پایگاه خبری تحلیلی انتخاب (Entekhab.ir) : مشرق - اندیشکده بروکینگز در مقاله ای به قلم «سوزان مالونی» عضو ارشد سیاست خارجی مرکز سیاست خاورمیانه سابان و مشاور سابق وزارت امور خارجه آمریکا، با اشاره به استقبال مردم ایران از توافقنامه هسته ای نوشت دولت جدید ایران با رسیدن به این توافقنامه خود را در بهترین جایگاه 15 سال اخیر قرار داده است.
کارشناسان این اندیشکده که از جمله اتاق های فکر تأثیرگذار در سیاست گذاری های دولت آمریکاست، پس از توافق ژنو، سلسله مقالاتی را در تحلیل توافق هسته ای ایران و 1+5 منتشر کرده اند که گروه بین الملل مشرق آن ها را بتدریج منتشر خواهد کرد.
رئیس مرکز سیاست خاورمیانه سابان در تحلیل خود از دوره پس از توافق هسته ای با ایران می نویسد: «ده سال پس از آخرین باری که ایران توافق کرد درباره برنامه هسته ای خود کوتاه بیاید، دنیا توانست به توافقی مهم در این باره برسد که می تواند نگرانی های طولانی مدت درباره این برنامه را برطرف کند. توافق موقت اولاً شروع خوبی است برای اطمینان حاصل کردن از این که تهران به سلاح هسته ای دست پیدا نمی کند و دوماً شامل شدیدترین محدودیت ها و نظارت هایی است که تا کنون درباره برنامه هسته ای ایران اعمال شده است. نکته مهم دیگر این که توافقنامه تهران را وارد روند دیپلماتیکی می کند که تنها زمانی کامل می شود که توافق بسیار بزرگ تری به دست بیاید.»
به گفته مالونی، طبیعی است که مفاد این توافقنامه اکنون دارد در سراسر جهان مورد بررسی قرار می گیرد و گاه مورد انتقاد واقع و یا حتی کاملاً رد می شود، اما مباحث دقیق تر درباره ادبیات استفاده شده در توافقنامه را به افرادی واگذار می کنیم که تخصص حقوقی و فنی دارند؛ از جمله ادعای ایران مبنی بر این که هر گونه توافقی باید «حق» این کشور در غنی سازی را به رسمیت بشناسد.
«آن چه در این مقاله بررسی می کنیم تأثیرات سیاسی توافق دیپلماتیک در درون ایران است. نکته قابل توجه این که توافق به دست آمده هیچ آسیبی به نظام تحریم های شدیدی وارد نکرد که واشنگتن و شرکای بین المللی اش در طول چند سال اخیر علیه ایران اعمال کرده اند. البته این توافق موقت بیش از آن چه دولت اوباما به رسانه ها اعلام کرده برای ایران سود در بر خواهد داشت؛ مثلاً تحریم های آمریکا و اروپا علیه بیمه و حمل ونقل صادرات نفتی متوقف شده است. اما باز هم این درآمدها در مقابل هزینه های هنگفت تحریم ها برای دولت و مردم ایران بسیار ناچیز است.»
توافق ژنو سرمایه گذاری بلندمدت ایران برای استقامت در مقابل جامعه جهانی است
سوزان مالونی بر خلاف ادعای مقامات رژیم اسرائیل که از شکسته شدن ساختار تحریم ها ابراز نگرانی کرده اند، معتقد است: «ترس از تضعیف تحریم های ده سال گذشته در اثر توافق اخیر هیچ اساس واقعی ندارد. واشنگتن با تحریم نهادهای اقتصادی ایران از جمله بانک مرکزی با ادعای دخالت آن ها در گسترش تسلیحات و تروریسم در حقیقت دنیا را مجبور کرده تا بین بازار ایران و بازار آمریکا یکی را انتخاب کنند. وزارت خزانه داری آمریکا با تعیین جریمه های سنگین برای هرگونه تعامل کوچک با مؤسسات اقتصادی ایران، کمپینی عظیم را علیه تجارت هرچند قانونی با ایران تشکیل داده است. بعد از این توافق نیز کمپانی های غربی اندکی حاضر می شوند دوباره دست به تجارت با ایران و سرمایه گذاری در این کشور بزنند، مگر آن که ریسک حقوقی و سیاسی این کار به اندازه قابل توجهی کاهش بیابد. هیچ شرکتی حاضر نمی شود بر اساس یک زمان بندی کوتاه شش ماهه در بازار ایران سرمایه گذاری چندین میلیارد دلاری کند.»
«نتیجه این که تهران از این توافق فواید کوتاه مدت اندکی خواهد برد. ارزش ریال افزایش کمی خواهد داشت؛ و دولت می تواند طرح اصلاحات یارانه ای را هم تا چند ماه دیگر ادامه دهد. با این حال نهادهای اقتصادی ایران همچنان در تجارت با بقیه دنیا مشکل خواهند داشت و اصلاحات اقتصادی نیز به همانند گذشته ضروری و البته دارای پیامدهای گزاف سیاسی برای دولت خواهد بود. بنابراین توافقنامه اخیر را باید سرمایه گذاری بلندمدت دولت ایران دانست که در طول تاریخ همواره با روش های ابتکاری و زیرکانه در مقابل جامعه جهانی استقامت کرده است.»
مالونی این سؤال را مطرح می کند که چگونه است که دولت ایران، در میان ساختار شکننده سیاسی داخلی، یک باره تصمیمی بلندمدت گرفته است: «می توان این گونه نتیجه گرفت که دولت این کشور یا به آخر خط رسیده و یا واقعاً مصمم است تا مذاکرات هسته ای را تا پایان ادامه دهد و به راه حلی جامع برای این بن بست ده ساله برسد. بر خلاف اعتقادات سنتی که حسن روحانی را فردی رادیکال می داند که برای انجام اقدامات اخیرش حتماً نیاز به کمک خارجی دارد، اکنون نظریه بازسازی روابط ایران با جهان درون ایران از حمایت های عمیقی برخوردار است. واضح ترین نشانه هم این است که رهبر ایران آیت الله خامنه ای با وجود آن که از مفاد این توافقنامه رضایت ندارد، اما به وضوح از آن حمایت کرده است.»
«خواص در جمهوری اسلامی مثل هر موضوع دیگری درباره توافق هسته ای اخیر هم بحث های داغی خواهند داشت و محافظه کارها هم مسلماً برای پیش برد آرمان های خود از این موضوع استفاده خواهند کرد. اما هیچ کدام از این بحث ها نمی تواند مانع از دولتی شود که به منافع داخلی آشتی با دنیا پی برده است. حتی اگر شکی هم وجود داشته باشد، واکنش مثبت مردم به این توافقنامه، از ده ها هزار نظر و تأیید مردم در صفحه فیس بوک و توییتر وزیر خارجه ایران گرفته تا استقبال گرم از هیئت مذاکره کننده در برگشتشان به تهران، اراده دولت برای برداشتن قدم بعد را تقویت می کند. دولت ایران و به خصوص افراد منتخب آن مثل روحانی شاید در بهترین جایگاه طی 15 سال اخیر باشند.»
«سخنرانی اخیر رهبر ایران نشان می دهد که واشنگتن و تهران علی رغم توافق اخیر هنوز هم با هم دشمن هستند؛ با این حال، موفقیت بسیار مهم برای ایران این است که دو دشمن دیرینه توانسته اند از راه دیپلماسی به توافق دست یابند. طی 33 سال اخیر این اولین باری است که واشنگتن و تهران به توافقی رسمی دست پیدا کرده اند؛ آخرین توافق به ژانویه 1981 و عهدنامه الجزایر برمی گردد که منجر به پایان 15 ماه گروگان گیری سفارت آمریکا در ایران شد. حتی تا شش ماه پیش هم هیچ کس پیش بینی نمی کرد که مقامات عالی رتبه ایرانی و آمریکایی بتوانند، آن گونه در سه ماه اخیر دیدیم، وارد گفتگوی طولانی و سازنده با یکدیگر شوند.»
مالونی در پایان پیش بینی می کند که تلاش برای رسیدن به توافقنامه جامع هسته ای با چالش های بیش تری مواجه خواهد شد؛ اما چارچوب تشکیل شده با این توافقنامه مسلماً راه را برای پیشرفت هموار می کند. به اعتقاد وی، حسن روحانی در چند ماه ریاست جمهوری اش بارها تأکید کرده که در دنیای سیاست هر اتفاقی ممکن است.
«وی با رسیدن به توافق اولیه هسته ای تنها 100 روز پس از انتخاب در مسند ریاست جمهوری توانست به این گفته خود عمل کند. البته اگرچه همه چیز ممکن است؛ اما هیچ چیز قطعی نیست. متقاعد کردن ایران به انجام آن چه باید انجام دهد تا دوباره به جامعه جهانی بازگردد، در ماه های آینده تلاش بیش تر، خلاقیت بیش تر در دیپلماسی، و شجاعت بیش تر از سوی همه طرف ها، به ویژه دولت ایران را می طلبد.»
