط زیست همواره تلنگری برای بررسی جدی‌تر مسائل زیست محیطی است اما، چالش‌های محیط زیست استان مرکزی و به ویژه اراک فراتر از آن است که تنها در طول یک مدت یا یک هفته نگاه جدی به آنها رفع شود.
